Οι Νύχτες Πρεμιέρας συνεχίζουν τις προβολές-events ταινιών που έχουν γράψει ιστορία. Μετά την επιτυχημένη προβολή του «Οργισμένου Ειδώλου», απόψε, Σάββατο 22 Απριλίου στις 21.00, στο Ιντεάλ, ένα ακόμα modern classic. Ραντεβού εκεί, για να νιώσετε την... «Ενταση».
Η «Ενταση» του Μάικλ Μαν, με ένα καστ που ίσως να ήταν αδύνατον να συγκεντρώσει κανείς σήμερα (από το πρωταγωνιστικό δίδυμο των Αλ Πατσίνο / Ρόμπερτ Ντε Νίρο, μέχρι τους Βαλ Κίλμερ, Τομ Σάιζμορ, Γιον Βόιτ, Ασλεϊ Τζανt, Εϊμι Μπρένεμαν, Γουίλιαμ Φίχτνερ, Τομ Νούναν, Χανκ Αζάρια - με τη 14χρονη Νάταλι Πόρτμαν σε δεύτερο ρόλο) είναι η πιο σπουδαία ταινία heist movie των 90ς. Και ίσως μία από τις πιο σπουδαίες ταινίες των τελευταίων 30 χρόνων. Γιατί δεν ήταν, ποτέ, ένα απλό heist movie.
«Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί» είχε πει ο Τζον Ντον, αλλά στην «Ενταση», δύο σκληροτράχηλα αρσενικά επικαλούνται το αντίθετο. Τόσο ο (όχι τυχαία στον τρίτο του γάμο) Βίνσεντ Χάνα, αρχηγός της αστυνομίας του Λος Αντζελες, όσο κι ο τετραπέρατος ληστής τραπεζών και διαβόητος loner Νιλ ΜακΚόλεϊ ζουν τις ζωές τους κόβοντας αριστοτεχνικά κάθε γέφυρα με συναισθηματικές «στεριές». Είναι νησιά. Μοναχικοί λύκοι, μπορούν να λειτουργήσουν μόνο μέσα από τη δουλειά τους - εκεί βρίσκουν καταφύγιο, σκοπό, ταυτότητα και, τις καλές μέρες, αυτοεκτίμηση. Η αγάπη απαιτεί ρίσκο και ανοιχτότητα, κι αυτό είναι επικίνδυνο. Ναι, ακόμα και για τύπους που παίζουν στα δάχτυλα Remington καραμπίνες και Colt αεροβόλα, αυτό είναι το επικίνδυνο. Η σύνδεση με ακόμα έναν άνθρωπο.
Μοναχικοί λύκοι, μπορούν να λειτουργήσουν μόνο μέσα από τη δουλειά τους - εκεί βρίσκουν καταφύγιο, σκοπό, ταυτότητα και, τις καλές μέρες, αυτοεκτίμηση...»
Ο Μάικλ Μαν άλλωστε πάντα τέτοιες ταινίες έκανε: μεταμφιεσμένες σε αστυνομικά θρίλερ, μία σειρά από κινηματογραφικές μελέτες του «τι σε κάνει άντρα». Και τι, την ίδια στιγμή, σε αποκόβει από κάθε ελπίδα ευτυχίας. Από το τηλεοπτικό (αρχικά) «Miami Vice» μέχρι το κινηματογραφικό ντεμπούτο «Thief», και από το «Manhunter» μέχρι το «Insider» και το «Collateral», άντρες αντιήρωες αναμετριούνται (κι από τις δύο πλευρές του νόμου) με τη βία, τη γενναιότητα , τη βρωμιά, την ηθική και όλα τα ενδιάμεσα - εκεί που κρύβεται το δικό τους ανάστημα, το δικό τους αποτύπωμα, ο δικός τους σκοπός.
Ακολουθώντας τη μεγάλη σχολή των αμερικανικών 70ς (Σκορσέζε, Κόπολα, Πάκιουλα), ο Μάικλ Μαν δεν στέκεται στην πρόφαση της ιστορίας, αλλά έχει να σκάψει πολύ βαθιά στην ανθρώπινη φύση. Ομως αυτό δεν σημαίνει ότι η πρώτη ανάγνωση δεν είναι άρτια - καθόλου δεν σε απογοητεύει σε αφήγηση, πλοκή, επική δράση. Αντιθέτως, ξέρει πώς να ανεβάσει την «Ενταση».
Η σκηνή της ληστείας, γυρισμένη σαν war epic, έχει επιδράσει το σινεμά του μέλλοντος (από το «Dark Night», μέχρι το «Town»). Καταδιώξεις στην κίνηση του Λος Αντζελες, ελικόπτερα, σφαίρες χαλάζι, η παράλληλη ιστορία ενός serial killer, κεφάλια που ματώνουν όταν ο δυσαρεστημένος αρχηγός τα κοπανάει στο τραπέζι του πρωινού, στημένες ενέδρες, ξεκαθαρίσματα λογαριασμών.
Οχι, η δράση της «Εντασης» είναι iconic. Mε αναλυτική λεπτομέρεια και ψαγμένη γνώση για τις διαδικασίες: πώς οργανώνεται μία ληστεία, πόσο αναλυτικά χτίζεται μία παρακολούθηση υπόπτων.
Ολα αυτά θα έκαναν μία απολαυστική περιπέτεια. Ο Μαν όμως δεν σταματά εδώ.
Κανένα, ούτε ένα πλάνο σε στούντιο. Αντιθέτως, ο Μαν έκανε γύρισμα σε 70 διαφορετικά location στο Λος Αντζελες.»
Ντοκιμαντερίστικη αληθοφάνεια vs κινηματογραφική ποίηση Ο Μαν στήριξε την ιδέα της ταινίας σε μία αληθινή ιστορία από τα αστυνομικά αρχεία των 60ς: το πώς ένας πεισμωμένος ντετέκτιβ της αστυνομίας του Σικάγο, ο Τσακ Ανταμσον, κατάφερε τελικά να πιάσει και να εξοντώσει έναν διαβόητο ληστή, τον Νιλ ΜακΚόλε (το όνομα του ήρωα του Ντε Νίρο παραμένει το ίδιο, του Πατσίνο αλλάζει) .
Ο Μαν επένδυσε στην αυθεντικότητα της ταινίας. Εφερε τον Τσακ Ανταμσον στο σετ, ως σύμβουλο στα γυρίσματα για να εξασφαλίσει ότι όλα αποτυπώνονται σωστά. Μαζί, απαίτησε από τους παραγωγούς κι έναν εκπαιδευτή οπλοχρησίας: οι ηθοποιοί πέρασαν πολύμηνη εκπαίδευση με τα 31 διαφορετικά είδη όπλων που χρησιμοποιούνται στην ταινία. Κανένα, ούτε ένα πλάνο σε στούντιο. Αντιθέτως, ο Μαν έκανε γύρισμα σε 70 διαφορετικά location στο Λος Αντζελες.
Η βαθιά μελέτη και η προσοχή στην λεπτομέρεια του action είναι απλώς η πρώτη, λαχταριστή, απολαυστική επιδερμίδα της «Εντασης». Η ταινία όμως απογειώνεται από την οπτική της ποίηση, τα σύμβολα, τις αναφορές της...»
Blue is the warmest color. Με το μουσικό σκορ του Ελιοτ Γκόλντενθαλ (διακριτικά παρόν, ψιθυριστά συγκινητικό), και με δεξί του χέρι τον φωτογράφο Ντάντε Σπινότι, να υπογραμμίζει τη βρώμικη πλευρά της αστικής βίας με έντονα κόκκινα και neo-noir νυχτερινά πλάνα όπου οι άνθρωποι είναι μικροί μπροστά στις σκιές κάθε φωτισμένου ουρανοξύστη, ο Μαν προχωρά ακόμα παραπέρα.
Βυθίζει την ταινία στην μελαγχολία, με υγρά, βελούδινα μπλε - όπως στη διάσημη σκηνή που ο Ντε Νίρο κοιτάζει από την τζαμαρία της βίλας του, με πλάτη στην κάμερα, τη θέα της απέραντης μοναξιάς του (ο Μαν εμπνεύστηκε το πλάνο από έναν πίνακα του 1967: «Pacific» του Αλεξ Κόλβιλ).
Ενας τύπος κάποτε μου είπε: μην επιτρέψεις στον εαυτό σου να δεθεί με κάποια που δε θα είσαι διατεθειμένος να εγκαταλείψεις σε 30 δευτερόλεπτα - αν νιώσεις την Ενταση των μπάτσων να πλησιάζει...»
Οταν οι άντρες μιλάνε Ο Μαν δεν διστάζει να γράψει διαλόγους. Να στριμώξει τους ήρωες στη γωνία. Να αναγκαστούν να μιλήσουν - ακόμα και κάτω από πίεση. Η τσιμεντωμένη δυσκαμψία, το τραύμα, η ανασφάλεια να εμπιστευτούν, η αδυναμία να δεσμευτούν. Οι εξομολογήσεις με τους κολλητούς. Οι συγκρούσεις με γυναίκες που θέλουν κι άλλο, δεν τους φτάνει το λίγο, θέλω να μπουν πιο βαθιά στα σκοτάδια τους. Αυτές οι σκηνές, όταν ακόμα και με θυμό, οι μάσκες πέφτουν, βοηθούν τον Μαν να αποκαλύψει το πραγματικό πρόσωπο αυτού του θρίλερ: μιλά για την αγάπη. Ή, μάλλον, την απομάκρυνση από αυτήν.
Πόσο πιο εύκολο να είσαι σκληρός, πόσο θάρρος θέλει η ευαλωτότητα. Πόσο διαπεραστικά πέφτουν πάνω σου τα βλέμματα όσων σε αγαπούν, καλύτερα κρύβεσαι στη μοναξιά σου. Πόση δύναμη θέλει το να μείνεις ακίνητος στη στιγμή, καλύτερα να το σκάσεις και να αποδεσμευτείς. «Οταν με γνώρισες, μωρό μου» (το μωρό μου το τονίζει τόσο ειρωνικά ο Αλ Πατσίνο, που κόβει σαν μαχαίρι) ήξερες ότι παντρεύεσαι κι αυτή μου την πλευρά».
Η οικογένεια, οι σχέσεις ήταν πάντα στην καρδιά των ταινιών του Μαν. Κι εδώ, στα 177 λεπτά της ταινίας, η δράση συνεχώς σταματά για να μπούμε πιο βαθιά στις ζωές των ηρώων, των συντρόφων τους, τις κρίσεις και την αδυναμία να αγαπήσουν και να αγαπηθούν.
Δεν είχες ποτέ την επιθυμία μίας κανονικής ζωής; Κανονική ζωή, τι είναι αυτό;»
Η πιο εμβληματική σκηνή της ταινίας συμβαίνει στα μισά. Η γάτα καλεί το ποντίκι για καφέ - να τα πουν έξω από το κυνήγι, έξω από τα δόντια. Επτά λεπτά αριστουργήματος. Με το καλό να φλερτάρει ανοιχτά το κακό. Με κλεφτά γέλια παραδοχής που αν είχαν υπότιτλο θα έγραφε «είμαστε ακριβώς ίδιοι». Με non bullshit ειλικρίνεια: κανείς δεν είναι ήρωας. Και οι δύο είναι broken άνθρωποι. Πνίγουν την συναισθηματική αναπηρία τους στο workαholism.
Και παράλληλα ένας περίεργος σεβασμός. Μία παραδοχή. Κανείς δεν μπορεί να τους καταλάβει. Ομως εκείνοι ξέρουν. «Βλέπουν» ο ένας τον άλλον. Είναι φτιαγμένοι από τα ίδια υλικά. Και, ξαφνικά, δεν είναι τόσο μόνοι.
Το ελεγειακό, αιθέριο φινάλε (υπό τους ήχους του «God Moving Over the Face of the Water» του Moby) δεν είναι κάτι που συζητιέται. Το βιώνεις σε μεγάλη οθόνη. Κι αφήνεις τη θλίψη να σου ανεβάσει τον πυρετό. Με έναν παράξενο τρόπο, μέσα από χιλιάδες (φαινομενικά φλύαρες) σκηνές, τις πλοκές περισσότερων δεύτερων και τρίτων χαρακτήρων, τη δημιουργία ενός πλαισίου στη δράση, έχεις δεθεί με όλους. Και η δράση πετυχαίνει, γιατί ακριβώς νοιάζεσαι για όλους.
Αλλά ιδιαίτερα για αυτούς τους δύο. Οταν σηκώνεσαι από την καρέκλα σου στο τέλος, δεν έχεις απλώς παρακολουθήσει την ιστορία τους. Εχεις κάτσει κι εσύ μαζί τους για καφέ.
