Πριν τρία χρόνια, η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία της Μαρίας Ντούζα, το «Aκουσέ με», έκανε την επίσημη πρεμιέρα της στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Λίγο αργότερα βγήκε στις αίθουσες. Ομως το φιλμ συνεχίζει να προβάλλεται, από τότε ως σήμερα, με φεστιβαλικές επιτυχίες στην αρχή και, τώρα, με διανομή σε διεθνείς πλατφόρμες και στο ERTFLIX. Τι σημαίνει αυτός ο νέος τρόπος διανομής ταινιών και πώς επηρεάζει τη ζωή ενός έργου που, βάσει των ελληνικών δεδομένων, έχει απαιτήσει τόσο κόπο, χρόνο και αγώνα για να γίνει; Η Μαρία Ντούζα εξηγεί στο Flix.
Η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας που σκηνοθετήσατε, το «Aκουσέ με», έκανε την πρεμιέρα της το 2022: τι θέση έχει αυτή η ταινία στην πορεία σας, για ποια στοιχεία της είστε περήφανη;
Η ταινία έκανε πρεμιέρα τον Νοέμβριο του 2022 συμμετέχοντας στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Με την δεύτερη μεγάλου μήκους μου δοκίμασα μια διαφορετική σκηνοθετική προσέγγιση, μια διαφορετική γραφή από την πρώτη («Το Δέντρο και η Κούνια»). Η ταινία γυρίστηκε εξ ολοκλήρου με την κάμερα στο χέρι, παρακολουθώντας τους ηθοποιούς από κοντά και εστιάζοντας στα πρόσωπά τους, επειδή ήθελα να δώσω προτεραιότητα στις ερμηνείες και να αφήσω - όσο γίνεται - τον χώρο «απ' έξω». Ηθελα η ταινία - ως προς τον χώρο και τον χρόνο - να είναι αφαιρετική και αόριστη. Αυτό με απομάκρυνε από τον ρεαλισμό - την περιγραφή της πραγματικότητας όπως είναι - και με οδήγησε σε μια πιο εξπρεσιονιστική προσέγγιση, που έγινε ακόμη πιο έντονη με τη χρήση του ήχου. Η ύπαρξη στην ιστορία της κωφής ηρωίδας μού έδωσε την ευκαιρία να πειραματιστώ με τον ήχο και μαζί με την συνθέτρια Αννα Στερεοπούλου δοκιμάσαμε να αποδώσουμε την κώφωση όχι μόνο με σιωπές και ηχητικά εφέ, αλλά και μουσική. Σκοπός μας ήταν - και πιστεύω σε ένα βαθμό το πετύχαμε - η ταινία (με τους παράξενους ήχους και την συνεχή κίνηση/χορογραφία της κάμερας) να λειτουργεί και η ίδια κάπως σαν μουσική (ή ποίηση) που τη νιώθουμε χωρίς να την αναλύουμε και μας παρασύρει και μας συγκινεί πέρα από τη λογική της ιστορίας. Η μεγαλύτερη ανταμοιβή για μένα είναι η καθήλωση του κοινού κατά την διάρκεια του έργου και η συγκίνησή του στο τέλος.
Από το 2022 μέχρι σήμερα, το «Ακουσέ με» κάνει ένα μεγάλο ταξίδι, τώρα, μάλιστα, ζει μια δεύτερη (ή πολλοστή!) ζωή στο ΕΡΤFLIX. Σ' αυτή τη διαδρομή τι αντιμετώπιση είχατε από θεατές που σας έκανε εντύπωση;
Oντως η ταινία, μετά την πρεμιέρα της εδώ, έκανε έναν πρώτο φεστιβαλικό κύκλο σε άλλα μεγάλα φεστιβάλ όπως το Tallinn Black Nights, το διεθνές του Καΐρου, της Σόφιας, της Ντάκα κλπ καθώς και στο πρώτο WoW (Women of the World) φεστιβάλ στο ΚΠΙΣΝ. Στην συνέχεια - σε έναν δεύτερο κύκλο - εκπροσώπησε την Ελλάδα στα Φεστιβάλ Ευρωπαϊκής Eνωσης 2024-2025 στην Ινδία, στον Καναδά, στις Η.Π.Α., στην Κίνα και πρόσφατα στην Ιορδανία, ενώ - σε έναν τρίτο κύκλο - συμμετείχε σε διεθνή φεστιβάλ για Νέους: Salam International Youth Film Festival, Αζερμπαϊτζάν (Πρώτο Βραβείο) και Oulu International Youth Film Festival Φινλανδία (Βραβείο Καλύτερης Ταινίας) κ.ά. Το 2023 το «Ακουσέ με» αγοράστηκε από την εταιρεία διεθνούς διανομής Screenbound UK που την πούλησε σε πολλές χώρες στον κόσμο και στην Λατινική Αμερική όπου μεταγλωττίστηκε στα Ισπανικά και Πορτογαλικά. Από τον Φεβρουάριο του 2025 η ταινία είναι διαθέσιμη στο Amazon Prime. Οπότε τώρα ξεκινάει ακόμη μια ζωή στο ERTFLIX, ενώ στην συνέχεια θα ανέβει και στο Cinobo - που έκανε και την διανομή στην Ελλάδα. Με χαρά πληροφορήθηκα ότι στο ERTFLIX, τις πρώτες δύο εβδομάδες προβολής το «Ακουσέ με» βρέθηκε στο Top 5 των θεάσεων ελληνικού προγράμματος.
Η πικρή αλήθεια είναι ότι τα μεγάλα φεστιβάλ κάνουν τις ταινίες τους γνωστές στα μικρά φεστιβάλ που εν μέρει υποκαθιστούν - χωρίς κανένα όμως οικονομικό αντίκρισμα - την θεατρική διανομή. Το ερώτημα είναι θέλουμε τις ταινίες μας να τις βλέπει το λεγόμενο ευρύ κοινό; Εγώ προσωπικά θέλω και κάνω ταινίες με τεράστιο σεβασμό προς το κοινό αυτό.
Αυτό που μου κάνει πάντα εντύπωση - και μού δίνει χαρά - είναι η έντονη συναισθηματική αντίδραση του κοινού. Πέρα από τα μηνύματα που λαμβάνω από άγνωστους θεατές, μού έτυχε αρκετές φορές, μετά από κάποια προβολή, όταν αρχίζω να μιλάω στο Q&A, οι θεατές να μου πουν «Ας μην μιλήσουμε ακόμα. Δώστε μας λίγο χρόνο να μείνουμε με το συναίσθημα που μας προκάλεσε η ταινία». Εκείνες τις φορές είμαι ευγνώμων και αν μπορούσα θα απέφευγα το Q&A, γιατί προτιμώ να μιλάει η ταινία και όχι εγώ. Σε φεστιβάλ για νέους ερωτήθηκα πολλές φορές αν σκοπεύω να κάνω sequel και τι έγινε με τους ήρωες μετά το τέλος της ταινίας.
Ποια είναι η άποψή σας για τη διανομή ταινιών (και σειρών, φυσικά) σε συνθήκη VoD, σε πλατφόρμες περιεχομένου, τι κερδίζουμε και τι χάνουμε;
Η διανομή ταινιών έχει αλλάξει. Η διανομή των μικρών ανεξάρτητων ταινιών που κάνουμε εμείς στους κινηματογράφους έχει γίνει πολύ δύσκολη έως αδύνατη - και οι πλατφόρμες έχουν παίξει ρόλο σε αυτό. Ωστόσο δεν ευθύνονται μόνο οι πλατφόρμες για την συρρίκνωση της κινηματογραφικής αίθουσας. Είναι πολλοί παράγοντες: Κατ’αρχάς, γίνονται πια πάρα πολλές ταινίες. Για τις περισσότερες από αυτές δεν υπάρχει προώθηση (διαφήμιση) και έτσι το κοινό δεν μαθαίνει για την ύπαρξή τους. Σε μια εποχή που, απ’ ό,τι διάβασα, παράγονται πάνω από 9.000 ταινίες ετησίως στον πλανήτη, η προώθηση μιας ταινίας αποτελεί προϋπόθεση για να κάνει εισιτήρια. Κι όταν λέμε προώθηση εννοούμε το είδος marketing που απολαμβάνουν οι αμερικάνικες (και αγγλοσαξονικές εν γένει) παραγωγές, όπου το budget προώθησης είναι το ένα τρίτο τουλάχιστον του budget παραγωγής. Ετσι - θες δεν θες - θα μάθεις τα πάντα για το «Dune», το «Metropolis», το «Mission Impossible» κλπ κλπ. και θα πας να τα δεις. Οταν αυτό γίνει και για εγχώριες παραγωγές υπάρχει η αντίστοιχη εμπορική επιτυχία (βλ. «Ευτυχία», «Φόνισσα», «Υπάρχω»κλπ). Πιστεύω ότι στο μέλλον μόνο οι κινηματογραφίες που θα επενδύουν στην προώθηση θα έχουν θέση στις αίθουσες. Τα social media που χρησιμοποιούμε εμείς οι υπόλοιποι είναι για την παρέα μας, ενώ οι κριτικές και τα αστεράκια έχουν ένα ένα περιορισμένο ακροατήριο.
Τα μεγάλα φεστιβάλ με τα βραβεία τους, θα μπορούσαν να λειτουργούν προωθητικά, υπό την έννοια ότι κάνουν γνωστές τις ταινίες και τους δημιουργούς, αλλά επειδή κατά κανόνα τα φεστιβάλ επιλέγουν και βραβεύουν ταινίες που δεν ενδιαφέρουν το ευρύ κοινό, η όποια έμμεση προώθηση πέφτει κι αυτή στο κενό. Η πικρή αλήθεια είναι ότι τα μεγάλα φεστιβάλ κάνουν τις ταινίες τους γνωστές στα μικρά φεστιβάλ που εν μέρει υποκαθιστούν - χωρίς κανένα όμως οικονομικό αντίκρισμα - την θεατρική διανομή. Το ερώτημα είναι θέλουμε τις ταινίες μας να τις βλέπει το λεγόμενο ευρύ κοινό; Εγώ προσωπικά θέλω και κάνω ταινίες με τεράστιο σεβασμό προς το κοινό αυτό.
Μέσα σε αυτήν λοιπόν την πραγματικότητα, οι πλατφόρμες αποτελούν έναν νέο «χώρο» προβολής των ταινιών μας, τεράστιο, ανοιχτό και προσβάσιμο. Αυτό είναι εκπληκτικό για εμάς τους δημιουργούς γιατί ξαφνικά το έργο μας, μέσα από μια διεθνή πλατφόρμα, γίνεται προσιτό από εκατομμύρια θεατές στον πλανήτη. Αλλά και ως θεατές μπορούμε τώρα να δούμε ταινίες και σειρές που δεν θα βλέπαμε ποτέ. Γιατί πόσες παραγωγές από τις 9.000 θα έφταναν στις αίθουσές ή στα τηλεοπτικά μας κανάλια; Οι πλατφόρμες γίνονται τεράστιες ταινιοθήκες και μας δίνουν πρόσβαση σε πλούσιο και ποιοτικό περιεχόμενο από όλο τον κόσμο, την ελευθερία να διαλέξουμε, ενώ ταυτόχρονα μας αναγκάζουν να ανεβάσουμε τον πήχυ των δικών μας έργων για να μπορούν να σταθούν στο διεθνές περιβάλλον. Περισσότερο από τα φεστιβάλ και τις κινηματογραφικές αγορές οι πλατφόρμες μας αναγκάζουν σε εξωστρέφεια. Και η εξωστρέφεια μας κάνει καλύτερους. Παρόλο που μεγάλωσα και αγάπησα το σινεμά μέσα στην μεγάλη σκοτεινή αίθουσα, είμαι ευτυχής που οι δύο ταινίες μου βρίσκονται στο Netflix και στο Amazon Prime όπου μπορεί να τις δει όλος ο πλανήτης.
Βρίσκεστε σε προετοιμασία μιας επόμενης δουλειάς; Αν ναι, τι στοιχεία μεταφέρετε από την εμπειρία του «Ακουσέ με», από την άποψη της παραγωγής, διανομής, προώθησης;
Ναι, βρίσκομαι σε φάση προετοιμασίας μιας νέας ταινίας με τίτλο «Το Τέλος του Δρόμου». Πρόκειται για μια αντιπολεμική ταινία φαντασίας, που αφηγείται μια μη-πραγματική ιστορία, κάπου στο εγγύς μέλλον ή σε ένα δυστοπικό παρόν. Η ταινία - λόγω του θέματός της - θα είναι στα αγγλικά με διεθνές cast. Ηδη οι προηγούμενες ταινίες μου, παραγωγής Steficon, ήταν συμπαραγωγές με άλλες χώρες, οπότε και εδώ κινήθηκαμε εξ αρχής προς αυτήν την κατεύθυνση με πολύ καλά αποτελέσματα. Παρουσιάζοντας το project στις αγορές Sofia Meetings και Galway Marketplace εξασφαλίσαμε συμπαραγωγούς από τον Καναδά, τη Βουλγαρία και την Ιταλία, καθώς και διανομή στον Καναδά. Από την εμπειρία του «Ακουσέ με» επίσης μάθαμε ότι η στρατηγική διανομής και προώθησης πρέπει να διαμορφωθεί τώρα και να ενταχθεί στην υλοποίηση του έργου. Για τον λόγο αυτό, πέρα από την αναζήτηση χρηματοδότησης για την παραγωγή, αναζητούμε διεθνή και εγχώριο διανομέα.
Περισσότερο από τα φεστιβάλ και τις κινηματογραφικές αγορές οι πλατφόρμες μας αναγκάζουν σε εξωστρέφεια. Και η εξωστρέφεια μας κάνει καλύτερους. Παρόλο που μεγάλωσα και αγάπησα το σινεμά μέσα στην μεγάλη σκοτεινή αίθουσα, είμαι ευτυχής που οι δύο ταινίες μου βρίσκονται στο Netflix και στο Amazon Prime όπου μπορεί να τις δει όλος ο πλανήτης.
Σε δημιουργικό επίπεδο, με το «Ακουσέ με» κατάλαβα καλύτερα τι είδους κινηματογράφο θέλω να κάνω. Κατάλαβα ότι δεν με ενδιαφέρει η ηθογραφία, ούτε ο ρεαλισμός (παρότι μού αρέσουν πολύ) και ότι θέλω οι ταινίες μου να περιλαμβάνουν στοιχεία ονειρικά και ποιητικά και οι ιστορίες να λειτουργούν μεταφορικά και όχι κυριολεκτικά. Σε άλλες τέχνες οι δημιουργοί κάνουν πολλά έργα, δοκιμές, πειραματισμούς και λάθη πριν βρουν τη δική τους φωνή. Στο σινεμά - λόγω του υψηλού κόστους παραγωγής του - δεν έχουμε αυτή την πολυτέλεια. Με το «Ακουσέ με» λοιπόν δοκίμασα συνειδητά κάτι τελείως διαφορετικό από «Το Δέντρο και την Κούνια», «Το Τέλος του Δρόμου» με φέρνει ακόμη πιο κοντά στις αναζητήσεις μου . «Το Τέλος του Δρόμου» είναι μια μη ρεαλιστική ταινία, που μέσα από μια μη-γραμμική αφήγηση, αρθρώνεται ως μια συνεχής εναλλαγή μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, φαντασίας, μνήμης και πραγματικότητας. Με την ταινία αυτή - σε επίπεδο σεναρίου τουλάχιστον - νιώθω ότι έχω πια βρει την δική μου φωνή.
Το ελληνικό σινεμά βρίσκεται σε αναβρασμό, με έκφραση αυτού τη δράση Ορατότης Μηδέν. Σας αντιπροσωπεύουν τα αιτήματα; Ποια είναι, κατά την άποψή σας, τα σημαντικότερα προβλήματα σήμερα στο ελληνικό κινηματογραφικό τοπίο;
Παρακολούθησα τις αρχικές συζητήσεις πριν το καλοκαίρι. Μετά έλειπα. Η δική μου στάση είναι η εξής: Κατ’αρχήν θεωρώ ότι η κινηματογραφική παραγωγή στην Ελλάδα έχει βελτιωθεί και ενισχυθεί πολύ τα τελευταία δέκα χρόνια και ειδικά με την ίδρυση του ΕΚΚΟΜΕ και ένα Cash rebate που είναι από τα καλύτερα στον κόσμο. Ταυτόχρονα, έχουν αυξηθεί τα χρήματα που δίνονται από το ΕΚΚ μέσω των επιλεκτικών προγραμμάτων. Ποτέ άλλοτε το Ελληνικό σινεμά δεν είχε τόσα χρήματα. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν νέες ανάγκες και νέες πραγματικότητες. Οπως σε όλους τους τομείς της ζωής έτσι και το κόστος παραγωγής ταινιών έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια και οι παλαιότερες χρηματοδοτήσεις δεν αρκούν. Εάν όντως θέλουμε η Ελληνική κινηματογραφία να συνεχίσει να υπάρχει και να αναπτυχθεί κι άλλο θα πρέπει και η χρηματοδότηση να αυξηθεί πλησιάζοντας περισσότερο τον μέσο όρο των άλλων Ευρωπαϊκών κινηματογραφιών.
Συμφωνώ επομένως με τα αιτήματα του κινήματος Ορατότης Μηδέν και τα προσυπογράφω. Αυτό που δεν προσυπογράφω είναι το ύφος με το οποίο τα αιτήματα διατυπώνονται. Θεωρώ ότι προϋπόθεση συνεννόησης είναι ο ουσιαστικός διάλογος και βέβαια η αναγνώριση ότι οι φορείς που στηρίζουν τον κινηματογράφο ενδιαφέρονται για αυτόν όσο και εμείς οι κινηματογραφιστές. Δεν έχουμε κάτι να χωρίσουμε. Το μόνο που έχουμε είναι να συμφωνήσουμε στο ότι υπάρχουν νέες ανάγκες και νέες πραγματικότητες. Και μαζί να βρούμε την λύση. Πιστεύω απολύτως ότι μια χώρα πρέπει να έχει μια εθνική κινηματογραφία που να μπορεί να σταθεί στο διεθνές περιβάλλον (και οι ελληνικές ταινίες έχουν αποδείξει ότι μπορούν) καθώς ο κινηματογράφος είναι ίσως το ισχυρότερο μέσο προβολής της - η ήπια δύναμή της. Μέσα από τις ταινίες μας ο κόσμος μπορεί να γνωρίσει την κουλτούρα μας, τις αξίες μας, την συλλογική μας μνήμη, την αισθητική μας, την ιστορία μας. Υπό τον όρο βέβαια ότι το οπτικοακουστικό μας προϊόν θα είναι διεθνών προδιαγραφών όχι μόνο ως προς την χρηματοδότηση, αλλά και την θεματολογία και την καλλιτεχνική αρτιότητα.
«Ακουσέ με» info Παίζουν: Ευθαλία Παπακώστα, Δημήτρης Κίτσος, Γιώργος Πυρπασόπουλος, Νίκος Κουκάς, Yoana Bukovska-Davidova, Ευαγγελία Ανδρεαδάκη | Σενάριο-Σκηνοθεσία: Μαρία Ντούζα | Παραγωγός: Μιχάλης Σαραντινός | Συμπαραγωγός: Ivan Tonev | Παραγωγή: Steficon | Συμπαραγωγή: Ars Digital | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Ζαφείρης Επαμεινώνδας | Μοντάζ: Ιωάννα Πογιαντζή | Hχος: Γκιόργκι Φιλίποφ | Σκηνικά: Oλγα Λεοντιάδου | Κοστούμια: Αγγελική Παναγιώτου, Aννα Καραμουσλή | Μακιγιάζ: Χαρά Μαυροφρύδη | Μουσική & Sound Art: Aννα Στερεοπούλου
Διακρίσεις
Βραβείο Καλύτερης Ταινίας | Διεθνές Φεστιβάλ της Ντάκα, 2023, στο Μπαγκλαντές
Βραβείο Ορφέας Καλύτερης Ταινίας | 17ο Ελληνικό Φεστιβάλ του Λος Aντζελες, 2023 (LAGGF).
Βραβείο Καλύτερης Ερμηνείας για την Ευθαλία Παπακώστα | 17ο Ελληνικό Φεστιβάλ του Λος Aντζελες, 2023 (LAGGF).
Βραβείο Καλύτερης Ταινίας | Διεθνές Φεστιβαλ Σαλάμ - Νεανικού Κινηματογράφου, 2024 (Μπακού - Αζερμπαϊτζάν)
Τιμητικό Βραβείο | Διεθνές Φεστιβάλ Για την Ειρήνη στο Τορόντο, 2024
Βραβείο Καλύτερης Ταινίας | Διεθνές Φεστιβάλ Νεανικού Κινηματογράφου Ούλου (Φινλανδία) 2024