Η «Ερημη Χώρα», τo ντεμπούτο του Ιρανού Αχμάντ Μπαχραμί κέρδισε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας στο τμήμα Orizzonti καθώς και το Βραβείο Διεθνούς Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου Fipresci στο Φεστιβάλ Βενετίας.
Τετράγωνο κάδρο, ασπρόμαυρη εικόνα, αργοί υπνωτικοί ρυθμοί, επανάληψη του ίδιου μοτίβου στην κίνηση της κάμερας - όλα χτίζουν μία πνιγηρή ατμόσφαιρα, καθώς μάς ξεναγούν στο δράμα ενός εργοστασίου που κλείνει, αφήνοντας απλήρωτους τους εργάτες και ξεκρέμαστες τις οικογένειές τους. Με προφανείς επιρροές από το σινεμά του Μπέλα Ταρ, ο Μπαχραμί επιδιώκει τη μονοτονία των πλάνων και τη φόρμα της επανάληψης για να μάς εγκλωβίσει σε μία ατμόσφαιρα αδιέξοδης εκμετάλλευσης και ανώφελης ρουτίνας. Διαβάστε περισσότερα στην κριτική του Flix
Μιλήσαμε με τον Αχμάντ Μπαχραμί για την ιδέα της ταινίας, τους συμβολισμούς της για να περάσει ένα παγκόσμιο μήνυμα, αλλά και τις κινηματογραφικές του επιρροές.
Η «Ερημη Χώρα» προβάλλεται από τις 20 Ιανουαρίου στις αίθουσας από την One From the Heart
Η ταινία δεν περιορίζεται μόνο στο δράμα των εργατών ενός εργοστασίου που κλείνει. Η απόφαση του μεγάλου αφεντικού ξεκληρίζει μια ολόκληρη κοινότητα, καθώς εδώ και 40 χρόνια οι οικογένειες των εργατών ζούσαν μέσα στην έρημο, στα προαύλια των εργοστασίων αυτών. Σπίτια αδειάζουν, μία κοινότητα ερημώνει - όπως και στη «Χώρα των Νομάδων» της Κλόι Ζάο. Είναι μία μεταφορά η ταινία για ένα ευρύτερο και παγκόσμιο πρόβλημα;
Πάντα ήθελα να κάνω μια ταινία για τους εργάτες αυτών των εργοστασίων που συχνά είναι φτιαγμένα στη μέση του πουθενά και όταν κλείνουν παίρνουν μαζί τους κυριολεκτικά τη ζωή της περιοχής. Ο πατέρας μου ήταν ο ίδιος εργάτης. Επισκέφθηκα δεκάδες εργοστάσια για να κάνω την έρευνά μου. Πέρα όμως από την προσπάθεια να αποτυπώσω αυτόν τον κόσμο που σπάνια βλέπουμε, ήθελα μια μεταφορά για την γενικότερη κατάσταση της χώρας μου. Φυσικά, χαίρομαι που η ταινία κατάφερε να ξεπεράσει τα σύνορα της.
Μια από τις πιο παλιές τεχνικές που χρησιμοποιεί η εξουσία είναι η εξαπάτηση. H ευφυής συνταγή του «διαίρει και βασίλευε»...»
Η αφήγησή σας χτίζεται στην επανάληψη, μία λούπα των γεγονότων αλλά από το βλέμμα ενός διαφορετικού εργάτη κάθε φορά. Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον πώς χρησιμοποιείτε αυτή τη φόρμα για να τους εξισώσετε: όλοι, αν και από διαφορετικές κάστες και με διαφορετικές ηλικίες και ιστορίες, είναι θύματα του μεγάλου αφεντικού;
Η επανάληψη χρησιμοποιείται με δύο τρόπους, από τη μια απηχεί τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα στις ζωές αυτών των εργατών από την άλλη τις αφηγήσεις της εξουσίας. Μια από τις πιο παλιές τεχνικές που χρησιμοποιεί η εξουσία είναι η εξαπάτηση. Ο ιδιοκτήτης αφηγείται στον καθένα αυτό που θέλει να ακούσει, ένα διαφορετικό ψέμα. Κανείς δεν γνωρίζει ολόκληρη την αλήθεια εκτός ίσως από τον Λοτφολά. Είναι μια ευφυής συνταγή του «διαίρει και βασίλευε».
Ο χαρακτήρας του Λατφολά μοιάζει κι αυτός συμβολικός. Γεννημένος στο εργοστάσιο - 40 χρόνια μόνο αυτόν τον κόσμο ξέρει. Πιστός επιστάτης του αφεντικού, με όνειρα και προσδοκίες πέφτει κι αυτός θύμα. Θέλετε να πείτε κάτι για την γενιά του Ιράν που γεννήθηκε μέσα στο ισλαμικό καθεστώς; Κάτι παγκόσμιο για όσους έφτασαν στην μέση ηλικία για να καταλάβουν ότι τα όνειρά τους δε θα τα πραγματοποιήσουν ποτέ;
Ο Λοτφολά είναι ένας άνθρωπος που πιστεύει με όλη του τη δύναμη σε αυτό που κάνει. Είναι ένας ιδεολόγος μπορεί να πει κανείς. Πράγματι, ανήκει σε μια γενιά που όντως πίστεψε, πάλεψε και εξαπατήθηκε. Ταυτόχρονα είναι ένας άνθρωπος που δεν έχει βγει ποτέ έξω από αυτό το εργοστάσιο. Ξαφνικά συνειδητοποιεί ότι ο κόσμος στον οποίο πίστεψε γκρεμίζεται. Είναι ένας τραγικός ήρωας.
Ο Μπέλα Ταρ είναι ο αγαπημένος μου σκηνοθέτης. Χαίρομαι που αυτό φαίνεται στην ταινία μου. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος είναι ένας επίσης αγαπημένος σκηνοθέτης, όσον αφορά στην αφήγηση, το ρυθμό και τη δομή των ταινιών του...»
Γιατί επιλέγετε το ασπρόμαυρο και το τετράγωνο κάδρο;
Διάλεξα το ασπρόμαυρο γιατί είναι πιο κοντά στις μουντές ζωές αυτών των ανθρώπων καθώς επίσης και το τετράγωνο κάδρο για να κάνω πιο έντονο το συναίσθημα της «φυλακισμένης» ζωής τους. Μια ζωή με λίγες προοπτικές.
Φαίνεται πως τρέφετε μια μεγάλη αγάπη για το σινεμά του Μπέλα Ταρ. Μπορείτε να μας μιλήσετε και για τις υπόλοιπες επιρροές σας;
Στο Ιράν υπάρχει μια μεγάλη παράδοση στο ρεαλισμό και δεν θα μπορούσα να μείνω έξω από αυτό. Θαύμαζα πολύ τον Αμπάς Κιαροστάμι. Ταυτόχρονα όμως ναι, ο Μπέλα Ταρ είναι ο αγαπημένος μου σκηνοθέτης. Χαίρομαι που αυτό φαίνεται στην ταινία μου. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος είναι ένας επίσης αγαπημένος σκηνοθέτης όσον αφορά στην αφήγηση, το ρυθμό και τη δομή των ταινιών του. Όταν ήμουν μικρός μου άρεσαν πολύ οι ταινίες του Ακίρα Κουροσάβα, ενώ τώρα μου αρέσουν και οι ταινίες των Πάβελ Παβλικόφσκι και του Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ.
Το τέλος της ταινίας ήταν μία επιλογή λύτρωσης ή απόγνωσης;
Αυτό θα ήθελα να το αφήσω στον ίδιο τον θεατή, είναι μια καθοριστική σκηνή, με αναφορές στην αρχαία τραγωδία, που πρέπει κανείς να κοιτάξει μέσα του για να απαντήσει.
Μία μικρή λεπτομέρεια που έμεινε μαζί μου: το τέλος κάθε βινιέτας, κάθε εργάτη που λέει την ιστορία του, τον θέλει να ξαπλώνει για μεσημεριανή ξεκούραση και να τυλίγεται με το σεντόνι μέχρι πάνω - σαν να ήταν νεκρός. Είναι μία συμβολική πράξη για εσάς; Οι εργάτες αυτοί είναι ζωντανοί-νεκροί χωρίς καμία ελπίδα ποιότητας ζωής, ασφάλειας, οικονομικής αυτάρκειας;
Ναι παρότι είναι και κάτι πρακτικό ως συνήθεια, το μοτίβο αυτό παραπέμπει στην μοναξιά αυτών των ανθρώπων και είναι σημαντικό για μένα που το εντοπίσατε. Θέλουν έστω για λίγο να απομονωθούν, να μείνουν με τον εαυτό τους, μέσα σε ένα δωμάτιο που αναγκαστικά μοιράζονται με όλους τους συγγενείς τους. Είναι μια ιερή στιγμή ξεκούρασης.
Η «Ερημη Χώρα» προβάλλεται από τις 20 Ιανουαρίου στις αίθουσας από την One From the Heart
