Oταν το σκηνοθετικό σου ντεμπούτο γίνεται η αποκάλυψη της χρονιάς και σαρώνει τις διακρίσεις, από το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες μέχρι το Oσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας, τότε η «δύσκολη δεύτερη ταινία» γίνεται ακόμα δυσκολότερη υπόθεση.
Αυτό συνέβη με τον Λάζλο Νέμες μετά τον «Γιο του Σαούλ» το 2015 και η πρεμιέρα του «Δύση Ηλίου» στο περσινό φεστιβάλ της Βενετίας, μετά τις έντονες φήμες για «κόψιμο» της ταινίας από τις Κάννες, όπου είχε σκάσει σαν κεραυνός εν αιθρία η πρώτη ταινία του Ούγγρου σκηνοθέτη, συνοδεύτηκε από διστακτικές μέχρι αρνητικές κριτικές για το νέο του εγχείρημα, χωρίς να λείπουν οι (λίγες ομολογουμένως) φωνές για ακόμα μία σπουδαία δημιουργία.
Αντιμέτωπος μ’ αυτό το διχαστικό κλίμα κι ενώπιον ενός πλήθους δημοσιογράφων που ακόμα προσπαθούσαν εν πολλοίς να καταλάβουν τι είδαν και πόση καλλιτεχνική αξία είχε αυτό, ο Λάζλο Νέμες κατέφτασε στη Μόστρα και υπερασπίστηκε με πάθος τη νέα του ταινία, την ιστορία μιας κοπέλας στη Βουδαπέστη του 1913, η οποία ελπίζει να βρει δουλειά στο πιλοποιείο που κάποτε ανήκε στους γονείς της και τώρα διευθύνει ο πρώην συνέταιρός τους, ενώ ταυτόχρονα αναζητά τον αδελφό της του οποίου την ύπαρξη αγνοούσε μέχρι σήμερα.
Το Flix συνάντησε τον Λάζλο Νέμες στη Βενετία και μίλησε μαζί του για το καλλιτεχνικό του όραμα και για τη σκιά που ρίχνει η Ιστορία σε μια πολλά υποσχόμενη, αλλά αβέβαιη εποχή.
Για το δύσκολο επόμενο βήμα μετά την τεράστια επιτυχία του Γιου Του Σαούλ
H δεύτερη ταινία είναι πάντα ένα μεγάλο ζήτημα. Η επιτυχία της ταινίας και τα βραβεία με άγχωσαν πολύ στην αρχή, αλλά δεν μου άλλαξαν τόσο τη ζωή, ώστε να μου δημιουργήσουν πρόβλημα. Δεν έχω βγάλει τα άπειρα χρήματα, ούτε έχω πολλά σπίτια για να αγχωθώ πώς θα τα κρατήσω. Oταν άρχισα να βυθίζομαι στη δημιουργική διαδικασία, όλα επανήλθαν στον φυσιολογικό τους ρυθμό, χωρίς να υπάρχει πρόσθετο άγχος ή αγωνία για κάτι που θα έχει αντίστοιχη ή περισσότερη επιτυχία από τον «Γιο του Σαούλ».
Για την επιλογή και τη σημασία του τίτλου
Πέρα από το γεγονός ότι μία από τις μεγαλύτερες επιρροές μου ήταν η «Αυγή» (Sunrise) του Μουρνάου, μια ταινία που διαμόρφωσε την αισθητική μου προσέγγιση στη νέα μου ταινία και ήθελα να τιμήσω με τον τίτλο της, η ιστορική περίοδος πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν για μένα η δύση ολόκληρης της ανθρωπότητας προς το σκοτάδι και τη βαρβαρότητα.
Για την αφηγηματική δομή της νέας του ταινίας
Ολη η ταινία μου είναι κατά κάποιο τρόπο μια επανάληψη της ίδιας σκηνής. Υπάρχει ένας ρυθμός, μια κυκλικότητα, την φαντάστηκα την ταινία σαν έναν χορό σε μια κατάσταση μεταξύ συνείδησης και ασυνείδητου. Η ηρωίδα μου είναι σαν ένας πλανήτης που περιφέρεται κυκλικά στο σύμπαν, ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι. Ταυτόχρονα η πορεία της είναι ένας λαβύρινθος ή μάλλον μια έξοδος από αυτόν, από τον λαβύρινθο του εαυτού της. Υπάρχει μια ομορφιά και μια απελπισία σε ό,τι κάνει. Τώρα που την σκέφτομαι μου θυμίζει αναδρομικά ήρωα μυθιστορήματος του Κάφκα.
Για τις συμβάσεις των ταινιών εποχής
Ο θεατής έχει μια προκαθορισμένη εικόνα για το πώς είναι μια ταινία εποχής και το πώς θα εξελιχθεί δραματουργικά. Αυτό είναι τελείως λάθος. Εγώ, λοιπόν, αποφάσισα να την αλλάξω αυτή την εικόνα, να γκρεμίσω τις προσδοκίες και να προτείνω κάτι διαφορετικό. Δεν ξέρω αν το πέτυχα, αλλά ήταν ένα ρίσκο που ήθελα να πάρω. Ο κινηματογράφος προχώρησε και δεν έμεινε στάσιμος από τη φιλοδοξία κάποιων ανθρώπων που τόλμησαν να κάνουν κάτι διαφορετικό, να αλλάξουν τα δεδομένα και τις προσδοκίες του θεατή.
Η ψηφιακή τεχνολογία δεν πρόκειται ποτέ να αποτυπώσει με τον ίδιο τρόπο το φως, τις σκιές, το σκοτάδι. Στα 35 mm η εικόνα αναπνέει, αποκτά μια ιστορικότητα, γίνεται πιο τεχνητή, αλλά ταυτόχρονα και πιο φυσική. Αυτό το ψέμα είναι η αλήθεια του σινεμά.»
Για τον ρόλο του θεατή στις ταινίες του
Oποιος θέλει να καταλαβαίνει τα πάντα στις ταινίες που βλέπει, έχει έρθει σε λάθος μέρος. Το δικό μου σινεμά είναι πιο απαιτητικό, γιατί κλονίζει την παντοδυναμία του θεατή και απαιτεί περισσότερη συμμετοχή. Στην πραγματική ζωή δεν έχουμε ποτέ όλα τα δεδομένα στη διάθεσή μας και δρούμε με βάση την περιορισμένη αντίληψη που διαθέτουμε για την πραγματικότητα. Γιατί στις ταινίες να συμβαίνει το αντίθετο; Ο κινηματογράφος πάντα εξερευνούσε αυτά τα όρια της αντίληψης. Η ηρωίδα μου βρίσκεται σε έναν λαβύρινθο και στην ίδια θέση θέλω να βρεθεί και ο θεατής.
Για την εντροπία της ιστορίας
Πιστεύω πως υπάρχει κάτι αυτοκαταστροφικό στην ανθρωπότητα κι αυτό εμφανίζεται ιστορικά. Στην περίοδο πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο που διαδραματίζεται η ταινία μου υπήρχε η ελπίδα και η υπόσχεση για μια νεά, λαμπρή εποχή για την ανθρωπότητα κι όμως η ίδια κοινωνία προσχώρησε σε μια από τις μεγαλύτερες θηριωδίες όλων των εποχών. Eνας ιστορικός θα πει πως υπάρχουν συγκεκριμένα αίτια που οδήγησαν σ’ αυτό, πιστεύω όμως πως υπάρχει μια σκοτεινή, αυτοκτονική τάση μέσα μας που οδηγεί στο χάος.
Για την επιλογή να γυρίσει σε φιλμ των 35mm
Το είδατε κι εσείς στην προβολή πόσο διαφορετική είναι η εικόνα. Η ψηφιακή τεχνολογία δεν πρόκειται ποτέ να αποτυπώσει με τον ίδιο τρόπο το φως, τις σκιές, το σκοτάδι. Στα 35 mm η εικόνα αναπνέει, αποκτά μια ιστορικότητα, γίνεται πιο τεχνητή, αλλά ταυτόχρονα και πιο φυσική. Αυτό το ψέμα είναι η αλήθεια του σινεμά.
Για την πρεμιέρα της ταινίας στη Βενετία και όχι στις Κάννες, όπως αναμενόταν
Ο «Γιος Του Σαούλ» προβλήθηκε στις Κάννες, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι έπρεπε να και η «Δύση Ηλίου» να κάνει πρεμιέρα στο ίδιο φεστιβάλ. Είναι ωραίο να υπάρχει κινητικότητα και πολλοί σκηνοθέτες το έχουν κάνει στο παρελθόν και το κάνουν ακόμα. Εκτός αυτού, θεωρώ ιδανική την Βενετία για τη νέα μου ταινία, λόγω της ιστορίας που κουβαλάει το μέρος και επειδή ταιριάζει με την εποχή που διαδραματίζεται.
Για τη βαριά κληρονομιά του ουγγρικού σινεμά
Κατάγομαι από μια χώρα που έχει μακρά παράδοση στον κινηματογράφο κι έχει βγάλει πολλούς τεράστιους σκηνοθέτες, τον Μπέλα Ταρ, με τον οποίο είχα την τιμή να συνεργαστώ, τον Μίκλος Γιάντσο, τον Iστβαν Ζάμπο και πολλούς άλλους. Αλλά αυτό δεν μου προκαλεί άγχος, ούτε αισθάνομαι επιφορτισμένος με την ευθύνη να συνεχίσω το έργο τους. Με κάνει να αισθάνομαι περήφανος που ανήκω σε μια μακρόχρονη παράδοση, αλλά η πορεία μου είναι τελικά προσωπική υπόθεση.
Για το αν θα αφηγηθεί στο μέλλον μια σύγχρονη ιστορία
Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει σύγχρονη ιστορία. Μπορεί ένα φιλμ να διαδραματίζεται στο παρόν και σε πέντε χρόνια να δείχνει παλιό. Αντιθέτως μια ταινία μπορεί να διαδραματίζεται τον προηγούμενο αιώνα και να αφορά ακόμα περισσότερο τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα γιατί δείχνει πως αυτά είναι διαχρονικά. Ακόμα και σήμερα που υπάρχει όλη αυτή ελπίδα για της νέες τεχνολογίες, ανάλογη με την ελπίδα και τις υποσχέσεις της εποχής της «Δύσης Ηλίου», ελλοχεύει κάτι πολύ σκοτεινό που μοιάζουμε να το αγνοούμε.
