Δεν είναι λίγες οι Χολυγουντιανές ταινίες που απεικονίζουν την ψυχική ασθένεια με τρόπο βλαπτικό και στιγματιστικό προς τα άτομα που αντιμετωπίζουν θέματα ψυχικής υγείας.
Υπάρχουν και ορισμένες ταινίες βέβαια, που εξετάζουν με σοβαρότητα και απεικονίζουν με σεβασμό την πραγματική ψυχολογία των χαρακτήρων τους, ωστόσο οι περισσότεροι σεναριογράφοι προτιμούν να γράφουν σκηνές φόνων και χάους για να «εντυπωσιάσουν» το θεατή με αιματοβαμμένες εικόνες, παρά να μπουν στον κόπο να διερευνήσουν σε βάθος τι συμβαίνει στο μυαλό των ηρώων και των ηρωίδων.
Θα έχετε δει για παράδειγμα αρκετούς κινηματογραφικούς «ψυχοπαθείς» να γελάνε υστερικά με τα εγκλήματά τους…
Πρόκειται για μια καθαρά κινηματογραφική και μη ρεαλιστική απεικόνιση θα λέγαμε!
Ακόμα και οι ταινίες που υποτίθεται ότι γνωρίζουν από ψυχολογία δεν είναι πάντα ακριβείς, αποτυπώνοντας αποσπασματικά στοιχεία ψυχολογικού ρεαλισμού αποφεύγοντας τη δύσκολη δουλειά.
Σκεφτείτε για παράδειγμα το «Ψυχώ» ή οποιαδήποτε άλλη ταινία με αναφορά στη διασχιστική διαταραχή ταυτότητας.
Σύμφωνα με μια αναφορά του Science News το 2014, που έφερε στο προσκήνιο το slashfilm, ένας κινηματογραφικός δολοφόνος μπορεί να απεικονιστεί με απόλυτη ψυχολογική ακρίβεια: Τρανό παράδειγμα ο Αντον Τσίγκουρ από την ταινία των αδελφών Κοέν «Καμία Πατρίδα για τους Μελλοθάνατους» («No Country for Old Men», 2007), η οποία κέρδισε το Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας.
Ο Αντον Τσίγκουρ, τον οποίο υποδύεται ο βραβευμένος με Οσκαρ Χαβιέρ Μπαρδέμ, σκοτώνει τα θύματά του χρησιμοποιώντας μια συσκευή που ονομάζεται «πιστόλι με αιχμάλωτη σφαίρα» (ένα εργαλείο που εκτοξεύει μια σφαίρα στο θύμα του χρησιμοποιώντας την πίεση του αέρα και μετά την επαναφέρει).
Ο Αντον όμως δεν είναι απλώς ένας εκτελεστής· είναι ήρεμος, σιωπηλός και έντονα ψυχρός, αποκομμένος πλήρως από τον κόσμο γύρω του.
Και ποτέ δεν γελά υστερικά.
Μάλιστα, ακόμα και το χαμόγελό του φαίνεται ψεύτικο και χειριστικό.
Ο Αντον δεν έχει την παραμικρή επαφή με τα ανθρώπινα συναισθήματα.
«Αυτή είναι μια πιο ρεαλιστική απεικόνιση ενός ψυχοπαθή».
Αυτό ήταν το συμπέρασμα του εγκληματολόγου-ψυχολόγου Σάμιουελ Λάιστεντ και του συναδέλφου του Πολ Λινκόφσκι στο τέλος ενός τριετούς ερευνητικού προγράμματος.
Το δίδυμο παρακολούθησε 400 ταινίες, καθεμία με έναν υποτιθέμενο ψυχοπαθή, για να διαπιστώσει ποιες ταινίες απεικονίζουν ορθότερα την ψυχοπάθεια ως ψυχική διαταραχή.
Σύμφωνα με τη μελέτη τους, ο Αντον Τσίγκουρ είναι η πιο ακριβής απεικόνιση ενός ψυχοπαθή στην ιστορία του κινηματογράφου.
Στο πλαίσιο της δουλειάς του, ο Λάιστεντ έχει πραγματοποιήσει ψυχολογικές αναλύσεις σε πραγματικούς επαγγελματίες δολοφόνους, και παρατήρησε ότι ο Τσίγκουρ έχει την ίδια ψυχρή, απαλλαγμένη από άγχος συμπεριφορά με τους ασθενείς του.
Σύμφωνα με τον Λάιστεντ: «(Ο Αντον) κάνει τη δουλειά του και μετά κοιμάται ήσυχος. Κατά τη διάρκεια της πρακτικής μου έχω έρθει σε επαφή ανθρώπους σαν κι αυτόν. Ηταν έτσι ακριβώς. Ψυχροί, έξυπνοι, χωρίς ενοχές, χωρίς άγχος, χωρίς κατάθλιψη».
Κοντά στην κορυφή της λίστας, το δίδυμο τοποθετεί επίσης τον Χανς Μπέκερτ, τον παιδοκτόνο που υποδύθηκε ο Πίτερ Λόρε στην κλασική ταινία του Φριτς Λανγκ «Μ - Ο Δράκος του Ντίσελντορφ».
Ο Λάιστεντ σημείωσε επίσης πως ο Χένρι (Μάικλ Ρούκερ) στην ταινία τρόμου του Τζον ΜακΝότον «Χένρι: Το Πορτρέτο Ενός Κατά Συρροή Δολοφόνου» (1986), είναι ανησυχητικά ρεαλιστικός: «δεν προγραμματίζει τίποτα εκ των προτέρων, δεν έχει καμία ενσυναίσθηση και ζει μέσα στη φτώχεια και το χάος».
Συνεχίζοντας, ο Λάιστεντ εξήγησε πως όσο τρομακτικοί κι αν είναι πολλοί διάσημοι κινηματογραφικοί «κακοί», δεν αποτελούν ακριβείς απεικονίσεις της ψυχοπάθειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Νόρμαν Μπέιτς (Αντονι Πέρκινς) στο «Ψυχώ».
Σύμφωνα με τον Λάιστεντ, ο Νόρμαν μπορεί να πάσχει από ψύχωση, όμως αυτό διαφέρει από την καθαρή, συναισθηματικά άδεια ψυχοπάθεια. Το ίδιο ισχύει και για τον Χάνιμπαλ Λέκτερ (Αντονι Χόπκινς) στη «Σιωπή των Αμνών» του Τζόναθαν Ντέμι. Η ανησυχητικά ήρεμη συμπεριφορά του, σύμφωνα με τον Λάιστεντ, δεν είναι χαρακτηριστικό των πραγματικών ψυχοπαθών, κι ας μας συναρπάσει ως χαρακτήρας.
Πέραν όσων αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι σημαντικό, να μη χρησιμοποιούμε γλώσσα και απεικονίσεις που βλάπτουν ή στιγματίζουν άτομα που αντιμετωπίζουν θέματα ψυχικής υγείας.