«Νομίζω πως ο Μάης του '68 υπήρξε ένα από αυτά τα γεγονότα που καθορίζουν μια γενιά. Είναι αυτή η αίσθηση ότι οι αξίες μιας κοινωνίας είναι τελικά απίστευτα εύθραυστες, καθόλου δεδομένες. Ο Μάης του '68 είχε μια πολύ ισχυρή αναρχική βάση, με την έννοια ότι το ζητούμενο ήταν η αμφισβήτηση των αξιών και τελικά των θεμελίων του κόσμου στον οποίο ζούμε. Ημουν στο σχολείο και ξαφνικά δεν υπήρχαν τρένα, δεν υπήρχαν δάσκαλοι, δεν μπορούσαμε να βρούμε βενζίνη για το αυτοκίνητο μας. Και οι πολιτικοί στην τηλεόραση ήταν φοβισμένοι - ένιωθαν ότι μπορεί να μην βρίσκονται στις θέσεις τους την επόμενη μέρα. Η ιδέα της επανάστασης ήταν πλέον μια αλήθεια. Μεγάλωσα στα τέλη του '60, στα μισά του '70, σε έναν κόσμο όπου οι επαναστάσεις συνέχισαν... Δεν χρειαζόταν να ψάξεις για δουλειά, δεν σε ένοιαζε να βάζεις χρήματα στην άκρη, κανείς δεν ενδιαφερόταν να παντρευτεί, να κάνει οικογένεια ή καριέρα ή οτιδήποτε. Γιατι όλα αυτά ήταν πράγματα του παρελθόντος. Το μέλλον ήταν μια νέα, επαναστατική κοινωνία, που τελικά δεν συνέβη ποτέ ακριβώς. Είναι πολύ περίεργη εμπειρία να μεγαλώνεις σε έναν κόσμο που τίποτα δεν είναι στέρεο. Που η πραγματικότητα είναι κάτι που μπορεί να καταρρεύσει αύριο. Είναι κάτι που μένει μαζί σου για πάντα και είναι πολύ δύσκολο να το μοιραστείς με τις επόμενες γενιές που φαντασιώνονται όσα συνέβησαν το Μάη του '68 και τα μεταφράζουν στο επίπεδο της πολιτικής, της ιδεολογίας, του Μαρξισμού και ούτω καθεξής. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο βαθιά από αυτό. Ηταν οι ίδιες οι αξίες της κοινωνίας που ταρακουνήθηκαν...»
Ο σκηνοθέτης Ολιβιέ Ασαγιάς (που θα επέστρεφε στον Μάη του '68 τόσο στο «Carlos» του 2010 όσο και με πρωτοφανή συναίσθηση στο «Μετά τον Μάη» το 2012) δίνει μάλλον τη σωστή διάσταση μιας ολόκληρης εποχής που ο μύθος της μοιάζει να της αφαιρεί μεγάλο ποσοστό από την πραγματική της σημασία, διατηρώντας την πεισματικά «προστατευμένη» μέσα σε ένα σύννεφο ρομαντισμού και ουτοπικών ιδεολογιών.
Ακόμη κι αν ο αεικίνητος θεωρητικός - έμβλημα του Μάη, Γκι Ντεμπόρ, υπήρξε κάπως υπερβολικός όταν κάπου στα 80s έλεγε πως «τίποτα στα τελευταία είκοσι χρόνια δεν καλύφθηκε τόσο εξονυχιστικά με συνθηκολογημένα ψεύδη όσο η ιστορία του Μάη του '68», η μεγάλη και καθόλου υπερβολική αλήθεια είναι πως τελικά οι μεγάλες επαναστάσεις - ειδικά αυτές που αποτυγχάνουν πολιτικά - είναι για τον καθένα από όσους συμμετέχουν σε αυτές κάτι τελείως διαφορετικό.
Από τις διαδηλώσεις στους δρόμους του Παρισιού
Ο Ντανιέλ - Κον Μπεντίτ έξω από τη Σορβόνη στις 6 Μαΐου του 1968
Ο Μάης του '68 ήταν ένα σύνθημα για αλλαγή που κορυφώθηκε και συνδέθηκε άρρηκτα με το Παρίσι, ερχόταν όμως ήδη δυναμικά από τις ΗΠΑ και τις διαδηλώσεις κατά του Πολέμου του Βιετνάμ, είχε ήδη βρεθεί στους δρόμους της Πράγας (και της δική της Ανοιξης που θα κορυφωνόταν τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου), είχε διαμορφωθεί ήδη από τη δολοφονία του Κένεντι το 1963 και του Μάλκολμ Χ το 1965, την αρχή της Πολιτιστικής Επανάστασης στην Κίνα, τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τον Απρίλη του 1968 και μέσα από μια σειρά όχι και τόσο ασύνδετων γεγονότων μεταξύ τους σε όλο τον κόσμο τελικά εξέφρασε μια ολόκληρη γενιά που μπορούσε πλέον να αμφισβητήσει στα ίσα το πολιτικό σύστημα. Το αίτημα για μια νέα εποχή ήταν καθαρό και στρεφόταν προς οποιαδήποτε πιθανή κατεύθυνση, από τα ανθρώπινα δικαιώματα μέχρι τις συνθήκες εργασίας, από τη θέση των γυναικών μέχρι τη σεξουαλική απελευθέρωση, από την εκπαίδευση μέχρι τη δημόσια διοίκηση, από τη λογοτεχνία μέχρι το σινεμά.
Ο,τι ξεκίνησαν οι φοιτητές στο πανεπιστήμιο της Ναντέρ που εξαπλώθηκε γρήγορα στη Σορβόνη, συνεχίστηκε από τους εργάτες σε όλη τη χώρα και από εκατομμύρια διαδηλωτές στο Παρίσι και σε όλες τις πόλεις της Γαλλίας. Αν και οι διαδηλώσεις, τα επεισόδια και ο αναβρασμός δεν περιορίστηκαν ημερολογιακά μόνο σε ένα μήνα, ήταν ο Μάιος που θα έμενε στο συλλογικό συνειδητό ως ο μήνας που άλλαξε τον κόσμο, με ημερομηνίες που έμειναν στην ιστορία της χώρας (το κλείσιμο του Πανεπιστημίου της Ναντέρ στις 2 Μαΐου, τη «Νύχτα των Οδοφραγμάτων» στις 10 Μαΐου, η γιγάντια διαδήλωση της 13ης Μαΐου, η διακοπή του Φεστιβάλ Καννών στις 19 Μαΐου) ως θρυλικές, η κάθε μια για το δικό της μικρό ή μεγάλο βήμα προς τη μεγάλη ανατροπή.
Είναι απαγορευμένο να απαγορεύεις - ένα από τα συνθήματα του Μάη του '68
Διαδηλωτές ενώνουν τα χέρια για να μην σπάσουν τον κλοιό τους οι αστυνομικοί
«Μια μέρα, κατά τη διάρκεια του Μάη του '68 είδα κάτι πολύ όμορφο. Ηταν στη μέση του απογεύματος. Είχε μαζευτεί πολύ κόσμος και όλοι έκλαιγαν. Ενα ολόκληρο καφέ έκλαιγε... Είχαν πέσει χημικά μέσα στο καφέ. Αν δεν πήγαινα εκεί καθημερινά δεν θα το έβλεπα ποτέ. Οσο ήμουν εκεί, μπροστά στα μάτια μου, άνοιξε μια τρύπα στην πραγματικότητα...»
H αφήγηση ανήκει στον Αλεξάντρ, όπως τον υποδύεται ο Ζαν-Πιερ Λεό στο κατά πολλούς αριστούργημα του Ζαν Εστάς, «Η Μαμά και η Πουτάνα» του 1972. Μια ταινία (όχι από τις πολλές) που κοίταξε με μελαγχολία και πίκρα πίσω στον Μάη, όταν η επανάσταση είχε πια καταλαγιάσει για τα καλά και ο κόσμος είχε βρεθεί σε ένα απίθανο σταυροδρόμι. Ηταν χειρότερος απ' ότι πριν, αλλά ποτέ πια ο ίδιος.
Η γαλλική κυβέρνηση είχε «νικήσει» και οι διαδηλώσεις στη Γαλλία σταμάτησαν το ίδιο επιθετικά όσο είχαν ξεκινήσει, στην Αμερική είχε εκλεγεί ο Νίξον και ο πόλεμος στο Βιετνάμ συνεχιζόταν παρά τις αντιδράσεις, οι χίπις είχαν δει το καλοκαίρι της αγάπης (τους) να τελειώνει με τον πιο αιματηρό τρόπο το 1969, με τη δολοφονία της Σάρον Τέιτ από τη συμμορία του Τσαρλς Μάνσον, στην Πράγα είχαν μπει οι Σοβιετικοί και τίποτα δεν έδειχνε να επαληθεύει με καθαρότητα τον ανανεωτικό αέρα του 1968. Την ίδια στιγμή, όμως, ο κόσμος είχε αλλάξει. Νέοι νόμοι στη Γαλλία διόρθωσαν κάθε πιθανή αδικία στο εκπαιδευτικό σύστημα, ο φεμινισμός βρήκε τη δική του φωνή ακριβώς τη στιγμή που χρειαζόταν, η αριστερά είχε δοκιμάσει τα όριά της και ο τρόπος με τον οποίο πια γραφόταν η Ιστορία ήταν ολότελα διαφορετικός.
Διαδηλωτές μπροστά στην αστυνομία
Από τους δρόμους του Παρισιού
Το μέλλον ήταν μια νέα, επαναστατική κοινωνία, που τελικά δεν συνέβη ποτέ ακριβώς. Είναι πολύ περίεργη εμπειρία να μεγαλώνεις σε έναν κόσμο που τίποτα δεν είναι στέρεο. Που η πραγματικότητα είναι κάτι που μπορεί να καταρρεύσει αύριο. Είναι κάτι που μένει μαζί σου για πάντα και είναι πολύ δύσκολο να το μοιραστείς με τις επόμενες γενιές που φαντασιώνονται όσα συνέβησαν το Μάη του '68 και τα μεταφράζουν στο επίπεδο της πολιτικής, της ιδεολογίας, του Μαρξισμού και ούτω καθεξής. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο βαθιά από αυτό. - Ολιβιέ Ασαγιάς
Κόσμος διαδηλώνει έξω από την κλειστή Ταινιοθήκη του Παρισιού - στο κέντρο φαίνονται ο Φρανσουά Τριφό και ο Ζαν-Πιερ Λεό
Ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ κινηματογραφεί την επανάσταση
«Είμαι Μαρξιστής, της κατηγορίας του Γκράουτσο...»
Ο μεγάλος άνεμος της αλλαγής φύσηξε και για το σινεμά, όχι μόνο γιατί ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ ήξερε πως να αστιευτεί με τρόπο σινεφίλ για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, ούτε επειδή κατέβηκε στους δρόμους του Παρισιού (και συνελήφθη) διαδηλώνοντας μαζί με το λαό, ούτε - φυσικά - επειδή αποκήρυξε κάθε προηγούμενη ταινία του ως προϊόν του καπιταλισμού (προσοχή: εδώ συμπεριλαμβάνει και την «Κινέζα» και το «Week-end» που προηγήθηκαν του Μάη, αλλά είναι ακριβώς οι ταινίες του που εκφράζουν την εποχή), μπαίνοντας με πείσμα στην μαοϊκή του περίοδο με ταινίες αποκλειστικά στρατευμένες, φτιαγμένες από την «ομάδα Τζίγκα Βερτόφ».
Περισσότερο από τις ίδιες τις ταινίες - η αλήθεια είναι ότι δεν γυρίστηκαν πολλές ούτε μέσα στη διάρκεια των γεγονότων, ούτε στη συνέχεια που να αναφέρονται αμιγώς στα γεγονότα - ήταν ο κόσμος του σινεμά που συμμετείχε στις διαδηλώσεις, αρχικά το Φεβρουάριο του 1968, με αφορμή την απομάκρυνση του Ανρί Λανγκλουά από τη θέση του διευθυντή της γαλλικής ταινιοθήκης και στη συνέχεια με την επεισοδιακή διακοπή του Φεστιβάλ Καννών το Μάιο του 1968, αφού για τον Τριφό, τον Γκοντάρ, τον Λουί Μαλ και τους άλλους, το Φεστιβάλ δεν ήταν παρά ένας υπηρέτης του παλιού καθεστώτος.
Ο Κλοντ Σαμπρόλ στο κέντρο διαδίδει το σύνθημα «Θέλουμε τον Λανγκλουά» έξω από την Ταινιοθήκη του Παρισιού
Διαδηλωτές στο Παρίσι, ανάμεσά τους πολλοί κινηματογραφιστές, στο κέντρο διακρίνεται ο σκηνοθέτης Αλέν Ρενέ
H «υπόθεση Λανγκλουά», όπως έχει μείνει και πιο διάσημη ήταν για πολλούς δεν ήταν, ωστόσο, ένα γεγονός περιορισμένου κινηματογραφικού ενδιαφέροντος, αλλά στην πραγματικότητα μια πρόβα τζενεράλε όσων θα συνέβαιναν στην κορύφωση του Μάη του 1968.
Ολα ξεκίνησαν στις 9 Φεβρουαρίου του 1968, όταν ο Υπουργός Πολιτισμού του Ντε Γκολ, Αντρέ Μαλρό απομάκρυνε τον Ανρί Λανγκλουά από τη θέση του διευθυντή της Ταινιοθήκης, προκαλώντας την οργή όλου του κινηματογραφικού κόσμου που είχε ανακηρύξει τον Λανγκλουά σχεδόν εθνικό ήρωα για τη δουλειά της αποκατάστασης και συντήρησης κινηματογραφικών ταινιών που είχε ξεκινήσει από τα μισά της δεκαετίας του '30. Η αιτία της απομάκρυνσής του ήταν ότι ο Μαλρό απαίτησε από τον Λανγκλουά να προβάλλει την αυθεντική κόπια του «Οκτώβρη» του Σεργκέι Αϊζενστάιν για χάρη του φιλοξενούμενου Υπουργού Πολιτισμού της Σοβιετικής Ενωσης. Ο Λανγκλουά αρνήθηκε, λέγοντας πως η Ταινιοθήκη δεν είναι κρατικό ίδρυμα και για απάντηση ο Μαλρό σφράγισε την Ταινιοθήκη, έδιωξε τον Λανγκλουά από διευθυντή και έστειλε την αστυνομία στους διαδηλωτές που είχαν μαζευτεί για να διαμαρτυρηθούν.
Γνωστοί σκηνοθέτες απ' όλον τον κόσμο, από τον Αλφρεντ Χίτσκοκ μέχρι τον Ακίρα Κουροσάουα και τον Φεντερίκο Φελίνι έστειλαν τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας (ο Νίκολας Ρέι βρέθηκε και αυτοπροσώπως στο Παρίσι), οι διαδηλώσεις και τα επεισόδια συνεχίστηκαν έξω από την Ταινιοθήκη, κινήματα σε όλο το Παρίσι άρχισαν να ενεργοποιούνται εξαιτίας των γεγονότων (ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ, ηγετική φιγούρα του Μάη δήλωσε τη συμπαράστασή του στον Λανγκλουά), μέχρι που ο Μαλρό αναγκάστηκε να τον ξαναπροσλάβει στη θέση του. Το κόστος της επαναπρόσληψης του ήταν ότι η κυβέρνηση του Ντε Γκολ θα μείωνε τον προϋπολογισμό της Ταινιοθήκης, σε μια μικρογραφία του τι τελικά θα απέμενε ως κέρδος ή ως ήττα από τον ίδιο τον Μάη του '68.
H Γενική Συνέλευση των κινηματογραφιστών, μια από τις σημαντικές αλλαγές που έφερε στο γαλλικό σινεμά ο Μάης του '68
O Κλοντ Λελούς, ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, ο Φρανσουά Τριφό, ο Λουί Μαλ και ο Ρομάν Πολάνσκι αποφασίζουν τη διακοπή του Φεστιβάλ Καννών
Ηταν αλήθεια ότι η nouvelle vague δεν ήταν πια... nouvelle. Και το γαλλικό σινεμά θέλησε να παίξει το δικό του πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέγερση.
Οι Κάννες - μετά τη διακοπή τους δεν θα ήταν ποτέ ίδιες (οι ταινίες πλέον θα επιλέγονταν από τη διεύθυνση του Φεστιβάλ και όχι από τις χώρες που συμμετείχαν, ενώ το νέο σινεμά βρήκε «καταφύγιο» στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών). Οι Γάλλοι κινηματογραφιστές ενώθηκαν μέσα από τη Γενική Συνέλευση που ξεκίνησε στις 17 Μαΐου, αλλάζοντας τη θέση του σινεμά μέσα στην κοινωνία αλλά και τη θέση όσων εργάζονται στο σινεμά μέσα στη βιομηχανία. Τα άλλοτε, όχι και τόσο πολιτικά Cahiers du Cinema, έφτασαν στα άκρα την κριτική και το... γούστο τους.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού μια Harley Davidson ξεκινούσε το δικό της ταξίδι στην Αμερική των τελών της δεκαετίας του '69 με καβαλάρη έναν «Easy Rider», ο Μιλος Φόρμαν έβαζε φωτιά στους λογοκριτές στην Τσεχοσλοβακία («Φωτιά... Πυροσβέστες»), ο Λίντσεϊ Αντερσον μετέτρεπε μια φοιτητική εξέγερση σε ένα αιματοβαμμένο ποίημα («If....») κερδίζοντας το Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες την αμέσως επόμενη χρονιά και για πρώτη φορά, όπου και να έστρεφες το βλέμμα, το σινεμά (από τα ζόμπι του Τζορτζ Ρομέρο μέχρι την «Οδύσσεια του Διαστήματος» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ και από την τριλογία του Αντι Γουόρχολ και του Πολ Μόρισεϊ μέχρι το «Ζ» του Κώστα Γαβρά) γινόταν η δυνατή φωνή μιας επανάστασης που μόλις ξεκινούσε.
«Οταν οι ιδέες είναι ασαφείς, χρειαζόμαστε καθαρές εικόνες», θα έλεγε ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ με μορφή συνθήματος στην «Κινέζα» του 1968, δίνοντας το σήμα για ένα σινεμά πολιτικό, παρεμβατικό, ευθυγραμμισμένο με τις κοινωνίες μέσα στις οποίες γεννιέται, έτοιμο να απορρίψει για ακόμη μια φορά το παρελθόν και να υποδεχθεί μια νέα εποχή.
Διαδηλωτής στο κέντρο του Παρισιού
Να είστε ρεαλιστές, να ζητάτε το ανέφικτο - ένα από τα διάσημα σλόγκαν του Μάη του '68
«Θέλαμε να ξεκινήσουμε τη διαδικασία της επανάστασης. Από αυτό θα ξεκινούσε και η οργάνωση στα εργοστάσια και από εκεί θα γεννιόταν μια δεύτερη δύναμη και από αυτήν την "δεύτερη δύναμη" θα ρίχναμε την κυβέρνηση και θα βάζαμε στη θέση της την εργατική τάξη. Βρισκόμασταν δεκαετίες πίσω από την εποχή μας και προσπαθήσαμε να στήσουμε ξανά την επανάσταση του 1917 στο Παρίσι, αυτή τη φορά με θεωρίες. Ναι, τώρα μπορώ να γελάω με όλο αυτό, αλλά την εποχή εκείνη ήταν θανάσιμα σοβαρό. Το 1968 ήταν η πρόβα για την επανάσταση που θα έριχνε την μπουρζουαζία.»
Ο Ρομέν Γκουπίλ ήταν ακόμη παιδί όταν ο Μάης του '68 έστελνε τα σήματα του σε όλο τον κόσμο. Μεγαλώνοντας, γύρισε ένα από τα πιο εμβληματικά και μελαγχολικά ντοκιμαντέρ πάνω στον Μάη (το «Να Πεθαίνεις στα 30» του 1982) και έθεσε σχεδόν με θράσος τη σωστή διάσταση ολόκληρου του μύθου, διατηρώντας μια ισχυρή δόση ρομαντισμού, αλλά κοιτώντας πλέον μια ολόκληρη εποχή με το σωστό βλέμμα.
Ο Μάης του '68 ήταν σαν μια «πρόβα» για μια ταινία που δεν γυρίστηκε ποτέ. Οσοι συμμετείχαν στην πρόβα ξέρουν ότι ο καθένας τους και όλοι μαζί έζησαν μια επανάσταση που ήταν ικανή να αλλάξει τον κόσμο...
[Για όλο τον Μάη του 2018, το Flix αφιερώνει στις μέρες του Μάη του '68, βλέπει ταινίες που γεννήθηκαν με αφορμή την επανάσταση, μιλάει με ανθρώπους που «έζησαν» τον Μάη και αφηγείται τις ιστορίες που σηματοδότησαν μια ολόκληρη εποχή. Στις 31 Μαΐου, στη μεγάλη σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, το Flix it στη Στέγη διοργανώνει ένα αφιέρωμα στο Φεστιβάλ Καννών του 1968, προβάλλοντας δύο από τις ταινίες που δεν παίχτηκαν ποτέ στο Φεστιβάλ, όταν αυτό διακόπηκε μετά από τα γεγονότα του Μάη, αλλά και σε πρώτη προβολή μια ταινία για τον ανεξάντλητο θρύλο του Ζαν-Λικ Γκοντάρ.]
