Χρειάστηκαν δέκα χρόνια για να φτάσει ο Τζόναθαν Γκλέιζερ από το «Birth» στο «Κάτω από το Δέρμα». Αν αναρωτιέστε γιατί τώρα, αφού δείτε την ταινία δεν θα έχει καμία απολύτως σημασία. Με τρία μόλις φιλμ μέσα σε δεκατέσσερα χρόνια (το πρώτο ήταν το «Sexy Beast» το 2000) ο Γκλέιζερ έδειξε ξεκάθαρα πως δεν είναι ένας ακόμη σκηνοθέτης διαφημιστικών και μουσικών κλιπ που φιλοδοξεί να περάσει γρήγορα στα μεγάλα blockbuster. Και με το «Κάτω από το Δέρμα» μπαίνει σαρωτικά στο πάνθεον των σκηνοθετών που ορίζουν με τις εικόνες τους την πιο πυκνή καρδιά της κινηματογραφικής μυθολογίας, προσφέροντάς μας μια ταινία προορισμένη να μείνει αθάνατη και πάντα μαγική με τον τρόπο που ελάχιστα φιλμ το έχουν κατορθώσει.
Το «Κάτω από το Δέρμα» βασίζεται στο βιβλίο του Μισέλ Φέιμπερ κι ακολουθεί ένα εξωγήινο πλάσμα που με την μορφή μιας γυναίκας αναζητά μοναχικούς άντρες, από τους οποίους τρέφεται, στους αυτοκινητόδρομους της Σκοτίας. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2000 κι ο Γκλέιζερ ξεκίνησε να δουλεύει πάνω σε ένα σενάριο για την μεταφορά του τον επόμενο χρόνο. «Δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για να κάνω την μεταφορά ενός βιβλίου στο σινεμά» λέει ο Γκλέιζερ και μάλλον έχει δίκιο. Τέσσερα χρονιά μετά, μια πιστή σεναριακή μεταφορά της ιστορίας και μια εκδοχή της που ήθελε τον Μπραντ Πιτ και μια ακόμη ηθοποιό σαν εξωγήινους να ζουν κρυμμένοι στην Αγγλία, ο Γκλέιζερ αποφάσισε πως ήθελε να κάνει μια ταινία από το βιβλίο, αλλά όχι απαραίτητα το βιβλίο ταινία.
Το ενδιαφέρον του στράφηκε στον τρόπο που μια εξωγήινη οντότητα θα έβλεπε τον κόσμο μας. Πως αυτή θα μπορούσε να συλλάβει την δική μας ύπαρξη μέσα από εντελώς ξένα μάτια. «Υποθέτω πως έχω κάτι ξένο μέσα μου» λέει ο ίδιος. «Συχνά νιώθω να βρίσκομαι έξω από την φυσιολογική πραγματικότητα. Οχι εντελώς, αλλά το νιώθω. Και είναι κάτι που αισθάνομαι από πολύ νεαρή ηλικία». Στο «Κάτω από το Δέρμα» αυτή η αίσθηση μεταμορφώνεται σε μια συναρπαστική καταβύθιση σε έναν μυστηριώδη κόσμο που δεν σου ζητά να τον εξηγήσεις, απλά να του αφεθείς.
«Ελα σε μένα»: Οδηγός, πρόσκληση, στόχος σε αυτή τη βουτιά στο μαύρο σκοτάδι του φιλμ, είναι η Σκάρλετ Τζοχάνσον, σε μια εμφάνιση που ήδη έχει μεταμορφωθεί σε κινηματογραφικό icon, με μια μαύρη καρέ περούκα, μια φτηνή ψεύτικη γούνα κι ένα κακόγουστο τζιν, να οδηγεί ένα σαραβαλιασμένο κλειστό φορτηγάκι και να παρασύρει ανυποψίαστους άντρες στο τέλος τους. Μια από τις μεγαλύτερες σταρ του Χόλιγουντ σε μια ταινία που πιθανότατα το σενάριο της έκανε τον ατζέντη της να ανατριχιάσει; Ναι κι αυτή δεν ήταν η μόνη έκπληξη που περίμενε το team της Σκάρλετ στα γυρίσματα του φιλμ.
Η ηρωίδα οδηγεί στις ερημιές και τις πόλεις της Σκωτίας ψάχνοντας για θύματα κι ο Γκλέιζερ αποφάσισε από νωρίς πως ήθελε οι συναντήσεις της Σκάρλετ με αυτούς τους άντρες να έχουν κάτι αληθινό. Ετσι, γρήγορα εγκατέλειψε την ιδέα να γυρίσει τις σκηνές χρησιμοποιώντας επαγγελματίες κομπάρσους. Αντίθετα έκρυψε κάμερες στο φορτηγάκι και τον εαυτό του και το συνεργείο στο πίσω μέρος του και μαζί με την Σκάρλετ βγήκαν στον δρόμο.
Σύμφωνα με τον ίδιο η πρωταγωνίστρια του ήταν «απόλυτα αφοσιωμένη και ατρόμητη» πρόθυμη να τον ακολουθήσει σε αυτό το παράξενο ταξίδι. Οι παραγωγοί του, ίσως λιγότερο, αλλά αναγκάστηκαν να το κάνουν όταν κάθε προσπάθεια να τον μεταπείσουν και να δοκιμάσουν να γυρίσουν τις σκηνές που απαιτούσαν κομπάρσους, με επαγγελματίες, αποδείχθηκε μάταιη.
Ηταν μια απόφαση που άλλαξε ριζικά την ταινία. Ολόκληρες σκηνές διαλόγων σβήστηκαν, δεν γυρίστηκαν ποτέ και μέσα από τις διαδρομές στην Σκοτία παρά τους αρχικούς φόβους ότι τίποτα χρήσιμο δεν θα μπορούσε να προκύψει αφήνοντας τα πράγματα στην τύχη και στην ικανότητα της Σκάρλετ να πιάνει την κουβέντα σε αγνώστους στον δρόμο, ο Γκλέιζερ κατέληξε να έχει διακόσιες ώρες υλικού από τις οποίες θα έπρεπε να οργανώσει ένα φιλμ.
Ο Πολ Γουότς που μόνταρε το φιλμ μαζί με τον Γκλέιζερ λέει πως «το να κάνουμε μια ταινία από το υλικό ήταν σαν να δοκιμάζουμε να φτιάξουμε ένα παζλ από χιλιάδες κομμάτια, μη έχοντας την εικόνα που θέλουμε να συνθέσουμε, τυπωμένη στο κουτί». Μέσα από τις ατέλειωτες ώρες στο μοντάζ, στις οποίες ο Γκλέιζερ ήταν συνεχώς παρών, αυτό που κατόρθωσαν να χτίσουν, ήταν αυτό που ζητούσαν από την αρχή: ένα ταξίδι σε δύο κατευθύνσεις. Από την μια αφηγηματικό κι από την άλλη απόλυτα εσωτερικό, μια αντανάκλαση των όσων συμβαίνουν στην οθόνη κατ΄ευθείαν στην σκοτεινή αίθουσα του μυαλού του θεατή.
Αλλά η διαφορετική προσέγγιση στο φιλμ δεν σταμάτησε εκεί. Συνεχίστηκε σε μια εξαιρετική εξίσου απρόβλεπτη δουλειά στα ειδικά εφέ, με το στούντιο εφέ των One of Us να δημιουργει υπέροχες εικόνες που βρίσκονται γαλαξίες μακρυά από αυτό που έχουμε συνηθίσει να περιγράφουμε ως ειδικά εφέ στο σινεμά, και να δηλώνουν περήφανοι που στις κριτικές για το φιλμ «κανείς δεν μιλά για τα ειδικά εφέ».
Και με έναν ανάλογο τρόπο ο Γκλέιζερ προσέγγισε την μουσική επένδυση του φιλμ. «Ακουσα δείγματα από δεκάδες γνωστούς, παραδοσιακούς συνθέτες, αλλά ήξερα πως αυτή η ταινία χρειαζόταν μια καινούρια φωνή». Την βρήκε στην Μίκα Λιβάι των Micachu and the Shape, που κλήθηκε να ντύσει με νότες και ήχους σε μια διαδικασία που η ίδια λέει ότι «στην πραγματικότητα ο μόνος τρόπος που ήξερα ότι είχαμε τελειώσει να δουλεύουμε για το φιλμ ήταν γιατί κάποιος μας είπε, “ΟΚ τελειώσαμε”».
Κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα με την ίδια την ταινία. Ναι μπορεί τα credits του τέλους να πέφτουν, μα αυτό δεν σηματοδοτεί κάποιο σημείο όπου η ταινία σταματά. Οπως στις καλύτερες κινηματογραφικές εμπειρίες, στο «Κάτω από το Δέρμα» δεν κοιτάς απλά, μα καταλήγεις να βιώνεις κάτι που έχει την δυνατότητα να σε επηρεάσει βαθιά. Και κάτι που κυριολεκτικά μπαίνει κάτω από το δέρμα σου και σε ακολουθεί βγαίνοντας από την αίθουσα κάνοντάς σε να βλέπεις τον κόσμο, τους άλλους, την αντανάκλαση σου στον καθρέφτη με εντελώς διαφορετικά μάτια. Κι αυτό δεν είναι απλά κάτι σπάνιο, είναι σίγουρα κάτι αληθινά σπουδαίο.
Δείτε ακόμη μια εικοσάλεπτη συνέντευξη του Τζόναθαν Γκλέιζερ για την ταινία.
Διαβάστε εδώ την κριτική του Flix για το «Κάτω από το Δέρμα»
