Μια χώρα και μια χαμένη γενιά
Η πρώτη φορά που πήγα στην Κούβα ήταν το 2002, σκεφτόμουν να γυρίσω εκεί το «Heading South» που τελικά γυρίσαμε στην Αϊτή κι από τότε ήδη ένοιωσα έναν δεσμό με την χώρα την οποία επισκέπτομαι συχνά, είτε όταν ταινίες μου παίζονται σε φεστιβάλ, ή απλά για να δω ανθρώπους με τους οποίους στην πορεία των χρόνων γίναμε φίλοι. Οταν μου δόθηκε η ευκαιρία να γυρίσω ένα από τα μικρού μήκους που αποτέλεσαν το «7 Μέρες στην Αβάνα», ήξερα ότι ήθελα να δουλέψω με τον Λεονάρδο Παδούρα, έναν συγγραφέα του οποίου είχα διαβάσει όλα τα βιβλία του. Αρχικά, η «Επιστροφή στην Ιθάκη», θα ήταν η μικρού μήκους που θα κάναμε, καθώς ήθελα να μεταφέρω στην οθόνη την ιστορία ενός χαρακτήρα από το βιβλίο του «The Palm Tree and the Star», έναν άντρα που επιστρέφει στην Αβάνα μετά από 18 χρόνια μακριά. Δουλέψαμε μαζί, αλλά γρήγορα αντιληφθήκαμε ότι αυτή η ιστορία δεν θα είχε τον χρόνο να αναπτυχθεί όπως θα της άξιζε σε μια μικρού μήκους. Ετσι αποφασίσαμε να γράψουμε κάτι άλλο για εκείνη την ταινία κι εγώ να κρατήσω την ιστορία για το σενάριο μιας μεγάλου μήκους. Αυτό που τελικά έγινε το σενάριο του φιλμ δεν ήταν η μεταφορά ενός βιβλίου του, αλλά ένα αμάγαλμα από τις θεματικές όλων σχεδόν των βιβλίων του, που αφορά σε μια χαμένη γενιά στην Ιστορία της Κούβας, όλων των ανθρώπων που μεγάλωσαν με την ιδέα μιας ουτοπικής κοινωνίας που την είδαν να καταρρέει μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και των δυσκολιών που αυτή σήμαινε για τους κατοίκους της χώρας. Μια εποχή όπου κανείς δεν μπορούσε να είναι κριτικός απέναντι στο καθεστώς καθώς θα θεωρείτο προδότης και που πολλοί άνθρωποι αναγκάστηκαν να φύγουν στο εξωτερικό.
Διαβάστε την κριτική του Flix για την «Επιστροφή στην Ιθάκη» που προβάλλεται ήδη στις αίθουσες
Οι χαρακτήρες και οι ηθοποιοί
Με τον ίδιο πάνω κάτω τρόπο, χτίστηκαν και οι χαρακτήρες του φιλμ. Ξεκινώντας από ένα γενικό πλαίσιο βρήκα την ευκαιρία να εξερευνήσω τόσο τους ανθρώπους, την ψυχοσύνθεση των κατοίκων της Κούβας, αλλά και να γνωρίσω τους ηθοποιούς της. Ηθελα οι ήρωες του φιλμ να αντιπροσωπεύουν τις διαφορετικούς τύπους ανθρώπων, τις διαφορετικές τάξεις (γιατί ακόμη και σε μια κοινωνία σαν την Κουβανική υπάρχουν οικονομικές, φυλετικές, πολιτιστικές διαφορές) τα διαφορετικά χρώματα του δέρματος τους. Κάπως έτσι ξεκίνησα να βλέπω ηθοποιούς και να αυτοσχεδιάζω μαζί τους, έχοντας ήδη μια στέρεη ιδέα για τους χαρακτήρες. Οταν τελικά γράφτηκε το σενάριο, βασισμένο και σε αυτές τις συναντήσεις μου με τους ηθοποιούς το διαβάσαμε πολλές φορές μαζί. Το κουβεντιάσαμε και το τελειοποιήσαμε. Αυτό που ήθελα να αποπνέει ήταν η αυθεντικότητα. Οχι αυτό που φανταζόμουν εγώ για την Κούβα, αλλά αυτό που οι ήρωες θα είχαν βιώσει.
Ο Ανθρωπός μας στην Αβάνα
Το γεγονός ότι δεν ήμουν κουβανός μάλλον λειτούργησε υπέρ της ταινίας νομίζω. Οχι μόνο γιατί πιθανότατα μια τέτοια ταινία δεν θα μπορούσε να γυριστεί από έναν κουβανό, λόγω προβλημάτων χρηματοδότησης αλλά και αδειοδότησης, αλλά και γιατί πολλά από τις θεματικές που οι ήρωες αγγίζουν στην διάρκεια του φιλμ θα ήταν ίσως πολύ γνώριμες για να αναπτυχθούν σε ένα φιλμ από έναν ντόπιο σκηνοθέτη. Και νομίζω το γεγονός ότι προέρχομαι από μια διαφορετική κουλτούρα κι από ένα άλλο περιβάλλον βοηθά στο να κοιτάξω πιο καθαρά πράγματα που πιθανότατα είναι πολύ κοντινά σε κάποιον που αποτελεί μέρος μιας πραγματικότητας. Aπό την άλλη, για μένα το φιλμ δεν είναι μόνο μια ταινία για την Κούβα, για την ιστορία της ακόμη κι αν την αφορά άμεσα. Είναι ένα φιλμ που αγγίζει οποιονδήποτε είχε κάποτε πιστέψει σε ένα όραμα, σε μια ουτοπία, σε ένα ιδανικό που διαψεύστηκε ή που δεν μπόρεσε ποτέ να γίνει πράξη με τον τρόπο που ήλπιζε.
Ταράτσα με θεά
To φιλμ διαδραματίζεται σε μια τοποθεσία κι αυτό ήταν κάτι που κουβεντιάσαμε πολύ με τον Παδούρα. Δεν νιώθω όμως ότι είναι μια θεατρική ταινία αφού από εκείνη την ταράτσα, ανοίγεσαι κυριολεκτικά σε ολόκληρη την Αβάνα. Από την μια η πόλη, οι ταράτσες και οι σκεπές της, οι δρόμοι της κι από την άλλη η θάλασσα, ένα σύνορο, αλλά κι ένας ορίζοντας. Για μένα αυτή η ταράτσα είναι σαν μια σχεδία που ταξιδεύει. Μας πήρε πολύ καιρό να βρούμε την σωστή ταράτσα. Μπορώ να σας πω ότι ανεβήκαμε και κατεβήκαμε αμέτρητες ταράτσες στην Αβάνα μέχρι να βρούμε την κατάλληλη. Πολλά σκαλοπάτια. Επίσης, όπως κάνω σε όλες τις ταινίες μου από το «Ανάμεσα στους Τοίχους» και μετά, κι εδώ γύρισα όλες τις σκηνές χρησιμοποιώντας δύο κάμερες, θέλοντας ακριβώς να μην αφήσω τον χώρο να γίνει εμπόδιο τόσο στην κινηματογραφική ποιότητα της ταινίας, όσο και στις πάντα έντονες ερμηνείες των ηθοποιών.
Διαβάστε την κριτική του Flix για την «Επιστροφή στην Ιθάκη»
