«Η έκθεση εξερευνά τις ανεξερεύνητες σχέσεις ανάμεσα στην κατασκοπεία και το σινεμά, λαμβάνοντας υπόψη την έκταση και τη ζωτικότητα ενός θέματος που εκτυλίσσεται σε παγκόσμιο ιστορικό και γεωγραφικό επίπεδο. Το επίκεντρο της κατασκοπευτικής ίντριγκας συνεχίζει να μετατοπίζεται και να αναδιαμορφώνεται, από τις διαιρεμένες πόλεις της Ευρώπης («Γράμμα από το Κρεμλίνο» του Τζον Χιούστον, 1970) στη Μέση Ανατολή (η σειρά «Bureau des Légendes» του Ερίκ Ροσάντ), αναδεικνύοντας τις ανανεωμένες σήμερα στρατηγικές στον τομέα της νοημοσύνης και τα χαρακτηριστικά της διεθνούς ασφαλείας μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ο αντίκτυπος της οποίας δημιουργεί νέους κώδικες και νέα πρόσωπα.»
Οι εκθέσεις της Ταινιοθήκης της Γαλλίας κοιτούν πάντα πέρα από το θέμα τους. Ή καλύτερα, φιλοδοξούν και το πετυχαίνουν, να ξεκινούν από το κεντρικό τους θέμα και να εκτείνονται έξω από τις διαστάσεις της οθόνης ή του ιστορικού τους βάθους, σε μια πραγματικότητα που δανείζεται από το κινηματογράφο και δανείζει σε αυτόν, ενώνοντας ευθείες γραμμές που ίσως δεν θα φανταζόσουν ποτέ ότι θα διαδέχονταν αρμονικά η μία την άλλη.
Με τον ίδιο τρόπο που τα κοστούμια στο σινεμά, όπως τα επέλεξε με σινεφίλ βλέμμα ο Ζαν-Πολ Γκοτιέ στην έκθεση CinéMode, μιλούσαν στον επισκέπτη για κάτι σημαντικότερο από μια απλή γκαρνταρόμπα, ανοίγοντας το βλέμμα σε θέματα μεταμόρφωσης, ταυτότητας και αυτοδιάθεσης, έτσι - κι ακόμη περισσότερο - η έκθεση για την κατασκοπεία στο σινεμά χτίζει ένα σύμπαν που διαπερνά τον κινηματογράφο για να δει καθαρά την αντανάκλαση ενός «μυστικού» κόσμου στην πραγματικότητα των παγκοσμίων και του Ψυχρού πολέμου φτάνοντας μέχρι τη σύγχρονη τρομοκρατία και τα παιχνίδια της τεχνητής νοημοσύνης, επαναπροσδιορίζοντας ρόλους, φύλα, ιδιωτικότητες και κοινά αρχεία μέσα από ένα πρίσμα ταυτόχρονα συναρπαστικό και ανησυχητικό.
Είναι κάτι παραπάνω από ενδιαφέρον, για παράδειγμα, ο τρόπος με τον οποίο η έκθεση επανατοποθετεί τη γυναίκα μέσα στην ιστορία της κατασκοπείας στο σινεμά, απαλάσσοντάς την από τη «σεξιστική» ματιά της γυναίκας - δόλωμα και δίνοντάς της τη βαρύτητα μιας δυναμικότητας και ανεξαρτησίας που βρίσκει ιδανική ενσάρκωση στις Μάτα Χάρι της ιστορίας του κινηματογράφου (Γκρέτα Γκάρμπο στο «Μάτα Χάρι» του 1931, η Ζαν Μορό στο «Mata Hari, Agent H 21» του 1964), στην Ινγκριντ Μπέργκμαν του «Notorious», στην - μια ιστορία από μόνη της - Χέντι Λαμάρ και την αιώνια Μαρλένε Ντίτριχ.
H κατασκοπεία και ο κινηματογράφος μοιράζονται την τέχνη –και την τεχνική– του καδραρίσματος, της κινηματογράφησης και της σύλληψης των ήχων και των εικόνων. Οπως ένας κατάσκοπος, ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί τις τεχνολογίες για να καταγράψει ή να παραποιήσει την πραγματικότητα, να αφηγηθεί μια ιστορία.»
Η πιο ενδιαφέρουσα διάσταση, ωστόσο, της έκθεσης είναι όταν αυτή απομακρύνεται από το σινεμά και αγγίζει την πραγματικότητα που θυμίζει σινεμά.
Από εφευρέσεις για οπτική και ακουστική παρακολούθηση, αλλά και αρουραίους που εκρήγνυνται μέχρι και gadgets - φυσικά και του Τζέιμς Μποντ, η έκθεση ανοίγει αρχεία της Στάζι (με ένα φωτογραφικό αφιέρωμα σε καθημερινούς ανθρώπους που δούλευαν για τις μυστικές υπηρεσίες), εκθέτει αποκόμματα από εφημερίδες και φακέλους ερευνών και καταλήγει στο αδιανόητο έργο τεχνητής νοημοσύνης της Χέδερ Ντιούι Χάγκμποργκ με τίτλο Stranger Visions που προτείνει τις πολλαπλές πιθανότητες πραγματικής μορφής ανώνυμων DNA που περισυλλέγει από αποτσίγαρα, ποτήρια και άλλες τυχαίες πηγές στη Νέα Υόρκη.
Μέχρι το Strange Visions, ο επισκέπτης της έκθεσης έχει περιηγηθεί ανάμεσα σε έργα του Ντέιβιντς Λιντς, της Νίνα Τσίλντρες, σε συνομιλίες από το «Homeland» και τη σειρά ταινιών του Τζέισον Μπορν, σε ένα (ψεύτικα) ματωμένο κοστούμι του Ντάνιελ Κρεγκ, στο υπέροχο κινούμενο «The Plot Sequence» του Νεμάντζα Νίκολιτς με αμερικάνικες ταινίες (όχι μόνο κατασκοπείας) που περνούν σαν σκίτσα πάνω από βιβλία, χάρτες και αρχεία της πρώην Γιουγκολσλαβίας, στο «The Star» του Αντι Γουόρχολ (αφιερωμένο στην Γκρέτα Γκάρμπο), στον Φριτζ Λανγκ και τους δικούς του κατασκόπους και ένα ομοίωμα κεφαλιού από το «La Sentinelle» του Αρνό Ντεπλεσάν.
Μια νέα κινηματογραφική ιστορία - πέρα από τους τίτλους του Τζέιμς Μποντ (που θα τους βρείτε όλους εδώ);
Στον κατάλογο της έκθεσης, οι επιμελητές Αλεχάντρα Μιντάλ και Ματιέ Ορλεάν εξηγούν:
«Ο κινηματογράφος και η κατασκοπεία πήγαιναν πάντα χέρι-χέρι, από τις βωβές ταινίες μέχρι τις πιο σύγχρονες υπερπαραγωγές. Ο μυστικός πράκτορας, μυστηριώδης χαρακτήρας, ενσάρκωση όλων των φαντασιώσεων και των λογοτεχνικών αμφιβολιών, συνοδεύει συχνά τα βήματα της Ιστορίας. Αλλοτε ανίκητος, άλλοτε βασανισμένος, ο κατάσκοπος στοιχειώνει τον κινηματογράφο του δημιουργού όσο και τα b-movies. Αλλά πάνω από όλα, η κατασκοπεία και ο κινηματογράφος μοιράζονται την τέχνη –και την τεχνική– του καδραρίσματος, της κινηματογράφησης και της σύλληψης των ήχων και των εικόνων. Οπως ένας κατάσκοπος, ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί τις τεχνολογίες για να καταγράψει ή να παραποιήσει την πραγματικότητα, να αφηγηθεί μια ιστορία. Οπως η κατασκοπεία, ο κινηματογράφος είναι η τεχνική που δεν σταματάει να ελαφραίνει αλλά και να εξελίσσεται. Οπως η κατασκοπεία, έτσι και το σινεμά εμβαθύνει στην ανθρώπινη κατάσταση και αποικίζει τη φαντασία μας. Ξέρει τα μυστικά μας, προλαβαίνει τις επιθυμίες μας για να ασκήσει καλύτερα το δικό του έλεγχο. Εξιστορώντας τη γόνιμη σχέση κατασκοπίας και κινηματογράφου, αυτή η έκθεση μας καλεί να ανακαλύψουμε μια νέα κινηματογραφική ιστορία.»
Η έκθεση Top Secret: Cinéma et Espionnage διαρκεί μέχρι τις 21 Μαρτίου 2023. Αναζητήστε περισσότερες πληρόφορίες για την έκθεση αλλά και τις δράσεις της Ταινιοθήκης της Γαλλίας στο επίσημο site της.
