Να πιάσομε τη χρονολογία του Μάη 68 από την αρχή, δεν έχει κανένα νόημα.
Ο Μάης είναι στιγμές. Κι έτσι μου μένει να περιγράψω μόνο 3-4 σημαδιακές στιγμές που αντιστοιχούν στην ουσία, το πνεύμα και την ψυχή αυτής της επανάστασης, που ποτέ δεν διεκδίκησε καμίαν εξουσία, γι αυτό και παραμένει η κινητήρια πολιτιστική δύναμη της μνήμης μας.
3 Μαϊου 1968: Το ξέσπασμα
Στις 2 του μήνα, με καλεί ο σκηνοθέτης Φιλίπ Φουραστιέ να πάω την επομένη στα γυρίσματα της ταινίας «La Bande a Bonnot», για να… υποδυθώ τον έναν από τους αστυνομικούς που πυροβολούν τον διαβόητο αναρχικό ληστή, τυλιγμένο στο στρώμα του.
Με παρακαλεί μάλιστα να… κόψω τα μαλλιά μου, γιατί μακρυμάλλης αστυνομικός δεν δικαιολογείται! Το δίλημμά μου είναι σοβαρό, γιατί εκείνη την εποχή… είμαι αναρχικός, και με καλούν να… σκοτώσω έναν αναρχικό!
Αντί για καθρέφτη έχω μπροστά μου την τηλεόραση, και μου κόβουν τα μαλλιά, ενώ βρίζω και καταριέμαι τη χούντα που μ’ έφερε σ’ αυτό το χάλι. Ας σημειωθεί πως στην ταινία, περισσότεροι από 120 Έλληνες εξόριστοι είναι κομπάρσοι, για να βγάλουν ένα μεροκάματο!
Eλληνες κομπάρσοι στην ταινία «Η συμμορία του Μπονό», στον ποταμό Μάρνη, που τον βλέπουν σα νάναι… το Τουρκολίμανο.
Εκείνη την ώρα, στο Δελτίο Ειδήσεων εμφανίζεται ο πρύτανης της Nanterre, και αναγγέλλει πως κλείνει το Πανεπιστήμιο, γιατί η κατάσταση με τους φοιτητές δεν πάει άλλο… Με πιάνει ταραχή! Τον… μουντζώνω! Να, ηλίθιε, την πάτησες! Αύριο, Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ!
Σπεύδω στο καφενείο μας, Λε Σαιν Κλωντ, στέκι των Ελλήνων στο Καρτιέ, δίπλα στο άγαλμα του Ντιντερό. (Το’ χει περιγράψει ο Βασίλης Βασιλικός, στο «Καφέ Εμιγκρέκ – Ο Άγιος Κλαύδιος»). Μπαίνω με φόρα, και αναγγέλλω: «Παιδιά, το πήρατε χαμπάρι; Αύριο, Η Επανάσταση!» Με κοιτούν όλοι με απορία. Πρώτος αντιδρά ο Δημήτρης Σταύρακας: «Και ποιος θα την κάνει την επανάσταση, βρε Φέρρη; Οι φοιτητές; Αυτοί, για το μόνο που νοιάζονται είναι πως θα… γ….ήσουν!» Σε μια γωνία, σκυμμένος σ’ ένα βιβλίο, ανασηκώνει το βλέμμα ο Στέλιος Ράμφος, και του λέει με τρυφερή φωνή: «Λίγο το’ χεις;»
Την άλλη μέρα, στα γυρίσματα, «εκτελούμε» τον Μπονό, παρέα με τους Αχιλλέα Θεοφίλου, Γιώργο Κατακουζηνό και Γιάννη Φραγκάκη. Επιστρέφω άρον-άρον στο Καρτιέ, προλαβαίνω τη μεγάλη σύγκρουση, μπροστά στο Σαιν Κλωντ, οι Έλληνες πίσω από τη τζαμαρία (η σκηνή περιγράφεται στην ταινία «Η Λιμουζίνα» του Νίκου Παναγιωτόπουλου), κι επικεφαλής των διαδηλωτών ο ηθοποιός και φίλος μου ο Ψηλός Τομπίας Ένγκελ, με… κοντάρι και ασπίδα!
Από τη Σορβόνη ως το άγαλμα του Ντιντερό, μπρος από το ξενοδοχείο Μάντισον και δίπλα στο καφενείο μας, θρύψαλα παντού. Η Επανάσταση έχει κηρυχθεί.
Κυριακή 12 Μαϊου 1968: Τα εκθέματα
Από την Πλας Εντμόν Ροστάντ ίσαμε την Κοντρσκάρπ,Παρίσι έκτο, έβδομο και δέκατο τέταρτοπαβέ ξηλωμένο τζαμαρίες θρύψαλααστικό νεκροταφείο αυτοκινήτωνο λόγος στους τοίχους και το φανάρι αδιάφθοροπράσινο, κίτρινο, κόκκινο.
Αρκουδιάρης, λατέρνα κι ακροβάτες,κανταδόροι και ζωγράφοι πεζοδρομίων,ο Ιερώνυμος Μπος χορεύει παρέα με τον Κουασιμόδοαυτή την Κυριακή.
Η προσέλευση του πλήθους ξεπέρασε τ’ αναμενόμενα όριακαι τα παιδιά με τα περιβραχιόνια ξεναγούν τους τουρίστεςστον χώρο του δράματος.
Εδώ, κυρίες και κύριοι, βλέπετε ό,τι περίσσεψεαπό τ’ οδόφραγμα του αναρχικού.Το’ φτιαξε μόνος του, και πάνω σ’ αυτό φωτογραφήθηκενα φιλάει το κορίτσι του.
Εδώ κυρίες και κύριοι, βλέπετε την αμμουδιά που αποκάλυψετο ξηλωμένο πλακόστρωτο.
Εδώ, σ’ αυτό το κάγκελο σκαρφαλωμένος,ο κοκκινομάλλης με τις φακίδες μίλησε στα πλήθη.
Εδώ είναι που καθίσανε κατάχαμα καθηγητές και φοιτητές,να μιλάνε για D.N.A. και Γαλλική Επανάσταση.
Αυτή η ραπτομηχανή περίσσεψε από τ’ οδόφραγματου σουρεαλισμού.
Ιδού και το φανάρι, αδιάφθορο όπως τότε,το βλέπετε και μόνοι σας: Πράσινο, κίτρινο, κόκκινο.
Εδώ σ’ αυτή τη γωνίαο Γκοντάρ απαρνήθηκε το σινεμά.
Εδώ, κυρίες και κύριοι, κι εδώ, κι εκεί,συνετελέσθησαν τα μεγάλα ιστορικά γεγονότατης προχθεσινής Παρασκευής 10 Μαϊου 1968.
Την επομένη, στη μεγάλη διαδήλωση, πίσω από τους Έλληνες, βαδίζουν οι Γάλλοι κινηματογραφιστές, κι επί κεφαλής οι φίλοι μου.
16 Ιουνίου 1968: Η πτώση της Σορβόνης, ή Το Μεθυσμένο Καράβι
Έπεσεν, έπεσε η Σορβόνη στα χέρια των ολίγων.
Σα να λέμε πέσαν οι Βερσαλλίες απ’ την ανάποδη.
Σα να λέμε τη Βαστίλη πως δεν την πήραμε ποτέκι οι μπάτσοι -Καρυάτιδεςνα στηρίζουν τον τρούλο στα κεφάλια τους.
Ολημερίς οι μάχεςαπό την Παναγία των Παρισίων ίσαμε τη rue du Bac.
Οργισμένη η pegre χτυπιέται με τα CRS,στο κατάστρωμα τα πλακάτμε τις τυπωμένες αφίσες των υποψηφίων αντιπροσώπων,στους τοίχους τα χειρόγραφα συνθήματα του Μάη,elections piege a cons,κι ο Βολταίρος να γνέφει στους Κουασιμόδουςνα παλέψουν για την τιμή των όπλων.
Το θέαμα πρέπει να είναι συναρπαστικό,κι οι ένοικοι κρεμασμένοι στα μπαλκόνια τουςαμέτοχοι θεατές τώρα πια-η Μεγάλη Παρασκευή είναι μακρινή ανάμνηση-παρακολουθούν το θέαμα των συγκρούσεων.
Βραδιάζει. Μας κυκλώσανε. Χωθήκαμε όλοι στριμωγμένοιστις σκάλες των πολυκατοικιών.Τα C.R.S. κατέλαβαν το βουλεβάρτο.
Η διαφυγή είναι προς τα πάνω.Και μονομιάς ξετρυπώνουμε σα τυφλοπόντικεςστις ταράτσες των πολυκατοικιών.
Κι είναι οι ταράτσες όλες -ωραίο το θέαμα-γεμάτες τυφλοπόντικες που αναγνωρίζουν στον ορίζοντατο επουράνιο πεδίο της ελευθερίας τους.
Οι ένοικοι απέναντι κοιτάνε -διπλό το θέαμα-μια τις ταράτσες και μια το βουλεβάρτο.Βράδιασε.
Οι ένοικοι θεατές μας αφήνουν μόνουςκαι μπαίνουν στα σαλόνια τουςνα ξαναδούν τα περιστατικάστο Δελτίο Ειδήσεων της τηλεόρασης.
Αφήνοντας ανοιχτές τις μπαλκονόπορτεςνα βλέπομε κι εμείς.
Ο Επίλογος
Από την κατάληψη του Ελληνικού Περιπτέρου της Πανεπιστημιούπολης δε σώζονται πολλά πράγματα. Βρέθηκε όμως η προκήρυξη που έγραψα με τα ίδια μου τα χέρια (κι ένας ερασιτέχνης γραφολόγος θ’ αναγνώριζε τα γράμματά μου) στον τοίχο. Αν χρειαζόταν σήμερα, πενήντα χρόνια μετά, να γράψω μια προκήρυξη, θα έγραψα τα ίδια ακριβώς!
Δείτε εδώ τον Κώστα Φέρρη σε ένα απόσπασμα από τον «Εξόριστο στην Κεντρική Λεωφόρο» του Νίκου Ζερβού από το 1979 να μιλάει για τον Μάη του '68:
