Οι αδελφές Ντελφίν και Μιριέλ Κουλέν πήραν μία είδηση που συγκλόνισε την αμερικανική κοινωνία 4 χρόνια πριν και την έκαναν ταινία, με τον τρόπο που το ευρωπαϊκό σινεμά μπορεί να συλλάβει. 17 κορίτσια, συμμαθήτριες στο γυμνάσιο, αποφασίζουν να μείνουν όλες έγκυες - για να συμπαρασταθούν στη φίλη τους και να ονειρευτούν ένα εντελώς διαφορετικό μέλλον για τις ίδιες και τις ζωές τους. Κάτι που θα ξεφεύγει από το καθορισμένο αύριο του μικρού τους τόπου, κάτι που θα περνάει ένα μήνυμα στον ενήλικο κόσμο που τις πλαισιώνει.
Επικίνδυνη ιστορία, τεράστιο ταμπού για τους Αμερικανούς, και δύο Γαλλίδες που αποφάσισαν να τη διηγηθούν συναισθηματικά και όχι κυριολεκτικά. Σαν έναν σημαντικό φιλοσοφικό και πολιτικό διάλογο που πρέπει να παιχτεί πρώτα στις οθόνες του μυαλού των θεατών και μετά στην μεγάλη οθόνη.
Συναντήσαμε στα πλαίσια του Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου της Αθήνας την Μιριέλ Κουλέν (η Ντελφίν, ειρωνικά, ήταν σε προχωρημένη εγκυμοσύνη και δεν μπορούσε να επισκεφτεί την Ελλάδα) και επιχειρήσαμε να καταλάβουμε το σκεπτικό ενός γυναικείου διδύμου απέναντι σε μία ξεκάθαρα φεμινιστική ταινία, με προκαθορισμένο πικρό τέλος. Ποια είναι η γυναικεία καταξίωση στον απόλυτο έλεγχο του σώματος και της ζωής μίας έφηβης, όταν αυτό το ίδιο το γεγονός θα την δεσμεύσει στο μητρικό ρόλο για το υπόλοιπο της ζωής της;
Το πραγματικό περιστατικό συνέβη στην Αμερική – μία χώρα βαθιά πουριτανική. Εχετε δείξει την ταινία εκεί και ποιες ήταν οι αντιδράσεις του κόσμου; Πιστεύετε ότι θα καταλάβουν την μελαγχολία, ή ακόμα και την ειρωνία, με την οποία κοιτάτε τα γεγονότα;
Εδειξα την ταινία πριν από λίγους μήνες στο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Νέας Υόρκης στο Lincoln Center και το κοινό ήταν ενθουσιώδες. Βέβαια, το φεστιβαλικό κοινό δεν είναι ο μέσος όρος. Οταν η ταινία κάνει μαζικά πρεμιέρα στην Αμερική, τότε θα δούμε τις πραγματικές αντιδράσεις του κόσμου.
Υπάρχει μία μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη Γαλλία και την Αμερική κι αυτό έχει να κάνει με τις κοινωνικές παροχές των δύο χωρών. Η ιστορία που διηγούμαστε στη Γαλλία μπορεί όντως να συμβεί, έτσι, με αυτό τον τρόπο γιατί το γαλλικό κράτος είναι υποχρεωμένο να παρέχει δωρεάν περίθαλψει και μετέπειτα μηνιαίο χρηματικό κονδύλι στις έφηβες μητέρες. Στην Αμερική τα ανήλικα κορίτσια είναι ακόμα άμεσα εξαρτώμενα από τους γονείς τους – νομικά και πρακτικά.
Θέλω να πω ότι καταλαβαίνω ότι οι αντιδράσεις του κοινού θα είναι πολύ διαφορετικές στην Αμερική, γιατί και η κοινωνική τους αντιμετώπιση είναι διαφορετική. Δεν θα καταλάβουν το υποθετικό σενάριο που φυσικά η ταινία θέτει εντελώς φιλοσοφικά. Αλλά είναι καλό να βλέπει κανείς διαφορετικές απόψεις. Για αυτό ταξιδεύουν οι ταινίες σε όλο τον κόσμο.
Το πραγματικό σοκ ήρθε όμως από την Ιταλία, όπου η ταινία λογοκρίθηκε. Η αντίδρασή σας ήταν έντονη και αστεία: πόσο υποκριτική συμπεριφορά μπορεί να δείξει μία χώρα που ο πρώην πρωθυπουργός της κατηγορείται για σεξουαλικές σχέσεις με ανήλικες κοπέλες;
Δεν ξέρω πραγματικά τι συνέβη με την Ιταλία. Αρχικά ήθελαν να την κάνουν ακατάλληλη για ηλικίες κάτω των 18. Αυτό θα ήταν καταστροφικό! Ετσι η ταινία θα έπαυε να αφορά το κοινό στο οποίο πραγματικά απευθείνεται! Πώς θα την έβλεπαν οι νέοι άνθρωποι, θα έμπαιναν σε έναν υγιή διάλογο, θα αποφάσιζαν από μόνοι τους για το θέμα της εγκυμοσύνης αν εξ αρχής τους απαγορευόταν να δουν την ταινία; Και τι βροντόφωνο μήνυμα είναι αυτό έτσι κι αλλιώς; Ευτυχώς μετά από μία νομική διαμάχη, είχαμε άρση της λογοκρισίας και έτσι η ταινία παίχτηκε κανονικά και θα προβληθεί και από την ιταλική τηλεόραση. Μας έφερε δημοσιότητα αυτή η ιστορία, οπότε θα έπρεπε να είμαι ευχαριστημένη. Δηλώνω όμως ταραγμένη. Σοκαρίστηκα λίγο με την υποκρισία.
Οι ενήλικες δεν έχουν μεγάλο ρόλο στην ταινία. Υπάρχει όμως μία κεντρική σκηνή με μεγάλο ενδιαφέρον κι εκεί ακούγεται μία ατάκα: «ίσως η απόφαση αυτή των κοριτσιών να είναι πολιτική». Είναι πολιτική η ταινία κατά τη γνώμη σας;
Σίγουρα. Από την αρχή είχαμε ξεκάθαρο ότι τα κορίτσια έχουν κάτι να πουν στον ενήλικο κόσμο. Μπορεί η απόφασή τους να μην ήταν απαραίτητα πολιτική, αλλά σίγουρα ήθελαν κάτι να αλλάξουν στις ζωές τους. Δεν ήθελαν την καθημερινότητα που οι προηγούμενες γενιές είχαν χτίσει γύρω τους. Δεν ήθελαν τις ζωές των γονιών τους. Εμείς όταν σκεφτόμασταν την ραχοκοκαλιά της ιστορίας στήσαμε ένα υποθετικό σενάριο. Μία πλοκή που ήθελε τα κορίτσια να οργανώνουν το μέλλον τους ακολουθώντας μία ηγέτη, την Καμίλ. Για εμάς ήταν μία πολιτική απόφαση, το όνειρο μίας κολεκτίβας. Μίας συλλογικής ουτοπίας, όπου οι γυναίκες θα έπαιρναν τις ζωές τους στα χέρια τους. Οχι η εφηβική εγκυμοσύνη δεν είναι ποτέ η καλύτερη λύση και τη χρησιμοποιούμε εντελώς συμβολικά. Αλλά, κατά κάποιο τρόπο, ακόμα και ως σύμβολο, αυτή η απόφαση ανοίγει το μυαλό σε σκέψεις – σ' έναν διάλογο. Ποιος αποφασίζει πάνω στο σώμα μας; Ποιος έχει τη δύναμη πάνω στις ζωές μας;
Βρίσκω την ταινία ξεκάθαρα φεμινιστική – και στις προθέσεις, αλλά και στην ειρωνία της. Η συλλογική εγκυμοσύνη ως σύμβολο του ελέγχου της ζωής, αλλά ταυτόχρονα και το χάσιμο κάθε ελέγχου με την έλευση ενός μωρού. Πιστεύετε ότι αυτό είναι και μία εξαιρετική μεταφορά για το τι έφερε το κίνημα του φεμινισμού στη σύγχρονη γυναίκα: αρχικά δικαιώματα, αλλά μετέπειτα ευθύνες οι οποίες την παγιδεύουν σ' ένα συνεχή φαύλο αγώνα;
Βρίσκω τα κορίτσια ότι κορίτσια είναι μετα-φεμινίστριες. Οι φεμινίστριες κάποτε αγωνίστηκαν για τον έλεγχο στο σώμα τους: «θα κάνουμε παιδιά όταν θα έχουμε πρώτα ζήσει». Τα κορίτσια λένε «θα κάνουμε παιδιά, τώρα!» Η ερώτησή σας έχει ενδιαφέρον, αλλά ομολογώ ότι δεν είχαμε σκεφτεί κάτι τέτοιο. Ισα ίσα η ταινία θέτει ένα ερώτημα που για πολλούς είναι επικίνδυνο, ακριβώς επειδή μπορεί να πραγματοποιηθεί. Μια γυναίκα στη Γαλλία έχει κάθε βοήθεια από το κράτος να αυτονομηθεί και να πράξει έτσι. Δε θα γίνει σκλάβα των αποφάσεών της, δε θα χάσει τον έλεγχο. Αραγε τι σημαίνει αυτό; Για σκεφτείτε το. Δεν το λέω ως πρόταση, επαναλαμβάνω, το λέω ως αρχή διαλόγου...
Κάνατε κάποια έρευνα πάνω στην εφηβική μητρότητα;
Μιλήσαμε με πολλούς εξειδικευμένους ψυχολόγους, γυναικολόγους, μαίες. Πήγαμε σε κοινωνικούς λειτουργούς και συζητήσαμε αρκετά μαζί τους για να καταλάβουμε σε βάθος την ψυχολογική κατάσταση των έφηβων εγκύων κοριτσιών. Επίσης θέλαμε και πρακτικά να ξέρουμε πώς αντιδρά το σώμα μίας έφηβης κοπέλας στην εγκυμοσύνη. Πώς επηρεάζει τις ζωές τους. Το σώμα ξέρετε είναι έτοιμο όταν είσαι 16 ετών. Εχει σχηματιστεί, μπορεί να δεχτεί μία εγκυμοσύνη. Κανένα πρόβλημα. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι οι έφηβοι δεν μπορούν να σταματήσουν να είναι έφηβοι. Συνεχίζουν να τρέχουν, να χορεύουν, να χοροπηδάνε - για να μην μιλήσουμε για κάπνισμα, ποτό, ναρκωτικά. Η συμπεριφορά τους είναι για αυτούς η συμπεριφορά μίας φυσιολογικής εφηβείας, αλλά βάζει σε κίνδυνο την εγκυμοσύνη τους και πολλές κοπέλες αποβάλουν. Για αυτό και πήραμε την απόφαση να δείξουμε στην ταινία τα κορίτσια να είναι πάνω από όλα έφηβες. Πάρτι, ποτά, κάπνισμα, μηχανές.
Η ταινία έχει μία αποστασιοποιημένη, ψύχραιμη ματιά στο γεγονός. Πώς αποφασίσατε τον τόνο και το ύφος της ταινίας;
Θέλαμε πρώτα από όλα να δείξουμε ότι η εφηβεία από μόνη της δε χρειάζεται πιο έντονη δραματοποίηση. Οι έφηβοι ζουν ένα δράμα έτσι κι αλλιώς – τη μία στιγμή γελούν με τους φίλους τους, την επόμενη το αγόρι τους τους προσπερνά χωρίς να πει καλημέρα στο διάδρομο του σχολείου και πέφτουν να πεθάνουν. Η πρώτη μας επιθυμία λοιπόν ήταν να συλλάβουμε αυτή την ένταση, χωρίς να την ενισχύουμε δραματικά. Δε θέλαμε να καταλήξουμε με μία χαζοχαρούμενη εφηβική ταινία. Οχι πολλά γέλια, αλλά ούτε μελό ηθικολογίες. Είμαστε φαν της ιταλικής κωμωδίας – ταινίες που κλαις και γελάς με τα ίδια πράγματα, την ίδια στιγμή.
Χρησιμοποιείται ένα μείγμα από επαγγελματίες και ερασιτέχνες νεαρές ηθοποιούς. Πώς τις προετοιμάσατε για τους ρόλους τους; Τι συζητήσεις κάνατε;
Ολες ήταν καταπληκτικές. Μιλήσαμε πολύ στις πρόβες για την εγκυμοσύνη – πώς οι ίδιες σαν νεαρές κοπέλες έβλεπαν το γεγονός, ποια ήταν η θέση τους. Είχε μεγάλο ενδιαφέρον όμως και η σωματική δουλειά που κάναμε στις πρόβες. Πώς έπρεπε να μάθουν να επικοινωνούν με το σώμα τους φυσικά – να πιάνουν σε ανύποπτο χρόνο την κοιλιά τους, όπως μία έγκυος γυναίκα. Αυτό που θέλαμε επίσης να πετύχουμε ήταν μία οικειότητα μεταξύ τους. Ερμηνεύουν κορίτσια σε μια ηλικία που γίνονται αγέλη – οι κολλητές φίλες στο σχολείο είναι κάτι το φαινομενικό: αγγίζονται, χαϊδεύονται, αγαπιούνται μ' έναν τρόπο που τις διαχωρίζει από την υπόλοιπη κοινωνία. Πιστεύω ότι βρήκαμε τις καλύτερες ηθοποιούς. Είδαμε 600 κορίτσια για να διαλέξουμε 17.
Πώς αντιδρούν οι άντρες με την ταινία;
Πιστεύω ότι τους ιντριγκάρει το γεγονός ότι μπαίνουν ξαφνικά σ' έναν γυναικείο κόσμο. Σ' έναν τρόπο σκέψης που δε θα είχαν πρόσβαση και δε θα καταλάβαιναν. Η ταινία τους εξάπτει την περιέργεια, τους κάνει να σκεφτούν: τι σημαίνει να μένεις έγκυος, πως θα ήταν να κουβαλούσαν οι ίδιοι ένα παιδί. Αντρες κάθε ηλικίας το αναφέρουν αυτό στις συζητήσεις μετά την προβολή της ταινίας στα φεστιβάλ. Ομως υπάρχουν και άντρες που πιστεύουν ότι αδικούνται από την ταινία – ότι δεν έχουν δυνατή παρουσία. Διαφωνώ. Βρίσκονται στο φόντο της ιστορίας γιατί η ταινία λέγεται «17 Κορίτσια». Αλλά υπάρχουν.
Υπάρχει κι αυτή η συγκλονιστική στιγμή με τον αδελφό της πρωταγωνίστριας που αποκαλύπτει την άλλη πλευρά του νομίσματος...
Ακριβώς. Για εμάς ο αδελφός είναι πολύ σημαντική φιγούρα στην ιστορία. Είναι το alter ego της πρωταγωνίστριας. Ο τρόπος που ένας άντρας διαχειρίζεται τη ζωή και το σώμα του είναι ο στρατός. Η απόφαση να καταταγεί μπορεί ισάξια να καταστρέψει για πάντα τη ζωή του. Κι όμως. Αυτό είναι απόλυτα κοινωνικά αποδεκτό. Τα αγόρια καταλαβαίνουν την ταινία. Την νιώθουν. Ξέρουν πολύ καλά, για παράδειγμα, αυτές τις στιγμές μοναξιά και μελαγχολίας στα εφηβικά δωμάτια. Απλά οι άντρες εκφράζονται διαφορετικά. Η δική τους ιστορία θα ήταν μία εντελώς διαφορετική ταινία.
Πώς είναι να δουλεύει κανείς με συν-σεναριογράφο και συν-σκηνοθέτη, ειδικά όταν πρόκειται για συγγενή; Πώς δουλεύετε με την αδελφή σας;
Για εμάς είναι υπέροχο. Ημασταν από μικρές πολύ κοντά, παρόλο που είμαστε εντελώς διαφορετικοί χαρακτήρες. Κι έχουμε και σημαντική διαφορά ηλικίας. Ομως ήταν υπέροχο να μοιραστώ αυτή την εμπειρία της ταινίας μαζί της. Από την συγγραφή του σεναρίου μέχρι το μοντάζ, μέχρι το ταξίδι της στις Κάννες και τα φεστιβάλ του κόσμου – τα μοιραστήκαμε όλα. Τώρα όμως είναι έγκυος και δεν μπορεί να με ακολουθήσει στην Ελλάδα. Ειρωνικό, έτσι δεν είναι; (γελάει)
Tags: 17 Κορίτσια, Κουλέν
