Ο Αντρέι Βάιντα είχε, στην καριέρα και στη ζωή του, αυτό το μεγάλο χάρισμα: να κάνει σινεμά απόλυτα πολιτικό, χωρίς στιγμή να ξεχνά τα εργαλεία και το μεγαλείο της τέχνης του. Το έλεγε, άλλωστε κι ο ίδιος με το χαρακτηριστικό πνεύμα του: «Ο Θεός έδωσε δυο μάτια στο σκηνοθέτη. Ενα για να κοιτάζει μέσα από την κάμερα κι ένα για να κοιτάζει τον κόσμο γύρω του.»
Με 40 ταινίες στο ενεργητικό του, ο Βάιντα είχε φέτος έτοιμο το καινούριο του πόνημα, το «Afterimage» («Powidoki»), που αποτελεί και την επίσημη πρόταση της Πολωνίας για το Ξενόγλωσσο Οσκαρ (οι ταινίες του διεκδίκησαν το βραβείο στην 5άδα τέσσερις φορές στο παρελθόν). Το φιλμ αφηγείται τη ζωή του ζωγράφου της avant-garde, Βλαντισλάβ Στρεμίνσκι, που διώχθηκε από το σταλινικό καθεστώς στη μεταπολεμική Πολωνία. Ο ίδιος ο Βάιντα εξηγούσε πως αυτή, η τελευταία του ταινία, ήταν το σχόλιό του ενάντια στην κρατική παρέμβαση την τέχνη.
Διαβάστε ακόμη: Δέκα κινηματογραφικά διαμάντια του Αντρέι Βάιντα
Ο Αντρέι Βάιντα γεννήθηκε το 1926 στην πόλη Σουβάλκι της βόρειας Πολωνίας - ο πατέρας του ήταν ανάμεσα στα θύματα της σφαγής του Κατίν από τον Σοβιετικό στρατό, ιστορία που μετέφερε ο ίδιος στο σινεμά με την ταινία «Katyn» το 2007. Ο νεαρός Βάιντα θέλησε κι εκείνος να καταταγεί, ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του, αλλά απορρίφθηκε από τον πολωνικό στρατό και πέρασε στην Αντίσταση στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου. Μετά τον πόλεμο φοίτησε για λίγο στη σχολή Καλών Τεχνών, αλλά γρήγορα επέλεξε τη διακεκριμμένη Σχολή Κινηματογράφου του Λοτζ και μια ζωή στο σινεμά.
Από το 1955, δούλεψε στην πρώτη του κινηματογραφική τριλογία για την περίοδο της γερμανικής κατοχής στην Πολωνία, με τις ταινίες «A Generation», «Kanal» και «Στάχτες και Διαμάντια», με την τελευταία να θεωρείται σήμερα μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, απαραίτητη προσθήκη μέσα στις λίστες των μεγαλύτερων δημιουργών του σινεμά, από τον Φράνσις Φορντ Κόπολα και τον Μάρτιν Σκορσέζε μέχρι τον Σπάικ Λι.
Σκηνή από το «Στάχτες και Διαμάντια» του 1958
Οταν φτιάχνεις μια ταινία, τη φτιάχνεις σε μια γλώσσα που δεν έχει να κάνει μόνο με τις λέξεις, αλλά ταυτόχρονα με τον τρόπο που αυτή η γλώσσα περικλείει την αντίληψή μας για τον κόσμο, την κατανόησή του.
Ο Αντρέι Βάιντα τάχθηκε από την αρχή στο πλευρό του κινήματος της Αλληλεγγύης, απέκτησε στενή πολιτική και φιλική σχέση με τον Λεχ Βαλέσα κι αυτό το κομμάτι της ιστορίας της χώρας του οδήγησε σε μια άλλη κινηματογραφική τριλογία, ακόμα πιο αναγνωρισμένη, η οποία ξεκίνησε με τον «Ανθρωπο από Μάρμαρο» του 1977, συνεχίστηκε με τον «Ανθρωπο από Σίδερο» του 1981 που του χάρισε και τον Χρυσό Φοίνικα κι ολοκληρώθηκε μόλις πριν δυο χρόνια, με την ταινία «Βαλέσα: Η Δύναμη της Ελπίδας».
Δείτε ακόμη: «Walesa. Man of Hope». Ο Αντρέι Βάιντα συναντά τον Λεχ Βαλέσα
Σκηνή από το «Ανθρωπος από Μάρμαρο» του 1977
Σκηνή από το «Ανθρωπος από Σίδερο» του 1981
Στα γυρίσματα του «Βαλέσα, Ο Ανθρωπος της Ελπίδας» το 2014
Μετά τις πρώτες δημοκρατικές εκλογές στην Πολωνία το 1990, ο Αντρέι Βάιντα δήλωνε συγκινημένος στον Τύπο, «Νόμιζα ότι θα πεθάνω μέσα σ' αυτό το σύστημα. Είναι για μένα τόσο εκπληκτικό, τόσο συναρπαστικό που έζησα για να δω την ελευθερία.» Εκείνη, την πρώτη περίοδο της νέας πολιτικής σκηνής στην Πολωνία, ο Βάιντα υπηρέτησε για δυο χρόνια ως γερουσιαστής.
Ενας άνθρωπος όμορφος, πρωτοστάτης του νέου πολωνικού σινεμά, δημιουργός που προκαλούσε δέος, αλλά αντιμετώπιζε τη ζωή με χιούμορ, το σινεμά με διάθεση λυρική και την όποια καταπίεση της ελευθερίας με βροντερή φωνή, έζησε ανάμεσά μας δραστήριος και ασίγαστος κι έφυγε, αφήνοντας πίσω του μια σειρά από κεφάλαια που κάνουν την Ιστορία του κινηματογράφου πιο πλούσια και πιο τολμηρή.
Δείτε παρακάτω τον Αντρέι Βάιντα να μιλά στο (αμερικανικό) κοινό, παραλαμβάνοντας το Τιμητικό Οσκαρ του το 2000.
