Ο Μισέλ Δημόπουλος, θεωρητικός και κριτικός του κινηματογράφου, γνωστός για την πετυχημένη θητεία του ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και μια από τις προσωπικότητες που καθόρισαν την κινηματογραφοφιλία στην Ελλάδα (και έξω από αυτήν), δεν είχε πάει ακόμη στο Παρίσι όταν ξέσπασε ο Μάης του '68. Βρέθηκε όμως εκεί για να σπουδάσει αμέσως μετά, ζώντας την «επανάσταση» όταν αυτή ακόμη είχε νόημα.
Στο Flix μας μιλάει για τις ταινίες που εξέφρασαν μια ολόκληρη εποχή και τα απομεινάρια μιας συγκλονιστικής στιγμής που υπό συνθήκες θα μπορούσε να αλλάξει τον κόσμο.
Αφιέρωμα | Μάης '68 | Ο Χούλιο Κορτάσαρ μιλά για το κίνημα που ταρακούνησε τον κόσμο
Τι ήταν για εσάς ο Μάης του 1968;
Δεν ήμουν στο Παρίσι τον Μάη του '68. Πέρναγα τις εξετάσεις του «μπακαλορεά» στο Γαλλικό Λύκειο της Αθήνας. Θα έφευγα για σπουδές στο Παρίσι το Σεπτέμβρη. Δεν έζησα δηλαδή την ίδια τη φοιτητική εξέγερση στο πικ της αλλά από μακρυά είχα παρακολουθήσει την όλη φάση. Και όταν από την Αθήνα της χούντας έφτασα στο Παρίσι, η διάχυτη ατμόσφαιρα μου μύριζε ακόμα μπαρούτι και δακρυγόνα αν και είχε κοπάσει το κίνημα. Το φθινόπωρο άνοιγαν τα πανεπιστήμια και ο φοιτητικός κόσμος, κυρίως οι αριστερίστικες οργανώσεις, ήταν σε αναβρασμό. Μια από τις πολλές και πιο άμεσες συνέπειες του Μάη του '68 ήταν η δημιουργία του Πειραματικού Πανεπιστήμιου του Βενσέν, μέσα στο δάσος, στις παρυφές του Παρισιού. Χτίστηκε σε προκάτ υλικό μέσα σ’ ένα τρίμηνο και φιλοδοξούσε να μοιάσει στα αμερικάνικα campus με πρωτοποριακό κύκλο σπουδών και τους σούπερσταρ της διανόησης της εποχής ως καθηγητές σε πολλούς τομείς (Φουκό, Μπαντιού, Ντελέζ, Ντεγκί, κλπ). Δημιουργήθηκαν εκεί τμήματα που δεν υπήρχαν σε άλλα Ιδρύματα, όπως σινεμά και ψυχανάλυση. Εκεί γράφτηκα απ’ τους πρώτους και έζησα για μερικά χρόνια τις συνέπειες του Μάη σε καθημερινή βάση με φουλ επαναστατικότητα στις αμέτρητες γενικές συνελεύσεις, καταλήψεις και «οδοφράγματα» ενώ παράλληλα έπνεε ένας απίθανος άνεμος ελευθερίας που ανέτρεπε τις παραδοσιακές παραδόσεις των μαθημάτων σε ισχύ στα άλλα πανεπιστήμια και εφαρμόζονταν πολλές άλλες καινοτομίες σε εκπαιδευτικό επίπεδο.
Για μένα τελικά ο Μάης του 68 ήταν μια εξέγερση της νεολαίας ενάντια στον παλιό και καταπιεστικό κόσμο, ενάντια σε κάθε εξουσία, πολιτική, οικογενειακή, πανεπιστημιακή. Το καινούριο στοιχείο ήταν αυτό, η εμφάνιση της νεολαίας ως καθοριστικού πολιτικού παράγοντα. Και αυτή η εξέγερση είχε συγκλονιστικά αποτελέσματα, την απελευθέρωση των ηθών, του σεξ, τη γέννηση των κινημάτων απελευθέρωσης της γυναίκας, το αντικαταναλωτικό μένος, την έξαρση της ελεύθερης έκφρασης σε όλα τα επίπεδα, κλπ
Η επίδραση του στις τέχνες και τα γράμματα ήταν τελικά καθοριστική;
Eπαιξε σημαντικό ρόλο: γενικώς η πολιτισμική αξία του Μάη του '68, σε σχέση με τη πολιτική του διάσταση, είναι αυτή που κέρδισε το παιχνίδι. Υπήρξε μια κεφάτη δημιουργικότητα της αμφισβήτησης. Ο Γκι Ντεμπόρ, οι ομάδα των σιτουασιονιστών, η αντικουλτούρα, ο στρατευμένος κινηματογράφος, τα ντοκιμαντέρ, τα γκραφίτι, οι αφίσες, οι εκπληκτικές φωτογραφίες, τα σατυρικά αντικομφορμιστικά σχέδια, είναι όλα προϊόντα του Μάη ή αναδείχτηκαν από τον Μάη του '68.
Αφιέρωμα | Μάης '68 | Μία πρόζα, δύο ποιήματα κι επτά εικόνες από τον αυτόπτη Κώστα Φέρρη
Από το «Σύντομα, Ελπίζω» του Κρις Μαρκέρ
Σε ποιες ταινίες (όχι απαραίτητα εκείνης της εποχής μόνο) θα παραπέμπατε τον σημερινό θεατή για καλύτερη αίσθηση του Μάη του 1968;
Θεμελιώδης ταινία της περιόδου που προαναγγέλλει το κλίμα του 68 είναι η «Κινέζα» του Γκοντάρ. Αλλη ταινία που γυρίστηκε το 67 κι’ αυτή και που απέκτησε το νόημα της με το Μάη του 68 είναι το εξαιρετικό στρατευμένο ντοκιμαντέρ του σπουδαίου Κρις Μαρκερ «Σύντομα, Ελπίζω» που αναφέρεται σε μια απεργία σε εργοστάσιο της Μπεζανσόν της Γαλλίας. Γενικά γυρίζονται πολλά στρατευμένα ντοκιμαντέρ στη Γαλλία τότε, τραβιόνταν εικόνες των συγκρούσεων από διάφορες γκρούπες πολιτικοποιημένων σκηνοθετών και τεχνικών, από φοιτητές κινηματογραφικών σχολών, κλπ. Αναφέρω την ομάδα Μεντβέτκιν του Μαρκέρ που θα μετονομαστεί σε Ισκρα το 73 και στο πλαίσιο της οποίας θα ολοκληρωθεί το 1977 ο συγκλονιστικός του απολογισμός – και άκρως μελαγχολικός – της νέας αριστεράς, «Το Βάθος του Ουρανού είναι Κόκκινο» (που περιέχει άφθονο υλικό του Μάη 68 και την ανάλυση του από τον Μαρκέρ). Με τον Μαρκέρ σφραγίζεται το τέλος της πολιτικής ουτοπίας του Μάη 68. Το «Πεθαίνοντας στα 30» (1982) του Ρομέν Γκουπίλ ήταν μια εύστοχη και συγκινητική αναφορά στις ψευδαισθήσεις μιας γενιάς φουσκωμένης με ιδεολογίες και με θαυμάσια αξιοποίηση του καυτού υλικού της εποχής. Μπορούμε επίσης να μνημονεύσουμε το λυρικό ξέσπασμα του Φιλίπ Γκαρέλ στους «Συνήθεις Εραστές» ( 2005) ή το «Μιλού το Μάη» του Λουί Μαλ (1990) που εστιάζει με προκλητικό χιούμορ στον αντίκτυπο των παρισινών γεγονότων σε μια επαρχιακή αστική οικογένεια. Γεγονός είναι ότι φυσικά δεν έγινε η επανάσταση στο Μάη του '68 αλλά άλλαξαν τα πνεύματα, χαλάρωσαν οι λογοκρισίες και το καπάκι του γκολικού συντηρητισμού έγινε χίλια κομμάτια. Και αυτή η ανακούφιση αποτυπώθηκε σε πολλές κατοπινές ταινίες.
Τι πιστεύετε πως επιβιώνει σήμερα, μισό αιώνα μετά, από το κίνημα και την ιδεολογία του Μάη του 1968; Χρειαζόμαστε σήμερα έναν Μάη του 1968;
Δυστυχώς όπως βλέπουμε παντού η αριστερά είναι σε ύφεση και το πνεύμα του Μάη είναι περιθωριοποιημένο. Στη δεκαετία του ’70, η υποχώρηση των επαναστατικών ελπίδων έφερε μια επιστροφή τουλάχιστον στη Δύση σε έναν ατομικισμό που μερικοί κοινωνιολόγοι αποδίδουν μάλιστα στο πνεύμα του Μάη. Αλλωστε όλοι ή σχεδόν όλοι οι πρωταγωνιστές των γεγονότων αφομοιώθηκαν μια χαρά στη κοινωνία που αμφισβητούσαν σφόδρα. Ημαστε όπως σημειώνει πρόσφατα ο κοινωνιολόγος Εντγκάρ Μορέν σε μια περίοδο «ιστορικά οπισθοδρομική, με όλα αυτά τα λαϊκίστικα κινήματα, νεοσυντηρητικά και νεοαυταρχικά. Ακόμα και η νεολαία παραδοσιακά προοδευτική έκανε στροφή προς τον εθνικισμό και την αντίδραση». Η κρίση των προσφύγων και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές έχουν περιπλέξει το τοπίο. Φταίει ο Μάης αν βρισκόμαστε σήμερα σε τέτοια χάλια;
