«Ολοι οι άνθρωποι που με πλαισιώνουν, αποτελούν κομμάτι της οικογένειας του Θόδωρου Αγγελόπουλου» ξεκίνησε να αφηγείται η εξαιρετική συντονίστρια του σημερινού αφιερώματος στη ζωή και του έργο του σπουδαίου μας σκηνοθέτη, η δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου Μαρία Κατσουνάκη. «Ο ίδιος άλλωστε το είχε πει: ''Οσοι βρίσκονται δίπλα μου, με ξέρουν και τους ξέρω. Με θυμώνουν την ώρα της δουλειάς, μου λείπουν όταν δεν τους βλέπω. Είναι η οικογένειά μου. Τους κρατώ και με κρατάνε." Για να κρατηθούμε κοντά λοιπόν διοργανώθηκε αυτή η συζήτηση. Θα μιλήσουμε για το Θόδωρο Αγγελόπουλο με τον τρόπο που έχει επιλέξει ο καθένας να τον θυμάται, να τον σκέφτεται. Αυτές οι αναμνήσεις θα μπορούσαν να είναι φύλλα ημερολογίου που δε θα τυπωθούν ποτέ. Δε χρειάζονται να τυπωθούν. Είναι η στιγμή που μετράει, ο χρόνος. Δεν τον φοβόμαστε τον χρόνο, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος μας το έμαθε αυτό...»
Τον λόγο πήρε πρώτη η μεγάλη πρωταγωνίστρια του Αγγελόπουλου, Εύα Κοταμανίδου («Θίασος», «Οι Κυνηγοί», «Ο Μεγαλέξανδρος»). «Είναι δύσκολο για όλους μας που ζήσαμε όσα ζήσαμε με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο να μιλάμε ήρεμα και ψύχραιμα σήμερα» είπε με σταθερή, αξιοπρεπή, αλλά συγκινημένη φωνή. «Θα προσπαθήσω. Η πρώτη γνωριμία μου μαζί του έγινε το καλοκαίρι του 1973. Πέρασα από το γραφείο του στην Αριστοτέλους να με δει. Δεν με ήξερε, δεν με είχε δει στο θέατρο. Ούτε εγώ τον γνώριζα προσωπικά αλλά είχα δει την «Αναπαράσταση» και τις «Μέρες του 36». Μιλήσαμε, μου τράβηξε κάποιες φωτογραφίες και μου είπε ότι θα το σκεφτεί για το αν του κάνω και θα με ειδοποιήσει. Μετά από λίγο καιρό ήρθε αυτό το τηλεφώνημα ότι έχω το ρόλο στο «Θίασο». Ενιωσα απογείωση. Θα έπαιζα για πρώτη φορα στον κινηματογράφο που λάτρευα. Ταυτόχρονα όμως, προερχόμενη από το θέατρο, έτρεμα στην ιδέα ότι θα βρισκόμουν μπροστά στο φακό. Αλλά όταν ξεκινήσαμε τα γυρίσματα, με αυτά τα μεγάλα, γοητευτικά σήμα κατατεθέν του τράβελινγκ που ταξίδευαν τον κόσμο και εμάς στο χώρο και τον χρόνο, απελευθερώθηκα. Αυτή η αίσθηση ότι δεν με πλησιάζει ο φακός, αλλά παίζω με όλο μου το σώμα, όλο μου το είναι, μου ήταν οικεία. Αυτό κάναμε και στο θέατρο τέχνης. Το σώμα μιλάει τόσο έντονα όσο και ο λόγος. Ετσι, αυτό που έβλεπα δεν ήταν το σινεμά που γνώριζα αλλά μία κινηματογραφική γλώσσα που είχε άλλη γοητεία και μεγάλη δύναμη. Δεν είχα ιδέα όμως, ούτε εγώ ούτε οι υπόλοιποι ηθοποιοί τι ταινία γυρίζαμε. Βλέπετε, ο «Θίασος» γυριζόταν μέσα στην Χούντα. Κι ο Θόδωρος δεν μπορούσε να εμπιστευτεί ακόμα τι είχε στο μυαλό του. Μετά από καιρό, μας φώναξε στο ξενοδοχείο στα Γιάννενα και μας αφηγήθηκε την πραγματική ταινία. Τότε καταλάβαμε τι γυρίζαμε. Κι εγώ ότι παίζω την Ηλέκτρα...»
Ο Γιώργος Ζιάκας – ενδυματολόγος και σκηνογράφος σε 8 ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου- μίλησε για τις πιο μαγικές στιγμές της καριέρας του. «Ο Θόδωρος δεν ήταν ο πιο εύκολος άνθρωπος στον κόσμο. Με αγαπούσε, τον αγαπούσα, αλλά δεν κάναμε παρέα ανάμεσα στις ταινίες. Οταν όμως πηγαίναμε για γύρισμα, μόλις έλεγε «πάμε!» ήταν το πιο γοητευτικό πλάσμα στον κόσμο. Μαγευόσουν από την παρουσία του. Δεν με ένοιαζαν οι δυσκολίες. Ο Θόδωρος έφυγε, δεν πρόκειται να τον ξεχάσουμε ποτέ, θα μείνει στην αιωνιότητα. Τελευταία φορά που τον είδα ήταν ...μισή ώρα πριν φύγει. Ηταν στο ντεκόρ της ''Αλλης Θάλλασας''. Πήγα για να ντύσω τους δύο ηθοποιούς του μοιραίου πλάνου. Ο Θόδωρος ήθελε πάντα να μας έχει εκεί τους συνεργάτες και τους φίλους – ήθελε την επιβεβαίωσή μας στο τέλος της σκηνής. Οταν ήταν χαρούμενος με το πλάνο πετούσε ένα απότομο ''στοπ!'' κι έκανε κι ένα μικρό πηδηματάκι...»
O Ιταλός ηθοποιός Ομέρο Αντονούτι, ο πρωταγωνιστής του πολυβραβευμένου «Μεγαλέξανδρου», είπε ξανά ότι χρωστάει την καριέρα του στον Αγγελόπουλο. «Πριν τον ''Μεγαλέξανδρο'' είχα συνεργαστεί με τους αδελφούς Ταβιάνι στο ''Padre, Padrone'', όμως μετά από αυτό δεν είχα δουλέψει για δύο ολόληρα χρόνια. Αυτό συνέβη γιατί το περιβάλλον του ιταλικού κινηματογράφου, οι σκηνοθέτες, δε με αναγνώριζαν και φαινόμουν σαν ηθοποιός που κάποιος βρήκε στο δρόμο. Σκεφτόντουσαν φαντάζομαι ότι μπορεί να είμαι πραγματικά βοσκός από τη Σαρδηνία. Οταν με κάλεσε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος νόμιζα ότι επρόκειτο για πλάκα. Είχα δει το ''Θίασο'' και ήδη ο Αγγελόπουλος αποτελούσε πυλώνα του νέου παγκόσμιου κινηματογράφου. Αναρωτιόμουν λοιπόν για ποιο λόγο αυτός ο μεγάλος σκηνοθέτης είχε έρθει για μένα στη Ρώμη. Την ταινία τη συζητούσαμε για ένα χρόνο, υπήρχαν διάφορα θέματα να λύσουμε. Υπήρχαν δυσκολίες. Οταν όμως η ταινία ολοκληρώθηκε, όλοι ρωτούσαν ποιος έπαιζε το Μεγαλέξανδρο και επιτέλους άρχισαν να με λένε ηθοποιό. Τον ευχαριστώ για το δρόμο που άνοιξε για μένα...»
Η πιστή μουσικός του Ελένη Καραΐνδρου (η οποία αύριο θα δώσει συναυλία αφιερωμένη στον Αγγελόπουλο στο Μέγαρο Μουσικής της Θεσσαλονίκης) μίλησε για το πόσο δύσκολο της είναι να μιλήσει για τον Αγγελόπουλο σε παρελθοντικό χρόνο. «Για μένα είναι εδώ, παρών μέσα από τη δουλειά και το όραμά του. Μου είναι δύσκολο να μιλήσω, γενικώς. Αυτά που ένιωσα τα έχω πει μέσα από την μουσική μου. Θα σας διηγηθώ όμως κι εγώ την πρώτη μας συνάντηση - 29 χρόνια πριν, όταν με φώναξε στο γραφείο για να μου πει ότι ήθελε να γράψω την μουσική για το «Ταξίδι στα Κύθηρα». Ηταν 1983, αλλά θυμάμαι την μέρα σαν να ήταν χθες. Εμπλουτισμένη με συγκίνηση και δέος. Τον Θόδωρο να μου ανακοινώνει ότι έγραφε το σενάριο ακούγοντας Βιβάλντι - Το Κοντσέρτο για Δύο Μαντολίνα. Η πρόσκληση, η πρόκληση και η πρώτη κρυάδα ήταν ότι έπρεπε να γράψω παραλλαγές πάνω σ' αυτό το θέμα. Μου αφηγήθηκε το σενάριο. Ηταν απίστευτο: έβλεπα τις εικόνες να γεννιούνται στα μάτια μου. Φορτισμένη, γεμάτη, έφυγα και την άλλη μέρα το πρωί κάθισα στο πιάνο μου και έγραψα όλα τα θέματα του «Ταξιδιού». Τα ηχογράφησα σε μια κασέτα και του την πήγα. Του είπα να μην μου απαντήσει αμέσως. Τόσες μήνες άκουγε Βιβάλντι. Να μου έδινε πίστωση χρόνου. Να δει αν άγγιξα το όραμά του. Το ίδιο απόγευμα, μου απάντησε: “Μου κάνει”. Ετσι ήταν ο Θόδωρος - όχι πολλά λόγια, ουσία. 8 ταινίες μαζί, 8 καταπληκτικά ταξίδια που πάντα ένιωθα την ίδια ταραχή σαν την πρώτη φορά. Ηταν γιορτή η συνεργασία μας, τελετουργία. Πήγαινα στο σπίτι του και μου έλεγε το παραμύθι της νέας ταινίας. Ο φοβερός παραμυθάς, ο φοβερός Θόδωρος. Ενέπνεε τους συνεργάτες του – ενέπνεε τον διευθυντή φωτογραφίας του, τον μουσικό του, τους ηθοποιούς του. Ηταν κάτι παραπάνω από σκηνοθέτης. Ηταν... Προφήτης. Εβλεπε με ένα συγκεκριμένο τρόπο τον κόσμο και πραγματικά πιστεύω ότι μετά από χρόνια θα βλέπουμε τις ταινίες του με άλλα μάτια...»
Η σκηνοθέτις Μαργαρίτα Μαντά («Χρυσόσκονη») που υπήρξε βοηθός του Αγγελόπουλου στις τελευταίες του ταινίες και πνευματικό του παιδί, μίλησε με αμεσότητα, χιούμορ, υγρά μάτια και βραχνή φωνή. «Η πρώτη φορά που συνάντησα τον Θόδωρο Αγγελόπουλο ήταν μία κουτουλιά. Εγώ ανέβαινα την Σκουφά περπατώντας γοργά, σκυφτά, κοιτώντας κάτω - όπως συνηθίζω. Εκείνος κατέβαινε γοργά, σκυφτά, κοιτώντας κάτω, όπως επίσης συνηθίζει. Περίπου στην Μασσαλίας κουτουλήσαμε. Οταν σήκωσα το βλέμμα μου, σχεδόν λιποθύμησα. Ημουν περίπου 20 χρονών, σπουδάστρια σκηνοθεσίας, και είχα φάει μετωπική με τον Αγγελόπουλο στην οδό Σκουφά. Δεν ξέρω τι ψέλλισα, με ρώτησε με ευγένεια αν χτύπησα, χαμογέλασε πολύ πλατιά και με αποχαιρέτησε “εφόσον είμαστε και οι δύο καλά, γεια σας''. Περίπου 8 χρόνια μετά, το καλοκαίρι του 1993, μου πρότεινε να συνεργαστώ για πρώτη φορά σαν σκριπτ στο «Βλέμμα του Οδυσσέα». Μου έδωσε το σενάριο να το διαβάσω και "έλα να μου πεις αν σ' αρέσει, κι αν ναι έλα να δουλέψεις μαζί μου". Ενιωσα ξανά σαν την πρώτη κουτουλιά. Πήρα το σενάριο, πήγα σπίτι, ξεκίνησα να το διαβάζω - το διάβασα μονορούφι. Ηδη δούλευα 6 χρόνια στο χώρο και δεν είχα ξαναδιαβάσει κάτι τέτοιο. Ηταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που διάβασα... Αυτό. Κάτι που δεν είχε καμία σχέση με ό,τι είχα διαβάσει μέχρι τότε. Οταν διάβασα το ποίημα του φινάλε με έπιασε ένα ακατάσχετο κλάμα, που ήταν αδύνατον να σταματήσει. Ηταν τόση η ομορφιά που αισθανόμουν, που δεν μπορούσα να τη χωρέσω. Τον πήρα τηλέφωνο και δέχτηκα φυσικά τη δουλειά. Ετσι, τον Αύγουστο του '93 μπήκα επίσημα στο γραφείο του. Φανταζόμουν, με όσα είχα ακούσει για αυτόν, ότι θα με άρπαζε από τα μούτρα και θα αρχίζαμε δουλειά. Πέρασαν 3 ώρες και μιλάγαμε για οτιδήποτε άλλο παρά για την ταινία. Μιλήσαμε για ποίηση. Ανακάλυψα ότι οι δικοί μου ποιητές (Σεφέρης, Ελιοτ, Σολωμός) ήταν και οι δικοί του. Οτι το βιβλίο της εφηβείας μου, ο «Ξένος» του Καμύ ήταν και το δικό του βιβλίο. Ετσι η συνεργασία μας ξεκίνησε με ποίηση. Οταν κάποια στιγμή αρχίσαμε όντως να δουλεύουμε πάθαινα κάθε μέρα κι ένα καινούργιο σοκ. Αυτός ο άνθρωπος δούλευε πιο πολύ από οποιονδήποτε άλλο άνθρωπο γνωρίζω. Η σκληρότητα που επέβαλε στον εαυτό του για τη δουλειά του ήταν αποκαλυπτική. Το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε οι γύρω του είναι να προσπαθούμε να δουλεύουμε παραπάνω. Η ταινία αυτή μου αλλαξε τη ζωή μου. Την οπτική μου πάνω στον κόσμο και πάνω στο σινεμά. Το γύρισμα στον Αγγελόπουλο ήταν ερωτική πράξη. Ηταν πάρα πολλά πράγματα μαζί. Ηταν αδρεναλίνη, ιερότητα, κατάνυξη, στοίχημα. Στοίχημα να πάμε πέρα από τις δυνατότητες. Η κατάκτηση του αδύνατου. Είμαι πάρα πολύ τυχερή που το γνώρισα αυτό το σινεμά στη ζωή μου. Προσωπικά για μένα υπήρξε δάσκαλος ψυχής. Μου έμαθε πράγματα και συνειδητά και ασυνείδητα. Τον παρακολουθούσα να δουλεύει, τον τρόπο με τον οποίο κατέθετε την πίστη του για αυτό που έκανε και ήταν το μεγαλύτερο μάθημα που έχω πάρει ποτέ. Του χρωστάω πολλά πράγματα και τον ευγνωμονώ πολύ βαθιά...»
Τελευταίος πήρε τον λόγο ο ο φωτογράφος και μόνιμος συνεργάτης του, Δημήτρης Σοφικίτης. «Με τον Θόδωρο μας συνέδεε μια τεράστια αγάπη για αυτή τη χώρα. Για το ταξίδι. 35 χρόνια ταξίδι. Ενα ταξίδι που ξεκινούσε δύο χρόνια πριν το γύρισμα της ταινίας, όταν κάναμε ρεπεράζ. Χαρές, αγωνίες, κίνδυνοι – πολλές φορές είχαμε κινδυνέψει να ''φύγουμε'' μαζί. Κι αν τις περισσότερες φορές αυτά τα ταξίδια τα κάναμε οι δυο μας, μερικές φορές είχαμε μαζί όλο το επιτελείο: τον διευθυντή φωτογραφίας Γιώργο Αρβανίτη και τον σκηνογράφο Μικέ Καραπιπέρη. Για όσους τους ήξεραν, αυτοί οι δύο ήταν μεγάλο κωμικό δίδυμο. Μεγάλα πειραχτήρια. Σ' ένα ταξίδι μας λοιπόν, κι ενώ οδηγούμε σε επικίνδυνους δρόμους 7 ώρες μακριά από τα Γιάννενα, φτάνουμε στο έρημο χωριό που ψάχναμε. Ακατοίκητο, αλλά ένα φωτάκι στο βάθος μας έδινε τη σιγουριά ότι ένα κεντρικό καφενείο πρέπει να είναι ανοιχτό. Πράγματι, μόνο το καφενείο με δύο βοσκούς της περιοχής που ήταν και φύλακες του χωριού. ''Τι να κάνω;'' μας ρώτησε ο Θόδωρος. ''Να πας μέσα να συστηθείς ως Θόδωρος Αγγελόπουλος, σκηνοθέτης - θα σε ξέρουν σίγουρα'' του είπε περιπαιχτικά ο Γιώργος. Πράγματι, μπαίνει ο Αγγελόπουλος στο καφενείο και λέει στους βοσκούς ''Είμαι ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο σκηνοθέτης και θέλω άδεια να γυρίσω στο χωριό''. Οι βοσκοί κοιτάχτηκαν μεταξύ τους και Μικές και Γιώργος έσκασαν στα γέλια. Μέχρι που άκουσαν τη συνέχεια. ''Ξέρεις ποιος είναι ο κύριος;'' ρωτάει ένας βοσκός τον άλλον; ''Αυτός που σας πήγα να δείτε μία ταινία στα Γιάννενα, τον 'Θίασο". Ο Αρβανίτης κόκκαλο. Ο Θόδωρος με ένα χαμόγελο τεράστιο. ''Δεν καταλάβαμε πολλά από την ταινία σας, να μας συγχωρέσετε, αλλά ένα πράγμα το νιώσαμε: ήταν δικό μας πράγμα''. Ο Θόδωρος έλεγε συνέχεια ότι αυτή την ιστορία ως το μεγαλύτερο βραβείο που θα μπορούσε να είχε εισπράξει...»
Διαβάστε επίσης την ημέρα εορτασμού των 77ων γενεθλίων του Θόδωρου Αγγελόπουλου στο Μουσείο Μπενάκη, την περασμένη άνοιξη, καθώς και την τιμητική εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής της Αθήνας.
Δείτε εδώ το πλήρες πρόγραμμα προβολών του 53ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και βρείτε οδηγίες χρήσης για το Φεστιβάλ και μην ξεχνάτε να ενημερώνεστε από το ειδικό τμήμα του Flix που θα ανανεώνεται συνεχώς προκειμένου να σας μεταφέρει κάθε στιγμή τι συμβαίνει μέσα και έξω από τις αίθουσες του Φεστιβάλ.
