Μια ώρα μετά από τη συζήτηση με τον Λεός Καράξ, που βρίσκεται στην Αθήνα καλεσμένος του 8ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας και του Γαλλικού Ινστιτούτου, τίποτα δεν πρόδιδε (εκτός ίσως από το γεμάτο από τα αποτσίγαρα του τασάκι) πως για περισσότερα από 60 λεπτά ο άνθρωπος που έχει δηλώσει πως απεχθάνεται τις συνεντεύξεις μίλησε για τα πάντα: για το σινεμά, τους νεκρούς, τις ερωμένες του, την κόρη του, τον Τσάπλιν, την αποτυχία, τον Γκοντάρ, το ακορντεόν, το ταλέντο, τα λεφτά και την αποτυχία.
Με σχεδόν καινούριο τσιγάρο σε κάθε ερώτηση, μονίμως φορώντας το καπέλο του και τα μαύρα του γυαλιά, με χαμηλωμένη την ένταση της φωνής του - ίσως για να μην ακουστούν με βεβαιότητα όσα μας είπε (ή ακριβώς γι' αυτό), και περισσότερα «Δεν ξέρω» απ' ότι «Ναι» ή «Οχι», ο Λεός Καράξ εξομολογήθηκε πως στην κανονική του ζωή όχι μόνο δεν μιλάει για σινεμά, αλλά ούτε βλέπει σινεμά, θεωρώντας ακόμη τον εαυτό του έναν παράνομο κάτοικο ενός νησιού από το οποίο μπορείς να βλέπεις τον κόσμο.
Και αντίθετα με το μύθο γύρω από το πρόσωπό του, αντάλλαξε το δέος της παρουσίας του ενώπιον μας με μια απλή καθημερινή κουβέντα για όλα εκείνα τα εφήμερα πράγματα που τον κάνουν να μην έχει αποφασίσει αν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη ζωή και το σινεμά.
Νιώθω ότι ζω στο σινεμά, αλλά όχι ότι κάνω σινεμά. Ενιωθα πάντοτε ότι μπήκα στον κόσμο του σινεμά ως παράνομος. Ισως επειδή έκανα πολύ λίγες ταινίες. Ισως επειδή δεν σπούδασα σινεμά. Ισως επειδή πριν κάνω την πρώτη μου ταινία δεν είχα πιάσει κάμερα στο χέρι μου. Οταν είσαι νέος ψάχνεις για ένα δικό σου χώρο. Και είμαι ευγνώμων που βρήκα τον δικό μου στο σινεμά. Πάντοτε πίστευα πως η δική μου γη είναι η μουσική. Δεν είχα όμως ταλέντο και έτσι γύρω στα 16 μου, αφού είχα δει πολλές ταινίες, ανακάλυψα πως υπάρχει κάποιος πίσω από το σινεμά που θα ήθελα να γνωρίσω.
Οταν δεν κάνω ταινίες, προσπαθώ να κάνω ταινίες. Κάθε ταινία σου τρώει μερικά χρόνια και όλες οι ταινίες που δεν έχεις καταφέρει να κάνεις σου τρώνε και αυτές μερικά χρόνια. Και μετά υπάρχει και το διάστημα αφού έχει τελειώσει μια ταινία που για μένα προσωπικά είναι μια δύσκολη περίοδος. Ισως λίγο πιο εύκολη τα τελευταία χρόνια... Στο ενδιαμέσο κυρίως διαβάζω, ταξιδεύω, συναντάω ανθρώπους, ερωτεύομαι...
Παιδί (enfant) με είπαν επειδή ξεκίνησα μικρός. Το να σε πουν Θαύμα (terrible) δεν είναι κάτι που βοηθάει πάντα. Η ταμπέλα του «παιδιού - θαύματος» βοήθησε γιατί έκανα τις πρώτες μου ταινίες εύκολα και πολύ γρήγορα όταν ήμουν πολύ μικρός. Στην τρίτη ταινία ξεκίνησαν τα προβλήματα...
Δεν ανήκω στην γαλλική παράδοση των κριτικών που έγιναν σκηνοθέτες. Δεν ήμουν καλός στην κριτική. Αλλωστε το έκανα για πάρα πολύ λίγο καιρό. Ηταν μια ευκαιρία για μένα να βλέπω ταινίες από την ηλικία των 16 μέχρι και τα 24 μου χρόνια. Είδα πολλές πολλές ταινίες, ειδικά βωβές. Μετά τη δεύτερη μου ταινία σταμάτησα να βλέπω ταινίες. Αλλά για μένα το σημαντικό ήταν η εκπαίδευσή μου στις ταινίες και όχι η κριτική.
Δεν ξέρω γιατί διάλεξα να πω πως το σινεμά είναι ένα νησί που έχει μέχρι και νεκροταφείο με όλους τους σπουδαίους δημιουργούς που έζησαν σε αυτό. Ναι, είναι ένα νησί, μπορεί να έχει και ένα βουνό στη μέση από το οποίο μπορείς να βλέπεις τον κόσμο από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Μπορείς να βλέπεις τους φόβους σου, τις απώλειές σου, τους έρωτές σου, μπορείς να δεις τα πάντα...
Η αγάπη μου για το σινεμά είναι ασυνείδητη. Γι' αυτό εκπλήσσομαι πάντοτε όταν ο κόσμος λέει πως οι ταινίες μου είναι ταινίες για το σινεμά. Καταλαβαίνω τι εννοούν... Αλλά εκπλήσσομαι. Στις δύο πρώτες μου ταινίες που τις έκανα όταν ανακάλυπτα το σινεμά, ένιωσα ότι είχα χρέος απέναντι σε δημιουργούς που ήταν νεκροί οι περισσότεροι. Σαν να έλεγα ευχαριστώ, ευχαριστώ, ευχαριστώ... Αλλά μετά από αυτό ήταν ασυνείδητο. Δεν κάνω συνειδητά αναφορές στο σινεμά μου. Οταν δείχνω μια ερωμένη μου δεν είναι μια αναφορά στην ερωμένη μου αλλά η ερωμένη μου.
Η ομορφιά είναι η απόδειξη πως κάτι έχει αγαπηθεί. Νομίζω το είπε ένας Γερμανός συγγραφέας. Αν αγαπάς κάτι το βλέπεις και αν το δεις μπορείς να το δείξεις και στους άλλους. Αυτό είναι το σινεμά για μένα.
Δεν μπορείς να κάνεις μια ταινία μόνος σου. Χρειάζομαι τουλάχιστον δύο ή τρεις ανθρώπους που να πιστέψουν στην κάθε ταινία. Οταν ήμουν 20 ήμουν πολύ τυχερός γιατί γνώρισα ένα ηθοποιό, μια ηθοποιό, ένα διευθυντή φωτογραφίας. Και κάθε φορά έπρεπε να βρω άλλους ανθρώπους για να εμπιστευτώ. Δεν είναι εύκολο. Είναι θέμα εμπιστοσύνης. Είναι θέμα του να μοιράζεσαι το ρίσκο. Είναι το θέμα να νιώσεις πως και κάποιοι άλλοι άνθρωποι έχουν ανάγκη να γίνει αυτή η ταινία.
Δεν μπορώ να πάρω μια κάμερα και να γυρίσω μια ταινία. Χρειάζομαι τον εξοπλισμό. Χρειάζομαι τα χρήματα. Χρειάζομαι τους ανθρώπους. Υπάρχουν πολλοί σκηνοθέτες, όπως ο Φιλίπ Γκαρέλ, που μπορούν να κάνουν ταινίες μόνοι τους. Μπορώ να κάνω μια μικρού μήκους με αυτόν τον τρόπο. Οι εικόνες μου συχνά είναι ακριβές. Οχι πάντα.
Η πιο εύκολη ταινία που έκανα ήταν η πρώτη μου, το «Boy Meets Girl». Η πιο δύσκολη ήταν το «Pola X». Εξαρτάται από ποια πλευρά το κοιτάς. Η πιο δύσκολη ήταν οι «Εραστές της Γέφυρας». Ηταν μια τραυματική εμπειρία. Αλλά το «Pola X» δεν άρεσε στους κριτικούς, δεν άρεσε στο κοινό. Αυτό είναι αποτυχία. Μπορεί με τα χρόνια να την ανακαλύπτουν ξανά, αλλά όταν βγήκε ήταν μια ταινία που δεν αγαπήθηκε.
Επιτυχία είναι να νιώθεις κάποιου είδους αναγνώριση. Δεν κάνω εμπορικές ταινίες, οπότε χρειάζομαι μια αναγνώριση. Αν δεν την έχω δεν μπορώ να κάνω πια ταινίες. Είναι κάτι που σου ικανοποιεί τον εγωισμό. Χρειάζεσαι κάποιους ανθρώπους να σε ενθαρρύνουν. Μετά από κάθε ταινία, νιώθεις πως υπάρχει ένας θεατής που λείπει. Πάντοτε έχω την αίσθηση πως υπάρχει κάποιος που δεν μου έχει τηλεφωνήσει ακόμη. Δεν είναι κάποιος που είναι ζωντανός. Αν πιστεύεις, μπορείς να πιστέψεις ότι είναι ο Θεός. Αν όχι, ξέρεις ότι είναι οι νεκροί την γνώμη των οποίων εκτιμάς.
Δεν κατάλαβα ποτέ τη λογική του κάστινγκ. Είναι κάτι πολύ βίαιο. Σχεδόν ρατσιστικό. Προτιμώ να οραματίζομαι τις ταινίες με συγκεκριμένους ανθρώπους στο μυαλό μου. Εκπλήσσομαι πάντοτε με τους σκηνοθέτες που μπορούν να διαλέξουν κάποιον ηθοποιό. Ή να τον αντικαταστήσουν με κάποιον άλλον. Εγώ όταν σκέφτομαι μια ταινία με τον Ντενίς Λαβάν και αυτός πει όχι ή πεθάνει, απλά η ταινία δεν θα γίνει, δεν υπάρχει. Οι περισσότερες ταινίες μου ήταν φτιαγμένες για τις κοπέλες μου. Αν είχαν πει όχι, απλά δεν θα είχαν γυριστεί ποτέ.
Δεν μπορείς να απαντήσεις για δεύτερη φορά την ίδια ερώτηση. Και συχνά βαριέσαι να σκεφτείς τη σωστή απάντηση. Υπάρχουν φορές που δεν απαντάω όταν με ρωτάνε για τις ταινίες μου. Αλλες φορές ψάχνω και εγώ μια απάντηση που να με ενδιαφέρει. Και επίσης είναι διαφορετικό αν μιλάς σε ένα δημοσιογράφο ή σε έναν θεατή. Πολύ σπάνια ένας δημοσιογράφος θα σε ρωτήσει κάτι επειδή ενδιαφέρεται ο ίδιος να ακούσει την απάντηση. Το κάνει για αυτούς που θα τον διαβάσουν ή θα τον ακούσουν.
Για κάθε σκηνοθέτη που ξεκίνησε να δουλεύει με φιλμ, είναι δυσάρεστο να το απαρνηθεί. Δεν ξέρω πόσο σημαντικό είναι για τον κόσμο, είναι κάτι προσωπικό. Το φιλμ είναι πιο πλούσιο, αγαπάει την ομορφιά. Το ψηφιακό σινεμά αγαπά άλλα πράγματα, αλλά όχι την ομορφιά. Είναι φτηνότερο, πιο γρήγορο, δίνει τη δυνατότητα στον οποιονδήποτε να κάνει σινεμά... Αλλά η ομορφιά έχει χαθεί και πρέπει να επανεφευρεθεί. Αλλά αυτό είναι που κάνει κάθε γενιά. Επανεφευρίσκει την ομορφιά του σινεμά. Σήμερα κανείς δεν φοβάται ένα τρένο που έρχεται καταπάνω του, όπως έγινε στην πρώτη προβολή των αδελφών Λιμιέρ. Πρέπει να επανεφεύρουμε συνεχώς το σασπένς, το φόβο, τα συναισθήματα... Αυτό κάνει η τέχνη και ειδικά το σινεμά που είναι η μοναδική τέχνη που έπρεπε να την εφεύρουμε.
Δεν βλέπω πια ταινίες. Και δεν ξέρω γιατί. Μου αρέσει περισσότερο να διαβάζω... Βλέπω κομμάτια από ταινίες, αλλά όχι ολόκληρες ταινίες. Οπότε δεν έχω άποψη για το σύγχρονο γαλλικό σινεμά. Ούτε για το σινεμά στον υπόλοιπο κόσμο. Δεν νιώθω την ανάγκη. Ισως δεν είναι καλό, αλλά ετσι νιώθω. Οι ταινίες που αγαπώ βρίσκονται στο μυαλό μου, αλλά όχι δεν τις ξαναβλέπω. Το κάνω μόνο αν θέλω να δείξω μια ταινία στην κόρη μου, να τη μοιραστώ με κάποιον.
Στην πραγματική ζωή δεν μιλάω ποτέ για σινεμά. Μερικές φορές μέσα στο χρόνο, ταξιδεύω και ξέρω ότι πρέπει να το κάνω. Αλλες φορές το διασκεδάζω, άλλες όχι. Οταν μιλάω με κάποιον μιλάω για συναισθήματα, για βιβλία, για εμπειρίες, για όσα περνάμε...
Η κρίση στον κόσμο όπως και στην Ελλάδα είναι πολύ κοντά σε μια προσωπική κρίση. Το ερώτημα είναι αν θα βγεις από αυτήν πιο δυνατός ή πιο αδύναμος. Το μόνο που εύχομαι όταν ο κόσμος βλέπει τις ταινίες μου είναι να πιστέψει ότι υπάρχει ένας κόσμος από τον οποίο μπορείς να βγεις πιο δυνατός. Δεν ξέρω αν έχει να κάνει με πολιτική ή κοινωνική αφύπνιση, αλλά πάντοτε πίστευα ότι οι ταινίες μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους να νιώθουν ζωντανοί.
Είχα έρθει στην Ελλάδα ως παιδί. Και μετά ως έφηβος με την κοπέλα μου, αλλά όχι στη Αθήνα. Είπα ναι στην πρόσκληση που μου έγινε γιατί βρίσκεστε σε μεγάλα μπερδέματα (in deep shit). Και είναι πάντα ωραίο να συναντάς ανθρώπους που βρίσκονται σε μεγάλα μπερδέματα. Δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για να μιλήσω για το πως θα βγει κάποιος από την κρίση. Ο Γκοντάρ ίσως είναι πιο ιδανικός.
Οταν ήμουν 18 και ανακάλυπτα το σινεμά, ο Γκοντάρ ήταν ένας από τους σκηνοθέτες που θαύμαζα. Τότε φοβόμουν πολύ μήπως πεθάνει. Οι περισσότεροι σκηνοθέτες που θαύμαζα έχουν πεθάνει. Μόνο ο Γκοντάρ είναι ζωντανός.
Δεν κατάλαβα ποτέ τη διαφορά ανάμεσα στο να είσαι αισιόδοξος και απαισιόδοξος. Οταν έχεις παιδί δεν σου επιτρέπεται να είσαι απαισιόδοξος. Το θλιβερό είναι ότι όσο περισσότερο υποφέρεις, τόσο πιο δυνατός γίνεσαι. Αλλά αυτό είναι αληθινό σε ένα προσωπικό επίπεδο. Σε κοινωνικό επίπεδο, όσο κάνεις τους ανθρώπους να υποφέρουν περισσότεροι, τόσο θα γίνονται πιο αδύναμοι και πιο δυσάρεστοι. Είναι επικίνδυνο όταν οι άνθρωποι υποφέρουν.
Ο,τι ζούμε αυτή τη στιγμή έχει να κάνει με το φόβο. Το να μην έχεις φοβίες είναι προφανώς κάτι ανόητο. Αλλά το να καθοδηγήσαι ολοκληρωτικά από το φόβο είναι τρομακτικό. Ο καθένας πρέπει να βρει ένα τρόπο να ξεφύγει. Η ζωή είναι εμπειρίες, να μπορείς να δράσεις. Αλλά το να δράσεις φέρνει ευθύνη και αυτό δεν είναι κάτι που θέλουν όλοι. Οσο και αν νιώθεις ασφαλής σε έναν εικονικό κόσμο, οι εχθροί σου γίνονται πιο δυνατοί στην αληθινή ζωή.
Δεν ξέρω τι να πω σε έναν νέο σκηνοθέτη. Αν έχεις ανάγκη να κάνεις ταινίες, θα κάνεις. Αν η ανάγκη δεν είναι αληθινή, δεν θα κάνεις. Ή θα κάνεις, αλλά το πιο πιθανό είναι ότι θα μπλέξεις. Ξέρω ότι κανονικά θα έπρεπε να ενθαρρύνω κάποιον να ασχοληθεί με το σινεμά, αλλά δεν μπορώ να μην του πω ότι θα είναι δύσκολα. Εχω έξι ανήψια και συχνά σκέφονται το σινεμά, την υποκριτική, τις τέχνες γενικά. Αυτό που πρέπει να κάνουν οι νέοι είναι να ζήσουν τη ζωή, να αποκτήσουν εμπειρίες, να πειραματιστούν. Αυτό που τους λέω είναι να ζήσουν κάτι γιατί τίποτα δεν έρχεται από μόνο του.
Η επόμενη ταινία μου θα είναι ένα μιούζικαλ. Είναι κάτι που μου προτάθηκε. Δεν έχω ξαναδουλέψει πάνω σε κάτι που δεν έχω σκεφτεί ο ίδιος. Μόνο μια φορά διασκεύασα ένα βιβλίο στο «Pola X». Υπήρχε και ένα πρότζεκτ για ένα υπερήρωα, αλλά δεν κατάφερα να βρω μια υπερηρωική δύναμη που να με ενδιαφέρει...
Είμαι πάντα θυμωμένος. Νομίζω ότι είναι πιο υγιές από το να είσαι, για παράδειγμα, νοσταλγικός ή οτιδήποτε άλλο...
Διαβάστε ακόμη:
Tags: Λεός Καράξ
