Το προηγούμενο σαββατοκύριακο, το Flix βρέθηκε στο Βερολίνο για να παρακολουθήσει και να αναμεταδώσει τα 36α Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου, αλλά και για να συναντήσει τους υποψηφίους σε αποκλειστικές συνεντεύξεις.
Ανάμεσά τους και η μεγάλη νικήτρια της βραδιάς, η εξαιρετική πρωταγωνίστρια Σάντρα Ούλερ, που το ελληνικό κοινό υποκλίθηκε στην «Ανατομία Μιας Πτώσης» της Ζιστίν Τριέ, και σε λίγες μέρες (Πέμτη 14 Δεκεμβρίου) θα έχει την ευκαιρία να την απολαύσει και στη «Ζώνη Ενδιαφέροντος» του Τζόναθαν Γκλέιζερ.
Παρόλο το ότι δεν ήθελε να το παραδεχθεί, γνωρίζει και η ίδια την οσκαρική καμπάνια που έχει ξεκινήσει με το όνομά της. Μετά το Χρυσό Φοίνικα και τον θρίαμβο της και στα Ευρωπαϊκά Βραβεία, η «Ανατομία» της Τριέ είναι σίγουρο ότι θα πρωταγωνιστήσει και στα Οσκαρ (οι Χρυσές Σφαίρες που ανακοινώθηκαν χθες, της έκλεισαν ήδη το μάτι). Ομως και η ταινία του Τζόναθαν Γκλέιζερ δεν έχει πει τον τελευταίο της λόγο: ήταν πολύ δύσκολο με ένα τέτοιο θέμα να βραβευτεί στο Βερολίνο. Τι θα συμβεί όμως στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού;
Η Ούλερ μπήκε στο δωμάτιο με jet lag - είχε γυρίσει από το Λος Αντζελες και την επόμενη μέρα έφευγε ξανά για την Αμερική. Αβαφη, κουρασμένη, αλλά αγέρωχη. Με απαντήσεις αυθόρμητες, αλλά ουσιαστικές. Λόγο με βαρύτητα και άποψη. Και μια ειλικρίνεια που έσπαγε κόκαλα.
Ποτέ δε θα αισθανθώ άνετα για αυτή την ταινία. Ομως αυτός δεν ήταν κι ο στόχος της; Να σε ξεβολέψει, να σε ζορίσει, να σε σοκάρει; Να μη δεις, να μην «παρακολουθήσεις», αλλά να νιώσεις στο πετσί σου τον απόλυτο τρόμο;»
Δύο πολύ σημαντικά πρότζεκτς για το 2024, «Η Ανατομία Μίας Πτώσης» της Ζιστίν Τριέ και η «Ζώνη Ενδιαφέροντος» του Τζόναθαν Γκλέιζερ. Εχετε δηλώσει ότι θέλατε να υπερασπιστείτε την ηρωίδα της Τριέ, μία γυναίκα που κατηγορείται γιατί είναι πιο επιτυχημένη από τον άντρα της, ενώ με την ναζί Χέντγουικ Χος το στοίχημα ήταν να την παίξετε χωρίς καμία ενσυναίσθηση - «χωρίς να της χαρίσετε τα δάκρυα σας»…
Κάθε φορά που έχω έναν ρόλο μπροστά μου προσπαθώ να σκέφτομαι σφαιρικά, όλη την ιστορία της ταινίας. Όχι μόνο την ηρωίδα μου. Γιατί η αλήθεια της επηρεάζεται από όλους τους παράγοντες που διέπουν τη ζωή της. Οπότε με ενδιαφέρει γενικότερα το σύμπαν μιας ταινίας - κοινωνιολογικά, πολιτικά, οικονομικά. Η Σάντρα της «Ανατομίας» ήταν μια μεγάλη ανάσα για μένα γιατί έπαιξα μία γυναίκα δυνατή κι αναπολογητική για την επιτυχία της και τις αποφάσεις της.
Αντιθέτως, είχα μεγάλη αμηχανία για το πώς να προσεγγίσω την Χος, χωρίς να την «ερμηνεύσω». Απλά να ζω την καθημερινότητά της. Δεν ήξερα πώς να γλιστρήσω κάτω από το δέρμα της, φυσικά. Με βοήθησε πολύ όταν φόρεσα τα ρούχα της. Όταν με μεταμόρφωσαν οι ενδυματολόγοι και οι κομμωτές. Όταν πήγαμε στο χώρο, όταν στήσαμε το σπίτι, ο τρόπος που μπήκαν οι κάμερες και στήθηκε το συνεργείο - όλα αυτά με έφεραν αντιμέτωπη με την ηρωίδα. Πώς περπατάει μία γυναίκα με τόσα παιδιά, όσο κάνει κηπουρική, πώς στέκεται, είναι η πλάτη της ίδια ή κυρτή - τέτοια πράγματα. Για πρώτη φορά στη ζωή μου μπήκα στο ρόλο από έξω προς τα μέσα - συνήθως δουλεύω ανάποδα. Με ενδιαφέρει η εμπειρία της ηρωίδας, τα συναισθήματα της. Τώρα, όχι, δεν με ενδιέφερε να την νιώσω. Καθόλου.
Ως Γερμανοί, ξέραμε πολύ καλά που βρισκόμασταν. Αυτό δεν το ξεχνάς ποτέ. Συγκινήθηκα πολύ από το καλωσόρισμα των Πολωνών στο Αουσβιτς. Θα μπορούσαν να είχαν μία πολύ διαφορετική αντιμετώπιση....»
Μιλάτε για αμηχανία και το έχετε δηλώσει και ξεκάθαρα: όσο κι αν θαυμάζετε τον Τζόναθαν Γκλέιζερ, αν ξέρατε εξ αρχής ότι το θέμα της ταινίας ήταν η οικογένεια Χος, μπορεί να μην εμφανιζόσασταν στην ακρόαση. Τρομάξατε;
Εσείς θα φορούσατε τη στολή μίας Ναζί; Θα φορούσατε τον αγκυλωτό σταυρό;
Όχι.
Βλέπετε; Η απάντηση σας ήρθε αυτόματα.
Πώς σας καθησύχασε τελικά ο Γκλέιζερ;
Ω, το αντίθετο: δεν με καθησύχασε καθόλου! Ήταν απόλυτα ειλικρινής. Δεν θα ήμουν ποτέ ήρεμη σ’ αυτό το γύρισμα - σε καμία σκηνή, καμία στιγμή, ποτέ. Ακόμα και σήμερα, όταν σκέφτομαι την τελετή των βραβείων, σε μία αίθουσα στο Βερολίνο, ανατριχιάζω - είμαι εξαιρετικά ταραγμένη. Ποτέ δε θα αισθανθώ άνετα για αυτή την ταινία. Όμως αυτός δεν ήταν κι ο στόχος; Να ξεβολευτείς, ώστε να νιώσεις; Να σε κάνει μία ταινία να σοκαριστείς βαθιά με όλα αυτά που συνέβαιναν; Να μη δεις, να μην «παρακολουθήσεις», αλλά να νιώσεις πραγματικά, τον απόλυτο τρόμο;
Ολοι καταδικάζουμε την οικογένεια Χος, αλλά μήπως θα έπρεπε να κοιτάξουμε πόση φρίκη έχουμε συνηθίσει να συμβαίνει δίπλα μας, ενώ εμείς συνεχίζουμε κανονικά τις ζωές μας; Μπορεί οι άνθρωποι να μην πεθαίνουν έξω από την πόρτα μας, αλλά πεθαίνουν στα σύνορα των ευρωπαϊκών χωρών μας, στις θάλασσες μας. Πόσο διαφορετικό είναι αυτό άραγε; Τι θα πουν για εμάς οι επόμενες γενιές; Που η ανοιχτή στο βραδινό δελτίο τηλεόρασή μας παίζει εικόνες από τη Γάζα ή την Ουκρανία κι εμείς τρώμε το δείπνο μας κανονικά; Αντί να φρικάρουμε;»
Το πιο ανατριχιαστικό στην ερμηνεία σας, είναι πόσο «φυσιολογικά» συμπεριφέρεται αυτή η γυναίκα. Πώς την αποδώσατε σαν κάποια που ελαφρά την καρδία φροντίζει τα τριαντάφυλλά της, ετοιμάζει γενέθλια για τον άντρα της, μιλά στα παιδιά της, ενώ από δίπλα στο στρατόπεδο ακούγονται πυροβαλισμοί και κραυγές. Πώς καταφέρατε να διατηρήσετε αυτή την απόσταση;
Γιατί αυτό ήταν το στοίχημα. Αν είχα να κάνω ένα πράγμα, ήταν ακριβώς αυτό. Ηταν ξεκάθαρα γραμμένο στο σενάριο, ήταν η κατεύθυνση του Τζόναθαν. Δεν ήθελε με τίποτα να κάνει ένα μελόδραμα. Δεν ήθελε να χρησιμοποιήσει το Ολοκαύτωμα ως καμβά μίας ιστορίας που θα εκμεταλλευόταν την τραγωδία. Σέβομαι πάρα πολύ την επιλογή του: να αποτυπώσει πόσο βαρετή, απλοϊκή, μπανάλ ήταν η καθημερινότητά τους. Να σε κάνει να τρομάξεις, ακριβώς με αυτό. Από την άλλη πλευρά, μην νομίζετε, κι εγώ κι ο Κρίστιαν σιχαινόμαστε βαθιά τους ήρωες μας κι αναρωτιόμασταν το ίδιο με εσάς, σε κάθε σκηνή: «μα, πώς είναι δυνατόν αυτοί οι άνθρωποι να συνεχίζουν τις ζωές τους ενώ έρχεται στον κήπο τους ο καπνός από τα κρεματόρια;» Ομως ήταν, και είναι, μία ερώτηση που δεν μπορούσαμε να απαντήσουμε. Το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε είναι να τη δουλειά μας. Βοήθησε φυσικά ότι το καταπληκτικό sound design της ταινίας προστέθηκε μετά - εμείς δεν ακούγαμε στο γύρισμα όλα αυτά που ακούτε εσείς. Σαν Γερμανοί όμως, ξέραμε πολύ καλά που βρισκόμασταν και τι υποδυόμασταν. Αυτό δεν το ξεχνάς ποτέ. Συγκινήθηκα πολύ από το καλωσόρισμα των Πολωνών στο Αουσβιτς. Θα μπορούσαν να είχαν μία πολύ διαφορετική αντιμετώπιση. Και θα το καταλάβαινα απόλυτα.
Η οικογένεια Χος ζούσε δίπλα στο Αουσβιτς μία εντελώς φυσιολογική ζωή. Μήπως όμως αυτό κάνουμε κι εμείς, στην μεγάλη ιστορική εικόνα των πραγμάτων; Έχουμε κι εμείς οι ίδιοι συνηθίσει, συμβιβαστεί με τις τραγωδίες;
Ναι, είναι αλήθεια. Όλοι καταδικάζουμε την οικογένεια Χος, αλλά μήπως θα έπρεπε να κοιτάξουμε πόση φρίκη έχουμε συνηθίσει να συμβαίνει δίπλα μας, ενώ εμείς συνεχίζουμε κανονικά τις ζωές μας; Μπορεί οι άνθρωποι να μην πεθαίνουν έξω από την πόρτα μας, αλλά πεθαίνουν στα σύνορα των ευρωπαϊκών χωρών μας, στις θάλασσες μας. Πόσο διαφορετικό είναι αυτό άραγε; Τι θα πουν για εμάς οι επόμενες γενιές; Που η ανοιχτή στο βραδινό δελτίο τηλεόρασή μας παίζει εικόνες από τη Γάζα ή την Ουκρανία κι εμείς τρώμε το δείπνο μας κανονικά; Αντί να φρικάρουμε;
Επιλέγω έναν ρόλο γιατί με ξάφνιασε, με συγκλόνισε ή και με τρόμαξε. Δεν με ενδιαφέρει να γυρίζω ταινίες που ξέρω τι θα συμβεί στην επόμενη σκηνή. Δεν αντέχω τα κλισέ και τα χιλιοπαιγμένο πράγματα.»
Επηρεάζει τις επιλογές σας το μήνυμα μίας ταινίας; Θέλετε να συμμετέχετε σε ταινίες που έχουν μία πολιτική ή κοινωνική βαρύτητα;
Πιστεύω πως ναι. Και δεν μπορώ να καταλάβω πώς συνάδελφοί μου αρνούνται ότι όλες οι επιλογές μας έχουν κοινωνική και πολιτική βαρύτητα. Ακόμα κι αν τείνω να επιλέγω «ελαφριές ταινίες» που δεν έχουν πολιτικό μήνυμα, ακόμα κι αυτό, πολιτική απόφαση είναι. Και δικαίωμα του καθενός μας, φυσικά. Αλλά το να είσαι απολιτίκ είναι βαθιά πολιτική απόφαση. Εγώ πιστεύω ότι χρειαζόμαστε περισσότερες σημαντικές ιστορίες. Ταινίες που ανοίγουν απαραίτητους διαλόγους με το κοινό. Δημιουργούς με δυναμικές απόψεις και ηχηρές φωνή.
Και με τι κριτήρια επιλέγετε τον επόμενο ρόλο;
Στο τέλος, μόνο με ένα ένστικτο που έρχεται από το στομάχι και με οδηγεί στο να δεχθώ μια πρόταση και να μην κοιτάξω πίσω. Και λέω «στο τέλος», γιατί αρχικά φυσικά και σκέφτομαι τον σκηνοθέτη (αν είναι κάποιος που αγαπώ το σινεμά του), τους συμπρωταγωνιστές μου (που μπορεί να έψαχνα πάντα μία αφορμή για να δουλέψω μαζί τους), την ιστορία της ταινίας (όπως είπα ψάχνω για σημαντικές ιστορίες στο σινεμά). Τελικά όμως, με οδηγεί το στομάχι μου. Γιατί κάτι με ξάφνιασε, με συγκλόνισε ή και με τρόμαξε. Διάβασα κάτι που δεν ήξερα πώς εξελίσσεται - όταν τα έχουμε δει πλέον όλα. Δεν με ενδιαφέρει να γυρίζω ταινίες που ξέρω τι θα συμβεί στην επόμενη σκηνή. Δεν αντέχω τα κλισέ και τα χιλιοπαιγμένο πράγματα.
Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον πώς ο Τζόναθαν Γκλέιζερ γύρισε την ταινία. Με κρυφές κάμερες μέσα στα δωμάτια, το συνεργείο να βρίσκεται εκτός σπιτιού, ο ίδιος στο υπόγειο με τα μόνιτορ. Σας άφηνε αυτό μία ελευθερία κινήσεων; Σας έκανε να ξεχνάτε ότι σας καταγράφουν κάμερες;
Όχι δεν το ξεχνάς ποτέ. Όμως αυτός ο τρόπος με τις κρυφές κάμερες, το σχεδόν μυστικό σύστημα παρακολούθησης, έχει ένα δυνατό ψυχολογικό αντίκτυπο στον ηθοποιό, ναι. Γιατί δεν έχεις κανέναν έλεγχο. Δεν ξέρεις αν είσαι στο σωστό φως, δεν έχεις σημάδι στο πάτωμα, δεν ελέγχεις ποια κάμερα είναι πάνω σου, από ποιο σημείο σε τραβάει, πόσο έχει ζουμάρει πάνω σου. Νιώθεις ένα 360 μοιρών βάρος, μία ευθύνη να αποδώσεις από όλες τις πιθανές γωνίες τη σκηνή σου. Νιώθεις εντελώς μόνη σου απέναντι στο υλικό, το κείμενο, το θέμα. Και στηρίζεσαι εξ ολοκλήρου στον συμπρωταγωνιστή του, που νιώθει επίσης εξίσου αβοήθητος. Αυτό δημιουργεί μία έντονη επικοινωνία και ένα δυνατό δέσιμο. Με τον Κρίστιαν είχαμε ο ένας τον άλλον, όπως δυο ηθοποιοί θεάτρου πάνω στη σκηνή.
Ταυτόχρονα δεν ήταν μόνο κάτι το τεχνικό. Αυτή η ιδέα του Τζόναθαν, αυτός ο τρόπος να αποτυπώσει την ταινία, δημιούργησε μια ατμόσφαιρα βαθιά θρησκευτική - δεν ξέρω τι άλλο επίθετο τη χαρακτηρίζει. Υπήρχε κάτι βαθύ, έντονο, ουσιώδες στον αέρα αυτού του σπιτιού. Κάτι που το αισθανόσουν και σε έπαιρνε από το χέρι και σε συνόδευε σε κάθε σκηνή σου. Κι αυτό το χρωστάμε στην ευφυΐα του Τζόναθαν.
Δεν ξέρω τι μπορεί να συμβεί με τα Οσκαρ. Δεν μπορώ ούτε να το σκεφτώ. Δεν έχω και κανέναν έλεγχο απέναντι σ' ένα τέτοιο σύστημα...»
Πώς αισθάνεστε για την διπλή υποψηφιότητα στα Ευρωπαϊκά Βραβεία; Περιμένετε να συμβεί κάτι τέτοιο και στις Χρυσές Σφαίρες και τα Όσκαρ;
Που είναι μία κρυστάλλινη σφαίρα όταν τη χρειάζεσαι; (γελάει) Κοιτάξτε δεν ξέρω τι μπορεί να συμβεί με τα αμερικανικά βραβεία. Δεν σκέφτομαι τα Οσκαρ, δεν έχω κανέναν έλεγχο απέναντι σ' αυτό το σύστημα. Το μόνο που ξέρω είναι ότι και οι δυο αυτές ταινίες είναι εξαιρετικά σημαντικές για μένα. Εξαιρετικά. Και για την επαγγελματική, αλλά και για την προσωπική μου ωρίμανση ως άνθρωπος. Τις αγαπώ και τις ευγνωμονώ βαθιά. Με έφτασαν σε ένα ψηλότερο καλλιτεχνικό επίπεδο, παρόλο που είναι τόσο διαφορετικές μεταξύ τους. Τα βραβεία είναι ένας τρόπος να τις διαφημίσεις ακόμα περισσότερο και να τις δουν πολύ περισσότεροι θεατές παγκοσμίως. Οπότε είμαι πολύ χαρούμενη για κάθε τέτοια ευκαιρία.
Ας αφήσουμε λοιπόν τα βραβεία στην άκρη. Τι θα πάρετε μαζί σας από αυτή την σπουδαία σας χρονιά και τις δύο αυτές διαφορετικές ηρωίδες;
Θα πάρω πολλά από την Σάντρα της «Ανατομίας Μιας Πτώσης». Θέλω να μάθω από τη δύναμη της και τις επιλογές της. Χρειάζομαι δουλειά για να σταθώ τόσο δυναμικά απέναντι στα θέλω μου. Η Χέντγουικ Χος με έμαθε κι εκείνη κάτι. Κάτι που διαπραγματευόμουν για χρόνια κοιτάζοντας το «κακό» γύρω μας. Μάλιστα, για να μπορέσω να την ερμηνεύσω είναι κάτι που ρώτησα και συζήτησα με τον Τζόναθαν από την αρχή: είναι δυνατόν μία γυναίκα που αποδέχεται την τραγωδία δίπλα της να αγαπάει τον άντρα της, τα λουλούδια της, τον σκύλο της, τα παιδιά της; Η απάντηση είναι πλέον ξεκάθαρη για μένα. Όχι. Δεν μπορείς να είσαι επιλεκτικός με την ανθρωπιά σου. Δεν μπορείς να αισθάνεσαι αγάπη για κάτι και μετά να πατάς το κουμπί και να μην αισθάνεσαι τίποτα. Άρα, δεν αισθάνεσαι ούτε αγάπη. Είσαι ένας άνθρωπος κούφιος και κενός.
Η «Ζώνη Ενδιαφέροντος» του Τζόναθαν Γκλέιζερ κυκλοφορεί στις ελληνικές αίθουσες την Πέμπτη 14 Δεκεμβρίου από την Spentzos Film
