Η Αποφοίτηση

Ο Ρομέο είναι ένας γιατρός που ζει σε ένα μικρό ορεινό χωριό της Τρανσυλβανίας και έχει μεγαλώσει την 18χρονή κόρη του με την ιδέα ότι θα φύγει να σπουδάσει στο εξωτερικό. Το σχέδιο του βρίσκεται πολύ κοντά στην επιτυχία αφού η Ελίζα έχει κερδίσει μια υποτροφία για σπουδές Ψυχολογίας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πρέπει απλώς να περάσει τις τελικές εξετάσεις, κάτι πολύ εύκολο για μια τόσο καλή μαθήτρια. Όμως μία μέρα πριν τις εξετάσεις συμβαίνει ένα ατύχημα που θέτει σε κίνδυνο την αναχώρηση της Ελίζα. Τώρα ο Ρομέο καλείται να λάβει μία απόφαση. Υπάρχουν τρόποι να λύσει το πρόβλημα αλλά κανένας από αυτούς δεν συμβαδίζει με τις αρχές που ο ίδιος σαν πατέρας δίδαξε στην κόρη του.

Ο Κριστιάν Μουντζίου είναι ένας σπουδαίος σκηνοθέτης. Και αυτό δεν έρχεται καθόλου να το αμφισβητήσει η νέα του ταινία, μια σχεδόν αθόρυβη σπουδή πάνω σε μια οικογένεια και μια χώρα που βρίσκεται υπό διάλυση, παγιδευμένη αέναα σε ένα κύκλο από όχι ακριβώς αποδεκτές πρακτικές, μικρές ή μεγαλύτερες παρανομίες, συνομολογημένες απιστίες, μια διαρκή αίσθηση ανασφάλειας και μια κυνική όσο και τόσο πικρή διαπίστωση πως τα λάθη μεταφέρονται από γενιά σε γενιά σαν μια κατάρα που κανείς δεν θέλει να ξορκίσει...

Στο αριστουργηματικό «4 Μήνες, 3 Εβδομάδες και 2 Μέρες» που του είχε χαρίσει και τον (ένα από τους δίκαιους όλων των εποχών) Χρυσό Φοίνικα το 2007, ο Μουντζίου κατακεραύνωνε την υποκρισία της κομμουνιστικής εποχής του Τσαουσέσκου με ένα υποβλητικό μέχρι τα σωθικά σου θρίλερ, στο «Πίσω από τους Λόφους» (Βραβείο Σεναρίου και Γυναικείας Ερμηνείας για τις δύο πρωταγωνίστριες στις Κάννες το 2012) άνοιγε τα πυρά στην Ορθόδοξη Εκκλησία με την σχεδόν «αποκαλυπτική» δύναμη μιας ταινίας τρόμου. Τώρα στο «Bacalaureat», η σύγχρονη Ρουμανία έρχεται αντιμέτωπη με μια γενιά σε διάλυση και τα παιδιά τους που τελειώνουν το σχολείο για να πάρουν μια μεγαλύτερη απόφαση από το αν θα μείνουν ή όχι στη χώρα τους αναζητώντας μια καλύτερη ευκαιρία. Γιατί το πραγματικό δίλημμα είναι αν θα αλλάξουν πορεία ή θα συνεχίσουν να περπατάνε πάνω στα «αμαρτωλά» βήματα των γονιών τους.

O Ρομέο είναι ένας διάσημος χειρούργος και αφοσιωμένος στις εξετάσεις της κόρης του που τελειώνει το σχολείο και έχει την ευκαιρία να κερδίσει μια υποτροφία στην Αγγλία. Λίγες μέρες πριν την έναρξη των εισαγωγικών εξετάσεων όμως, η κόρη του πέφτει θύμα απόπειρας βιασμού και όλα μοιάζουν να ανατρέπονται. Ταυτόχρονα αποκαλύπτεται η παράνομη σχέση του με μια γυναίκα, τα τζάμια του σπιτιού και του αυτοκινήτου του σπάνε από πέτρες που πετάνε άγνωστοι, μια υπόθεση ενός από τους ασθενείς του τον φέρνει κοντά σε ένοχες πρακτικές του παρελθόντος και όμως αυτός επιμένει να βρει τρόπους ώστε να κάνει την κόρη του να πετύχει στις εξετάσεις με οποιονδήποτε - ακόμη και όχι τόσο νόμιμο - τρόπο.

Είναι αλήθεια πως ο Μουντζίου είναι στην «Αποφοίτση» αρκετά προφανής στην κριτική του - μια κριτική που ειδικά ενας Ελληνας θεατής θα τη νιώσει να τον διαπερνά με οικεία απέχθεια όταν δει γονείς να προσπαθούν να πείσουν καθηγητές να δώσουν ιδιαιτερη σημασία στο παιδί τους, όταν δει γιατρούς να τους προσφέρουν φακελάκι ακόμη και μετά θάνατον, όταν θα δουν την αστυνομία να κουκουλώνει εγκλήματα και όταν δει μπροστά στα μάτια του μια ολόκληρη κοινωνία να ζει μέσα στην υποκρισία, το ψέμα, την ενοχή και την απέραντη μοναξιά, ενδίδοντας στον κυνισμό έναντι κάθε άλλης αίσθησης της πραγματικότητας.

Το σενάριο του Μουντζίου είναι όπως πάντα τολμηρό, πολυεπίπεδο, με το βλέμμα στον άνθρωπο και το νου στις σύγχρονες διαλυμένες κοινωνίες, ένα οικογενειακό θρίλερ που θα μπορούσε με την ίδια άνεση να ήταν πολιτικό και αντί για μια οικογένεια να μιλούσε για την ίδια τη Ρουμανία ή ολόκληρη την Ευρώπη. Με τη μορφή ενός αστυνομικού θρίλερ που καθοδηγεί και τον θεατή στο να αναζητήσει ενόχους και θύματα, ο Μουντζίου φτιάχνει έναν ήρωα θύτη και θύμα μαζί στο πρόσωπο του Ρομέο και μέσα από το βλέμμα του απλώνει όλη την αγωνία για το μέλλον, την ενοχή για το παρελθόν, την απελπισία για να μείνει ζωντανό οτιδήποτε μας κάνει να νιώθουμε άνθρωποι - ένας πατέρας που έχει αποδεχθεί τη δική του μοίρα, αλλά να που ακόμη και με τα αθέμιτα μέσα που γνωρίζει θέλει να «διώξει» την κόρη του από τη χώρα, αν αυτό είναι που θα μπορέσει να σπάσει την αλυσίδα της διαδοχής.

Αν κάτι κρατάει την «Αποφοίτηση» από το να γίνει ένα ολοκληρωτικά στοιχειωτικό θρίλερ πάνω στην ανθρώπινη ενοχή, πάνω στο «αμαρτίες γονέων...» και στην τελευταία μάλλον ευκαιρία που έχουμε να κοιτάξουμε πίσω και να κόψουμε κάθε επαφή με το παρελθόν, είναι η διάθεση του Μουντζίου να είναι πιο διακριτικός απ' όσο θα ταίριαζε στην βουβή οργή των ηρώων του, πιο επεξηγηματικός απ' όσο αρμόζει στο σινεμά του, φορτωμένος με ιδέες που δεν οδηγούν πουθενά ή φορτώνουν χωρίς λόγο το «επιχείρημά» του και τελικά πιο ήπιος από το συγκλονιστικό του θέματός του.

Σπουδαίος σκηνοθέτης χωρίς όμως μια πραγματικά σπουδαία ταινία εδώ, συνεχίζει τη μοναχική του διαδρομή ως αδιαφιλονίκητος ηγέτης του Ρουμάνικου σινεμά, παραμένοντας ακόμη και στην πιο ήπια στιγμή του (τουλάχιστον με τα στάνταρτ των δύο προηγούμενων) ένας σκεπτόμενος, σε στιγμές ιδιοφυής και με εκρήξεις κινηματογραφικής μεγαλοσύνης, ανατόμος του ανθρώπινου λάθους - που μακριά από οποιοδήποτε χριστιανική επαγωγή - οδηγεί αργά ή γρήγορα στην τιμωρία. Προσέξτε τα δειλά χαμόγελα των απόφοιτων στην τελική σκηνή και αποφασίστε αν πραγματικά υπάρχει έξοδος κινδύνου σε ένα κόσμο που η μόνη ελπίδα συγχώρεσης των μεγάλων θα έρθει μόνο από τα ίδια τους τα παιδιά...