Θυμόμαστε τον Αγγελο Βισκαδουράκη που έφυγε από τη ζωή, αναδημοσιεύοντας μια συνέντευξή του από το πρώτο τεύχος του περιοδικόυ Κινηματογραφιστής στον Τηλέμαχο Αναγνώστου το Νοέμβριο του 1997.
Ο Αγγελος Βισκαδουράκης κινηματογράφησε την καινούργια ταινία του Βαγγέλη Σερντάρη «Βασιλική». Πρόκειται για μια ερωτική ιστορία με φόντο την ελληνική επαρχία του '49, την εποχή που η μισαλλοδοξία και οι άλλες συνέπειες του εμφυλίου καθόριζαν αποφασιστικά τις ανθρώπινες σχέσεις. Το ρόλο της Βασιλικής, μιας νέας ωραίας, ερωτικής, με δυνατή προσωπικότητα γυναίκας, ενσαρκώνει η Ταμίλλα Κουλίεβα. Τον πρωταγωνιστικόρόλο του Λεωνίδα Λουφάκου, ενός νέου παρορμητικού και ρομαντικού ενωμοτάρχη της χωροφυλακής, που ερωτεύεται παράφορα τη Βασιλική, ο Πασχάλης Τσαρούχας, Η ταινία είναι παραγωγή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, με την υποστήριξη της ΕΤΙ και του ταμείου EURIMAGES. Σημαντικό μέρος των γυρι- σμάτων έγινε στη Βουλγαρία, γυρίσματα έγιναν ακόμη στην Ξάνθη και στο Μεσολόγγι.
Συναντήσαμε τον Άγγελο Βισκαδουράκη στο στούντιο Παπάζογλου, όπου γινόταν το τελεσινέ της Βασιλικής.
Γιατί διάλεξες τη Βασιλική; τι σε προκάλεσε; ΤΙ σε συγκίνησε;
Το καλοκαίρι του 1996, ενώ βρισκόμουνσε διακοπές στην Πάτμο, μου τηλεφώνησε ένας λιγάκι απότομος αλλά κατά ταάλλα συμπαθέστατος κύριος, ο Βαγγέλης Σερντάρης, μου είπε πως κάνει μια ταινίακι ότι θέλει να μιλήσουμε. Συναντηθήκαμε τέλη Αυγούστου. Διάβασα το σενάριοτο βρήκα απ' τα καλύτερα που είχα διαβάσει ποτέ. Με συγκίνησε η ιστορία, ηέντονη πλοκή, η πραγματική και ταυτόχρονα δραματική απόδοση των χαρακτήρων. Ένα στοιχείο που βρήκα ότι κάνειτην κινηματογραφική ιστορία λειτουργική; Αν και η ιστορία είναι τοποθετημένη στις αρχές της δεκαετίας του '50, θεωρώότι έχει διαχρονική δραματική αξία. Αγγίζει την ελληνική κοινωνία, τους Έλληνες,με ουσιαστικό τρόπο. Και κάθε ταινία πουλέει κάτι ουσιαστικό για την κοινωνία στηνοποία αναφέρεται έχει, αυτομάτως, διεθνή υπόσταση. Μου άρεσε λοιπόν το σενάριο και με προκάλεσε φωτογραφικά ηεποχή στην οποία αναφέρεται.
Τι κάμερα χρησιμοποίησες; Ποιους φακούς;
Χρησιμοποιήσαμε την ARRI BL-3, με φακούς Zeiss 1,3. Το «πακέτο» της κάμερας ήταν λιτό, απόλυτα εναρμονισμένο στις ανάγκες της κινηματογράφησης της ιστορίας. Η κάμερα είναι το μάτι του θεατή, η πόρτα από την οποία μπαίνει η ιστορία στην κινηματογραφική αίθουσα. Ενώνει δυο κόσμους: αυτούς που είναι μπροστά στην κάμερα κι αυτούς που είναι μπροστά στη μηχανή προβολής. Η κάμερα έχειένα φακό κι ένα μυαλό, αυτό του σκηνοθέτη. Και στη Βασιλική, επειδή ο σκηνοθέτης ταυτίζεται με τον Λουφάκο, αυτόςείναι o αφηγητής της ταινίας, με τη δικήτου τη ματιά και το δικό του συναίσθημα.Βοηθός μου ήταν η Ολυμπία Μυτιληναίου.
Από τα γυρίσματα του «Κουαρτέτο σε 4 Κινήσεις»
Οταν θέλεις να πεις μια ιστορία με εικόνες πρέπει αυτές τις εικόνες να τις βλέπεις. Εκεί βρίσκεται όλη η τέχνη του διευθυντή φωτογραφίας και της φωτογραφίας στον κινηματογράφο: να επιλέγεις σωστά τις πληροφορίες που θα δει ο θεατής.»
Πώς ήταν η συνεργασία με ένα συνεργείο που δεν μιλούσε την ίδια γλώσσα;
Η εξειδίκευση και η εμπειρία των συνεργείων είναι απαραίτητη προϋπόθεση.Οι Βούλγαροι τεχνικοί ήταν πολύ έμπειροι, ιδιαίτερα οι ηλεκτρολόγοι και οι μακινίστες, Προερχόμενοι απ' τη βουλγαρική βιομηχανία, είχε ο καθένας στοενεργητικό του περίπου διακόσιες ταινίες, με «κανονικές συνθήκες» γυρίσματος. Ετσι ξεπεράστηκαν τα προβλήματα επικοινωνίας.
Τι ρόλο έπαιξε η εποχή στη φωτογραφία; Υπήρχαν δυσκολίες;
Στη δεκαετία του '50, οι άνθρωποι στηνελληνική επαρχία δεν είχαν ηλεκτρικό ρεύμα. Βρέθηκα λοιπόν αντιμέτωπος με τοερώτημα, ποια πρέπει να είναι η φωτογραφική προσέγγιση. Πώς μπορούμε εμείςνα χρησιμοποιήσουμε τους ηλεκτρικούςπροβολείς μας, μ' έναν τρόπο ώστε να μηφαίνεται ότι είναι ηλεκτρικό φως; Τελικά,χρησιμοποίησα ανοιχτά διαφράγματα καιflicker-master, που δίνει την αίσθηση ότι ηφωτιά ή οι λάμπες τρεμοπαίζουν. Το αποτέλεσμα ήταν ικανοποιητικό.
Τι φιλμ χρησιμοποίησες για τα εξωτερικά και τι για τα εσωτερικά γυρίσματα;
Πήρα μια «τολμηρή» απόφαση: να γυρίσω την ταινία με Fugi, Εχω την εντύπωση ότι δεν υπάρχει διαφορά μεταξύτων φιλμ, τουλάχιστον όσον αφορά τηνποιότητα που έχουν στα μαύρα και άλλατεχνικά χαρακτηριστικά στο επίπεδο τηςκόπιας. Αντίθετα, υπάρχουν ιδιομορφίες,που ο κάθε διευθυντής φωτογραφίαςμπορεί να εκμεταλλευτεί. Στο επίπεδοτου αρνητικού υπάρχουν διαφορές. Χρησιμοποίησα τρία στοκ: 250 Tungsten, 250Daylight και 50 Daylight. O λόγος για τοDaylight ήταν πολύ συγκεκριμένος: ακριβώς επειδή υπήρχε η αίσθηση της φωτιάς ή του φωτισμού στους εσωτερικούςχώρους από λάμπες, χρησιμοποίησα τοDaylight, επειδή μου έδινε πολύ ωραίοχρωματικό διαχωρισμό ανάμεσα στο φυσικό φως της ημέρας που έμπαινε απόκάπου και στο τεχνητό φως της λάμπας,της φωτιάς, ή οποιασδήποτε άλλης τεχνητής φωτιστικής πηγής με πολύ χαμηλότερη θερμρκρασία χρώματος. Αυτό τοφως, το Fugi το αναπαράγει κρατώνταςμεγάλη χρωματική διαφορά, αλλά με απόλυτα ρεαλιστικό τρόπο. Επίσης, αυτά τατρία υλικά κόβονται πολύ καλά μεταξύτους. Μπορείς να περνάς από το ένα στοάλλο, χωρίς κανένα πρόβλημα. Η χρωματική παλέτα της ταινίας είναι το γκρίζο, τα μαύρα, τα καφέ, γενικά τα χρώματα της εποχής, τα οποία αναπαράγονται με μεγαλύτερη αληθοφάνεια και βάθος. Υπήρχαν ημέρες γυρίσματος με μεγάλη ηλιοφάνεια και άλλες με συννεφιά.Και στις δύο περιπτώσεις, το φιλμ κράτησε την πλαστικότητά του. Πιστεύω ότιο διευθυντής φωτογραφίας, ο σκηνοθέτης, ο παραγωγός και ο σκηνογράφο πρέπει να πειραματίζονται πριν ξεκινήσει μια ταινία με όλα τα στοκ της αγοράςγια να ανακαλύψουν το ύφος της ταινίας.Τα φιλμ εξελίσσονται, κάθε κατασκευαστής φτιάχνει κάτι καινούργιο, δουλειάμας είναι να το τεστάρουμε, να καταγράφουμε τα αποτελέσματα των τεστ καινα τα χρησιμοποιούμε την κατάλληληστιγμή.
Είμαι ανοιχτός στην ανταλλαγή πληροφοριών με συναδέλφους. Είναι κατι που το κάνουμε, έτσι κι αλλιώς, οι οπερατέρ. Όμως, δεν βρισκόμαστε αρκετά συχνά, και δεν βρισκόμαστε όλοι - κι αυτό είναι κακό. Κάποια μέρα ελπίζω να καταφέρουμε να φτιάξουμε μια μικρή κοινότητα και να συμβάλλουμε έτσι στην ενίσχυση της κινηματογραφικής βιομηχανίας.»
Τι σκεπτόσουν για να φωτογραφήσειςόπως φωτογράφησες τα πρόσωπα;
Αυτό που κυρίως ήθελα να πετύχωήταν η διαφοροποίηση στο χρώμα τηςεπιδερμίδας των ανθρώπων. Με το Fugi«αισθάνονται και συμπεριφέρονται» λίγο πιο καλά στο χρώμα Magenta - πουδηλώνει την αίσθηση του κρύου, ακόμακαι στη λιακάδα. Η επιδερμίδα, όμως, μοιάζει απόλυτα πραγματική.
Υπάρχει κάτι που θεωρείς αισθητικάπρωτοποριακό σ' αυτή την ταινία;
Στην πραγματικότητα, η τεχνική, αισθητική και καλλιτεχνική αρτιότητα τηςταινίας κρίνεται στην αίθουσα, Τεχνικά,αν η ταινία δεν λειτουργήσει σε ορισμέ-νους παράγοντες (η ποιότητα τωνάσπρων, των μαύρων, της χρωματικήςσυνέχειας και συνέπειας) γίνεται δυσανάγνωοτη. Ο θεατής δεν μπορεί να τηνπαρακολουθήσει. Εκτός αν πρόκειται ναχρησιμοποιηθεί για δημιουργικούς λόγους, Στη συγκεκριμένη περίπτωση, δενυπήρχε τέτοια ανάγκη, Είμαι πολύ ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα. Ελπίζω να είναι και οι υπόλοιποι που θα δουν
Πώς συνθέτεις την εικόνα σου; Ελέγχεις και οδηγείς το θεατή με συγκεκριμένα στοιχεία;
Όταν θέλεις να πεις μια ιστορία με εικόνες πρέπει αυτές τις εικόνες να τιςβλέπεις. Εκεί βρίσκεται όλη η τέχνη του διευθυντή φωτογραφίας και της φωτογραφίας στον κινηματογράφο: να επιλέγεις σωστά τις πληροφορίες που θα δειο θεατής.
Υπήρξαν δυσκολίες στα γυρίσματα;
Οι συνθήκες ήταν σκληρές για το συνεργείο και για τα μηχανήματα, Το κρύοήταν ανυπόφορο, ειδικά στην Ξάνθη. Οιηθοποιοί με 15 βαθμούς ταξίδευαν σε ανοιχτό τζιπ με ανοιξιάτικα ρούχα σχεδόν έχαναν το σαγόνι τους προσπαθώντας να μιλήσουν. Μερικές ερωτικές σκηνές γυρίστηκαν αργότερα,
Ποια θεωρείς φωτογραφικά την καλύτερη σκηνή της ταινίας;
Είναι δύσκολο να ξεχωρίσω μια σκηνήως καλύτερη, αποσπασμένη από ολόκληρη την ταινία, Ο φωτογράφος φωτογραφίζει τη δραματουργική δομή. Ως θεατήςμπορώ να πω ότι με συγκλονίζει η σκηνή όπου ο Λουφάκος βρίσκεται μόνος του σε ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι και, καπνίζοντας πάνω στο κρεβάτι, παίρνει την τελική του απόφαση. Η φωτογραφία είναι έναστοιχείο που εξυπηρετεί την ηθοποιία και τη δραματουργική δομή. Δουλειά μου είναι να εξυπηρετώ αυτό που κάνει o ηθοποιός, σε σχέση με το σενάριο.
Στα γυρίσματα της «Βασιλικης» - από αριστερά: Νίκος Κρητικός, βοηθός σκηνοθέτη στα γυρίσματα που έγιναν στη Βουλγαρία, Ολυμπία Μυτιληvαίου, βοηθός οπερατέρ, o σκηνοθέτης Βαγγέλης Σερντάρης, οι ηθοποιοί Χάρης Γρηγορόπουλος και Πασχάλης Τσαρούχας και o διευθυντής φωτογραφίας Αγγελος Βισκαδουράκης.
Το πιο σημαντικό στον χώρο του κινημαογράφου είναι ο απόλυτος αλληλοσεβασμός μεταξύ όλων των παραγόντων μιας ταινίας και η επικοινωνία μεταξύ τους. Στην Ελλάδα λείπει το πνεύμα της συναδελφικότητας. Αν λειτουργήσουμε με λιγότερη υπεροψία, λιγότερο σνομπισμό και λιγότερο κακοπροαίρετη κριτική, όλα θα πάνε καλύτερα.»
Ταινίες χαμηλού προυπολογισμού: πρόκληση ή ταλαιπωρία;
Τα budget θα πρέπει να αναπροσαρμοστούν αν θέλουμε οι ελληνικες ταινίες ναφτάνουν στις αίθουσες. Όταν μια ευρωπαϊκή ταινία έχει φτάσει να κοστίζει έναδισεκατομμύριο, δεν μπορεί εμείς να κάνουμε ταινίεςμε 15.000,000 ή με 80.000.000 δρχ. και ναπιστεύουμε ότι η ταινία θα φτάσει στηναίθουσα γιατί εμείς είμαστε πιο έξυπνοι,Αυτές οι ταινίες μπορεί να είναι ωραίεςγια εκτόνωση, ψυχολογική ή καλλιτεχνική, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι κάνουμε κινηματογράφο.
Τι είναι πιο σημαντικό στον επαγγελματικό χώρο του κινηματογράφου;
O απόλυτος αλληλοσεβασμός μεταξύ όλων των παραγόντων μιας ταινίας και η επικοινωνία μεταξύ τους. Στην Ελλάδαλείπει το πνεύμα της συναδελφικότητας. Αν λειτουργήσουμε με λιγότερη υπεροψία, λιγότερο σνομπισμό και λιγότερο κακοπροαίρετη κριτική, όλα θα πάνε καλύτερα. Πρέπει να προσαρμόζεις το εγώ σουμέσα σε μια ομάδα, σε ένα σύνολο. Όλες οι ειδικότητες είναι εξίσου σημαντικές. Πρέπει να είναι όλοι εξειδικευμένοι Ιδιαίτερα, μάλιστα, στο διοικητικό επίπεδο. Εκεί βρίσκεται το μυστικό. οι κινηματογραφιστές είναι κομμάτι ενός τομέα πουσημαίνει πολλά για την Ελλάδα, για τηνοικονομία της, την κοινωνία της και τηνπολιτική της.
Πώς ήταν η συνεργασία σου με τον Βαγγέλη Σερντάρη;
Αν και ανήκει σε άλλη γενιά, με άλλη νοοτροπία, τελικά καταφέραμε να επικοινωνήσουμε και να τελειώσουμε μια δουλειά, με σεβασμό ο ένας για τον άλλλον. Αυτό που μας συνέδεσε ήταν ο κοινός σκοπόςμας να κάνουμε μια καλή ταινία, Αυτό συνδέει τους κινηματογραφιστές. Και κινηματογραφιστής είναι ο κάθε άνθρωπος που ασχολείται με τον κινηματογράφο επαγγελματικά, σε οποιονδήποτε τομέα. Είμαιανοιχτός στην ανταλλαγή πληροφοριων με συναδέλφους. Είναι κατι που το κάνουμε, έτσι κι αλλιως, οι οπερατέρ. Όμως, δεν βρισκόμαστε αρκετά συχνά, και δεν βρισκόμαστε όλοι - κι αυτό είναι κακό. Καποια μέρα ελπίζω να καταφέρουμε να φτιάξουμε μια μικρή κοινοτητα και να συμβάλλουμε έτσι στην ενίσχυσητης κινηματογραφικής βιομηχανίας.
Με τη Λουκία Ρικάκη στα γυρίσματα του «Κουαρτέτο σε 4 Κινήσεις»
