«Ενα Απλό Ατύχημα» (It Was Just an Accident, 2025) του Τζαφάρ Παναχί
Το «Ενα Απλό Ατύχημα», ο δίκαιος Χρυσός Φοίνικας των φετινών Καννών και η ταινία που μάλλον τον οδηγεί στην μεγαλύτερη επιτυχία της καριέρας του, είναι ο τρόπος του Τζαφάρ Παναχί να περιγράψει τι ακριβώς συνέβη κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του στις φυλακές Εβίν - αποφυλακίστηκε το 2023, γνωστές για τη σκληρή μεταχείριση πολιτικών κρατουμένων.
Oχι, αυτή δεν είναι μια ταινία που θα καταδείξει τα βασανιστήρια, τις φρικαλεότητες και τις τακτικές ανάκρισης που χρησιμοποεί το καθεστώς προκειμένου να «λυγίσει» τους εχθρούς του, αλλά μια ταινία που θα στρέψει το βλέμμα σε όσους κάποια στιγμή βρέθηκαν μέσα στη φυλακή, για να την κουβαλούν μετά σε όλη τους τη ζωή σαν μια διαρκή, βασανιστική, υπενθύμιση. Θα μάθουμε πολλά από όσα συνέβησαν εκεί, χωρίς όμως πολλές λεπτομέρειες (άραγε χρειάζονται;), θα μάθουμε περισσότερα για το τραύμα που δεν κλείνει, το φόβο που έξω από τη φυλακή είναι μεγαλύτερος, τον παραλογισμό μιας άδικης και παράνομης συνθήκης που καταλήγει να μοιάζει και τελικά να είναι η κανονικότητα της καθημερινότητας.
Το φιλμ ξεκινάει σε ένα αυτοκίνητο. Σήμα κατατεθέν του σινεμά του Τζαφάρ Παναχί που ανέκαθεν προσπαθούσε να βρει τα όρια της δράσης μέσα σε περιορισμένους χώρους. Μια τριμελής οικογένεια γυρίζει στο σπίτι, η γυναίκα είναι έγκυος, το μικρό κορίτσι χορεύει στο πίσω κάθισμα, όλα είναι όμορφα μέχρι που «ένα απλό ατύχημα» με ένα σκύλο θα σβήσει τη μουσική και τα χαμόγελα και από τους τρεις. Θα κατευθυνθούν σε μια κοντινή αποθήκη ζητώντας βοήθεια και εκεί θα συμβεί το πραγματικό και όχι τόσο απλό ατύχημα της ιστορίας, αφού ο Βαχίντ, ιδιοκτήτης της αποθήκης θα αναγνωρίσει στον πατέρα της οικογένειας, από τον ήχο που κάνει το ψεύτικο πόδι του, τον βασανιστή του όταν βρισκόταν στη φυλακή.
Σε μια απονενοημένη αλλά τελικά τόσο «έτοιμη από καιρό» κίνηση, ο Βαχίντ θα τον απαγάγει και θα τον κλείσει μέσα στο πίσω μέρος του λευκού βαν του του, αποφασισμένος να τον θάψει ζωντανό στη μέση του πουθενά. Θα φτάσει μέχρι εκεί, θα ανοίξει και τον λάκκο και θα τον ρίξει μέσα. Θα τον σταματήσει, όμως, ένας μικρός δισταγμός για την πραγματική του ταυτότητα και έτσι θα ζητήσει τη βοήθεια των συγκρατουμένων του, μια ετερόκλητης παρέας - ανάμεσά τους και ένα νεόνυμφο ζευγάρι που φοράει με τα ρούχα του γάμου. Μαζί θα τον αναγνωρίσουν και μαζί θα αποφασίσουν για την τύχη του.
Ο,τι θα ακολουθήσει στο επόμενο 24ώρο είναι ένα απολαυστικό, αριστοτεχνικά εκτελεσμένο και παιγμένο τραγικωμικό roller coaster, καθώς οι αυτοσχέδιοι απαγωγείς ταξιδεύουν μέσα στην Τεχεράνη με τον βασανιστή κλεισμένο σε ένα κουτί (απόντα κι όμως πανταχού παρών σε όλη τη διάρκεια της ταινίας) και τις μνήμες από τη φυλακή να επιστρέφουν σε κύματα. Κάθε τους στάση (με κορυφαία αυτή στο νοσοκομείο) γίνεται μια μικρή ιστορία παραλογισμού - για την ανθρώπινη κατάσταση, αλλά και για το ιρανικό καθεστώς, καθώς αντιμέτωποι διαρκώς με ένα βαθιά διεφθαρμένο κράτος βρίσκονται διαρκώς «έγκλειστοι» σε μικρότερες ή μεγαλύτερες φυλακές.
Δεν συμφωνούν όλοι με όλους για την τύχη του βασανιστή τους. Από συνεργοί καταλήγουν σε στιγμές να γίνουν και εχθροί μεταξύ τους. Οι πιο ψύχραιμοι κρύβουν το μίσος, άλλοι το αφήνουν να χυθεί ελεύθερο μεταφρασμένο σε οργή. Αλλοι εγκαταλείπουν. Ο Βαχίντ όμως συνεχίζει. Θα παίξει το ρόλο του σε αυτό το έργο που γράφεται εν κινήσει μέχρι το τέλος και θα σηκώσει τα «βάρη» της απόφασης του ακόμη κι όταν το νεφρό του τον πεθαίνει από τον πόνο. Θα γίνει στην πραγματικότητα ο καθρέφτης μιας ολόκληρης κοινωνίας που του ξοδεύει διαρκώς την τραπεζική της κάρτα για να παραμείνει ανάλγητη, υποκριτική, με κλειστά τα μάτια στην ανθρωπογεωγραφία που προκαλεί το καθεστώς. Θα γίνει ο καθρέφτης μιας ηθικής επιλογής στην οποία ο καθένας από εμάς θα αποφάσιζε διαφορετικά.
Best of 2025: Οι ταινίες που δεν χώρεσαν στο Τop-10 του Flix για τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς
Power Points
Μινιμαλισμός, χιούμορ και ένα βαθύ, σχεδόν θεραπευτικό αίσθημα ανθρωπιάς είναι τα τρία στοιχεία που ορίζουν την καρδιά μιας ταινίας που στη βάση της είναι κωμωδία. Και, παρά τα φαινόμενα, μια χαρτογράφηση του σύγχρονου Ιράν, εκτός των τειχών της φυλακής, αφού εκεί έξω η ζωή μοιάζει ακόμη πιο εγκλωβισμένη στον παραλογισμό και τη βία. Κάθε μικρή ή μεγάλη σκηνή της ταινίας του Τζαφάρ Παναχί - πάντα με το βλέμμα του στο ύψος του ανθρώπου και με τις εμμονές του να επανέρχονται λυτρωτικά κάθε φορά σαν ανακουφιστική επιβεβαίωση - να συμπληρώσει ένα παζλ από μια καθημερινότητα που δεν μπορεί να ξεφύγει από το «καθεστώς» αφού όλα ορίζονται από μια χαοτική αίσθηση της δικαιοσύνης, της τιμιότητας και της αλληλεγγύης. Ενας κόσμος που μπορεί να επιβιώσει μόνο αν βρίσκεται σε συνεχή κίνηση...
Θα μείνει κλασικό
Γιατί, αθόρυβα, επιχειρεί δύο μεγάλες τομές, μια σε κοινωνικό και μία σε κινηματογραφικό επίπεδο. Στο κοινωνικό προκρίνει τη συγχώρεση - και σε κάθε περίπτωση, όχι την εκδίκηση - ως μια λύση για να μπορέσει η ζωή να συνεχίσει με οποιοδήποτε κόστος ακόμη και μετά από συνθήκες απόλυτης βίας. Στο κινηματογραφικό προκρίνει το απλό ανεπιτήδευτο σινεμά που μιλάει κατευθείαν στις αισθήσεις, μακριά από την αποστασιοποίηση που κυριαρχεί στο σύγχρονο κινηματογράφο. Αξίες και οι δύο ανεκτίμητες, ειδικά στην εποχή μας.
Η σκηνή που δεν θα ξεχάσουμε
Είναι το φινάλε. Και, πιο συγκεκριμένα, ο ήχος που ακούγεται στο φινάλε. Off screen. Μια από τις πιο ανατριχιαστικές εμπειρίες φέτος (και αρκετά χρόνια τώρα) στο σινεμά, που δεν την αξίζει το spoiler.
Γράψαμε στο Flix
Ο Τζαφάρ Παναχί δεν θα περιμένει πολύ. Θα αναφέρει μόνος του το "Περιμένοντας τον Γκοντό" πολύ νωρίς μέσα στη νέα του ταινία, προδίδοντας ευθαρσώς την αναφορά του στον Σάμιουελ Μπέκετ, αυτή που ήδη από την αρχή στριφογυρίζει στο μυαλό του θεατή ως η μόνη που μπορεί να περιγράψει τον τόνο αυτής της - προσοχή - φαινομενικά απλής, αλλά τελικά τόσο πολυεπίπεδης και θαρραλέας genre bending ταινίας, που είναι ταυτόχρονα μια ταινία εκδίκησης, μια μαύρη κωμωδία, ένα πολιτικό θρίλερ, μια τραγωδία και μια ξεκάθαρη, χωρίς περιστροφές, πράξη αντίστασης.»
Διαβάστε εδώ ολόκληρη την κριτική του Flix
Και κάτι ακόμα
«To σινεμά μου δεν είναι πολιτικό. Είναι κοινωνικό. O τρόπος που φτιάχνω τις ταινίες έχει κοινωνικό πρόσημο. Δεν συνδέεται με πολιτικά κόμματα και παρατάξεις. Οι ταινίες μου δεν έχουν συγκεκριμένη πολιτική ατζέντα. Και δεν είναι ταινίες που βάζουν διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο καλό και το κακό, τι είναι σωστό και τι όχι.»
Σαφής όσο λίγοι, ο Τζαφάρ Παναχί γνωρίζει πολύ καλά τη διαφορά της τέχνης από τον ακτιβισμό. Και κυρίως πώς το ένα μπορεί να υπηρετήσει το άλλο χωρίς να προδοθεί κανένα από τα δύο. Διαβάστε εδώ όλα όσα είπε ο Τζαφάρ Παναχί στο Flix.
Η ψηφοφορία των αναγνωστών: Εσύ ψήφισες για την καλύτερη ταινία του 2025;
Best of 2025: Αναζητήστε στο ειδικό τμήμα του Flix τα αγαπημένα της χρονιάς από τους αγαπημένους της χρονιάς. Οι λίστες με τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς από Ευρώπη και Αμερική και όλα όσα αφήνει πίσω της η κινηματογραφική χρονιά που φτάνει στο τέλος της
