Ολοι γνωρίζουν το «Χιροσίμα, Αγάπη μου» και το «Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ», τις δύο ταινίες με τις οποίες ο Αλέν Ρενέ κατάκτησε δικαιωματικά περίοπτη θέση στο πάνθεον των μεγαλύτερων δημιουργών στην ιστορία της έβδομης τέχνης, ελάχιστοι όμως έχουν σταθεί με το θαυμασμό και την εκτίμηση που της αξίζει σε μια από τις λιγότερο γνωστές δημιουργίες του, το «Σ’ Αγαπώ, Σ’ Αγαπώ» του 1968, μια ταινία που, αν κι είναι πασιφανές για όποιον τη δει πόσο έχει επηρεάσει τον Μισέλ Γκοντρί στην «Αιώνια Λιακάδα Ενός Καθαρού Μυαλού», ωστόσο παραμένει κατάφωρα υποτιμημένη και χρήζει άμεσης επανεκτίμησης και τοποθέτησης ανάμεσα στις κορυφαίες δουλειές του ρηξικέλευθου και πρωτοπόρου δημιουργού.
Από έναν σκηνοθέτη που σε όλο του το έργο προσπάθησε να ανασυνθέσει ή να αποδομήσει φορμαλιστικά και μέσα από τους κινηματογραφικούς κώδικες την πραγματικοτητα και να αναδείξει την πρωταρχική σημασία της μνήμης, δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει κανέναν ότι η μοναδική απόπειρά του στο είδος της επιστημονικής φαντασίας δεν θα ήταν ένα άλμα στο μέλλον, αλλά μια βουτιά στο παρελθόν.
Ο Κλοντ Ριντέρ, έπειτα από μία αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας, δέχεται εν μέρει από περιέργεια, αλλά κυρίως από υπαρξιακή ennui κι απελπισία μπροστά σε μια ζωή χωρίς νόημα μετα το θάνατο της συντρόφου του, να συμμετάσχει σε ένα μυστηριώδες πείραμα του Ινστιτούτου Ερευνών Κρεσπέλ που του επιτρέπει να επιστρέψει στο παρελθόν του για ένα λεπτό. Ο Κλοντ θα μεταφερθεί σε μια φαινομενικά ασήμαντη στιγμή, ένα καλοκαιρινό απόγευμα στη θάλασσα με τη σύντροφό του, εκεί όμως θα μπλεχτεί σε μια χρονοδίνη που θα τον εγκλωβίσει σε μια κομματιασμένη εκδοχή της ζωής του.
Ποτέ δύο Σ’ Αγαπώ δεν είναι ίδια, μας διδάσκει ο σοφός Αλέν Ρενέ σ’ αυτό το παραγνωρισμένο αριστούργημά του. Ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο, αλλά και σε όλα όσα (δεν) πρόκειται να ακολουθήσουν, θα υπάρχει πάντα ένα αναπόδραστο κενό, στο οποίο θα εμφιλοχωρεί η φθορά του χρόνου.
Αν η αέναη επιστροφή του Νίτσε συναντούσε τα αφηγήματα του Μπόρχες και τους πινακες του Εσερ, το αποτέλεσμα θα ήταν αυτή τη ιδιοφυής σύμπραξη του Αλέν Ρενέ με τον συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Ζακ Στέρνμπεργκ στο σενάριο, όπου το ταξίδι στο χρόνο δεν είναι μια απλή και μονοδιάστατα γραμμική υπόθεση, αλλά η μνήμη αναπλάθει το χρόνο και συνθέτει ένα χαοτικό (αλλά ταυτόχρονα κινηματογραφικά άψογα δομημένο) συνονθύλευμα από σημαντικά γεγονότα κι ασήμαντες λεπτομέρειες, επαναλήψεις, λογικά και παράλογα άλματα, παραισθήσεις, ασυνέχειες, αφηγηματικές αλληλουχίες και δραματουργικά μοτίβα, αμήχανα κενά και γεμάτες νόημα (ή και όχι) σιωπές, τα οποία όλα μαζί και το καθένα ξεχωριστά συνθέτουν όχι μόνο το κατακερματισμένο παρελθόν ενός (του κάθε) ανθρώπου και το νομοτελειακά (:) προδιαγεγραμμένο χρονικό ενός (του κάθε) έρωτα.
Ολόκληρη αυτή η πολυδαίδαλη διαδρομή στο λαβύρινθο της μνήμης αποτυπώνεται κινηματογραφικά από τον Ρενέ σαν ένα ακραία φορμαλιστικό παιχνίδι, όπου οι χορωδιακές τονικότητες του σπουδαίου Πολωνού συνθέτη Κριστόφ Πεντερέτσκι υπαγορεύουν το ρυθμό πάνω στον οποίο το αριστουργηματικο μοντάζ των Αλμπερτ Γιούνγκερσον και Κολέτ Λελού θα ανατάμει και θα θολώσει τα όρια ανάμεσα στον κινηματογραφικό και τον ρεαλιστικό χρόνο, οδηγώντας τον θεατή αλλά και τον κεντρικό ήρωα σε μια άχρονη, αλλά και τόσο καταδυναστευμένη τελικά από το χρόνο δυστοπία (και ουτοπία ταυτόχρονα), που δεν είναι άλλη από την ίδια τη μνήμη.
Ο Αλέν Ρενέ με τον Κλοντ Ρις και την Ολγκα Ζορζ-Πικότ στα γυρίσματα της ταινίας
Ποτέ δύο Σ’ Αγαπώ δεν είναι ίδια, μας διδάσκει ο σοφός Αλέν Ρενέ σ’ αυτό το παραγνωρισμένο αριστούργημά του. Ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο, αλλά και σε όλα όσα (δεν) πρόκειται να ακολουθήσουν, θα υπάρχει πάντα ένα αναπόδραστο κενό, στο οποίο θα εμφιλοχωρεί η φθορά του χρόνου. Κι ως γνωστό ο χρόνος όχι μόνο καταστρέφει τα πάντα, αλλά τα αναπλάθει κι αναμορφώνει διαρκώς σε μια ατέρμονη κυκλική πορεία, παρασέρνοντας κι εμάς μαζί του.
