Ηταν το 2007 όταν η μικρού μήκους του Κύρου Παπαβασιλείου «Το Ονομα του Σπουργιτιού» βρέθηκε να συμμετέχει στο επίσημο διαγωνιστικό του Φεστιβάλ των Καννών για να συνεχίσει με μια λαμπρή καριέρα στα φεστιβάλ του Κόσμου.
Χρειάστηκαν κάτι λιγότερο από έξι χρόνια για να γίνει πραγματικότητα η πρώτη του μεγάλου μήκους που βρίσκεται στο στάδιο του post production και που συμμετέχει στο τμήμα των works in progress στην Αγορά του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
Οι «Οι Εντυπώσεις Ενός Πνιγμένου» δανείζονται τον τίτλο τους από την επιστολή που βρέθηκε στο παλτό του ποιητή Κώστα Καρυωτάκη μετά την αυτοκτονία του το 1928 και που μεταξύ άλλων εξηγεί γιατί αν ξέρεις κολύμπι, θα ήταν καλύτερο να μην δοκιμάσεις ποτέ να αυτοκτονήσεις πέφτοντας στη θάλασσα.
Ομως το φιλμ δεν θέλει να είναι μια ταινία εποχής, ή μια βιογραφική ιστορία κάτι που διαφαίνεται εύκολα διαβάζοντας την σύνοψη του φιλμ:
Ενας άντρας, ο Επιβάτης συναντά τον Συνεπιβάτη, που του συστήνεται ως ερασιτέχνης ηθοποιός και του δίνει ένα DVD από μια ανολοκλήρωτη ταινία στην οποία παίζει με τον τίτλο «Οι Εντυπώσεις Ενός Πνιγμένου». Ο Επιβάτης, συναντά μια γυναίκα, τη Μαρία. Του αποκαλύπτει, ότι στην πραγματικότητα είναι ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης, που αυτοκτόνησε το 1928 κι ότι ξαναζεί τις τελευταίες μέρες του, κάθε χρόνο λίγο πριν την ημερομηνία του θανάτου του.
Μιλήσαμε με τον Κύρο Παπαβασιλείου, θέλοντας να μάθουμε περισσότερα...
Γιατί ο Κώστας Καρυωτάκης;
Ο Καρυωτάκης ήταν απλά η αφετηρία. Από όσα είχε γράψει φαίνεται να ήταν ένας χαρακτήρας που εμπεριείχε την τρυφερότητα και την σκληρότητα, το πάθος και την απάθεια, την αγνότητα και την ενοχή. Και η αποχαιρετιστήρια επιστολή του ήταν η επιτομή αυτών των αντικρουόμενων στοιχείων. Όμως ο Καρυωτάκης ήταν απλά η αφετηρία. Φαντάστηκα ότι αυτά τα αντικρουόμενα στοιχεία θα ήταν αρκετά για να στηρίξουν τον πρωταγωνιστή μιας ταινίας. Μετά όμως κατάλαβα ότι κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για κάτι που βιώσε κάποιος άλλος, ειδικά για κάποιον που αυτοκτόνησε. Και άλλαξα προσέγγιση, η ταινία δε βασίζεται στους χαρακτήρες. Μάλλον το ύφος του έργου του Καρυωτάκη διαπότισε το ύφος και το ρυθμό της ταινίας παρά τον χαρακτήρα του πρωταγωνιστή. Και ο τίτλος της ταινίας δεν έχει τόσο να κάνει με την αποχαιρετιστήρια επιστολή του Καρυωτάκη. Έχει περισσότερο να κάνει με ένα DVD με τίτλο «Οι εντυπώσεις ενός πνιγμένου» και το οποίο βλέπει ο πρωταγωνιστής. Τώρα το τι έχει μέσα αυτό το DVD είναι άλλη ιστορία.
Η πράξη της αυτοκτονίας του παίρνει έναν κεντρικό ρόλο στην ιστορία του. Τι σηματοδοτεί αυτή του η πράξη για σένα;
Κανείς δεν μπορεί να ξέρει πώς κατέληξε σ’ αυτή την πράξη ο Καρυωτάκης, και κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για το τι βίωσε. Η δική του πράξη δεν μπορεί να σηματοδοτήσει κάτι σε κάποιον άλλο - η ταινία δεν έχει ως θέμα την αυτοκτονία. Μου ήταν αδύνατο να πω την ιστορία του Καρυωτάκη. Όμως μέσα σ’ αυτό τον περιορισμό παρουσιάστηκε μια δυνατότητα: Τι θα γινόταν αν ο Καρυωτάκης επέστρεφε στις μέρες μας και ζούσε ξανά την τελευταία μέρα της ζωής του, γνωρίζοντας ότι θα αυτοκτονήσει; Πρόκειται για μια ιστορία κάποιου που κατά κάποιο τρόπο βρίσκεται μπροστά σε εκτελεστικό απόσπασμα.
Πρόκειται για ένα φιλμ "φαντασίας"; Η αν θα έπρεπε να ορίσεις το είδος στο οποίο ανήκει ποιο θα έλεγες ότι είναι αυτό;
Σίγουρα η συνθήκη μέσα στην οποία εκτυλίσσεται η ιστορία δεν είναι ρεαλιστική. Όμως δεν πρόκειται για μια ταινία «φαντασίας». Έχει κάποια στοιχεία metafiction, αλλά πρωτίστως είναι μια υπαρξιακή ταινία, που μιλά για το τι μπορούμε να κάνουμε για να ζήσουμε στο τώρα.
Ποιος θα έλεγες ότι είναι ο ρόλος των ποιητών σε καιρούς ένδειας. Εχεις την απάντηση; Ή κάτι σαν απάντηση;
Η αλήθεια είναι ότι τους ποιητές κάθε είδους, από τον μαραγκό μέχρι τον κινηματογραφιστή, δεν τους απασχολεί ο ρόλος τους. Απλά κάνουν την τέχνη τους. Βυθισμένοι μέσα στην τέχνη τους, αλλά χωρίς να είναι καθόλου αποκομμένοι από την εποχή τους, είτε το γνωρίζουν είτε όχι δηλώνουν ποιες είναι οι δυνατότητες της ζωής στο τώρα.Από την στιγμή που ψάχνεις να βρεις το ρόλο σου σαν ποιητής μάλλον έχεις πάψει να είσαι.
Και ο ρόλος του σινεμά σε καιρούς σαν αυτούς που βιώνουμε;
Δεν είμαι ηθικολόγος, ούτε προσεγγίζω ψυχολογικά πλέον τη δημιουργική διαδικασία. Θα έπρεπε να είμαι ιδεαλιστής για να ορίσω ένα ρόλο στο σινεμά. Το σινεμά δεν έχει μια συγκεκριμένη ιερή αποστολή. Για άλλους το σινεμά σημαίνει ποπ-κορν, για άλλους ένα ανάλαφρο βράδυ, για άλλους εμπόριο κλπ. Για άλλους μαγεία.
Πως ήταν η πορεία προς την ολοκλήρωση της ταινίας; Ξέρω ότι αντιμετώπισε προβλήματα και καθυστερήσεις. Τι είναι αυτό που σε κάνει να συνεχίζεις ενάντια στις αντιξοότητες;
Υπήρξαν προβλήματα που έκαναν τη ταινία να ξεκινήσει γυρίσματα το 2012 και να τελειώσει γυρίσματα μετά από ένα χρόνο. Άλλαξαν παραγωγοί, χάλασαν τρεις κάμερες, επηρέασε η απειρία πολλών από τους αρχικούς συντελεστές και η δική μου, ακόμα χρωστάω κλπ. Εγώ φταιω, εγώ είμαι υπεύθυνος για την ταινία μου. Στην αρχή είχα τυφλό πείσμα και πάθος, και απλά συνέχιζα γιατί δεν είχα άλλο ρόλο στη ζωή μου. Μετά κατάλαβα ότι η αποδοχή της δύσκολης κατάστασης στην οποία βρίσκεσαι σε κάνει να μπορείς να ζήσεις στο τώρα και να κάνεις κι ένα βήμα πάρα πέρα. Και αυτό που κατάλαβα – κατά τη διακοπή των γυρισμάτων – το έβαλα και μέσα στην ταινία.
Το γεγονός ότι οι ταινίες από την Ελλάδα και την Κύπρο κεντρίζουν το διεθνές ενδιαφέρον αλλά συχνά όχι αυτό των θεατών στην πατρίδα τους, σου μοιάζει σαν σημείο των καιρών, σαν παράδοξο ή είναι κάτι που μπορείς με κάποιο τρόπο να καταλάβεις.
Ζούμε πια στην εποχή της πληροφορίας. Το ίντερνετ σε κάνει να έχεις περισσότερα κοινά με κάποιον από μια μακρινή χώρα παρά με τον γείτονα σου. Νομίζω ότι πρόσφατες ταινίες από την Ελλάδα ξεσκέπασαν την αλήθεια της εποχής μας, και γι’ αυτό δεν μπορούν να απασχολήσουν ένα μέσο θεατή, απ’ όπου κι αν προέρχεται. Απλά στο εξωτερικό οι πληθυσμοί είναι μεγαλύτεροι. Επίσης, μη ξεχνάμε ότι η Ελλάδα είναι προϊόν για τους ειδησειογράφους, και παίρνει την (αρνητική) διαφήμισή της. Είμαστε σκοτεινά εξωτικοί γι’ αυτούς.
