Αφήστε τα παιδιά, να έρθουν κοντά μου
και μην τα εμποδίζετε.
Αυτά είναι πλασμένα για τη Bασιλεία των Oυρανών
Oπως κι όσοι θα μοιάσουν την αθωότητά τους.
Μπορεί να πιστεύετε στο Θεό. Μπορεί όχι. Μπορεί να ζείτε τα Πάθη του Χριστού με κατάνυξη τη Μεγάλη Εβδομάδα. Μπορεί όχι. Μπορεί για εσάς να υπήρξε ο Υιός του Θεού ο μονογενὴς, που θυσιάστηκε για τις αμαρτίες μας και αναστήθηκε την τρίτη μέρα κατά τας γραφάς. Ή να θεωρείτε ότι όλο αυτό είναι όπιο για τις μάζες.
Αυτό που κανείς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει είναι η ουσία: η ίδια η πίστη. Γιατί μπορεί κανείς να απεχθάνεται το εκκλησιαστικό κράτος, τον κανόνα, το θεσμό. Ολες τις απαγορεύσεις, τις ενοχές, την υποκρισία που μπορεί να επέβαλε κατά καιρούς ο χριστιανισμός, έτσι όπως επιβλήθηκε στους ανθρώπους ως εξουσία. Ποιος όμως μπορεί να αμφισβητήσει ότι η φιγούρα του Ιησού, το σύμβολό του, το γεμάτο αγάπη, ισότητα, δικαιοσύνη κι αυτοθυσία κήρυγμά του δεν συγκινεί και τον πιο κυνικό από εμάς; Ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι ο θρίαμβος του αλλόκοτου, του διαφορετικού, η διαδραστική επίδραση της -χωρίς όρια- καλοσύνης, και τέλος η ανάσταση της παράλογης ελπίδας για κάτι καλύτερο, φωτεινότερο δεν μάς αφήνει βουρκωμένους όταν χτυπούν καμπάνες; Ή, τουλάχιστον, όταν πέφτουν οι τίτλοι τέλους με το κρεσέντο του Τζον Γουίλιαμς στα αυτιά και την καρδιά μας;
Μπορεί να σας φαίνεται περίεργη, αστεία, υπερβολική ή και παιδική η επιλογή μας να ταυτίσουμε τον «Ε.Τ.» του Στίβεν Σπίλμπεργκ με τη φιγούρα του Χριστού. Δεχόμαστε όλους τους χαρακτηρισμούς - ειδικά τον τελευταίο. Γιατί αν καταφέραμε να διατηρήσουμε μέχρι και σήμερα, έστω ένα ψήγμα από το παιδί που είδε την ταινία τότε, δεν έχουν όλα τελειώσει.
Ο ίδιος ο Σπίλμπεργκ έχει άλλωστε ομολογήσει ότι ήθελε να φτιάξει μία παραβολή για την ανθρώπινη φύση. Κάτι που θα γινόταν αποδεκτό από όλες τις (ανοιχτές) καρδιές και θα έμενε διαχρονικό. Κατασκεύασε λοιπόν έναν άλλο Μεσσία. Εναν άλλο Ιησού. Εναν... Αλλον.
Και μάς έδωσε όλα τα σύμβολα για να αποκωδικοποιήσουμε την πραγματική του υπόσταση.
Χριστός γεννάται εξ ουρανών Ο Ιησούς γεννήθηκε νύχτα κι ένα λαμπρό αστέρι έδωσε το στίγμα που ακριβώς, φωτίζοντας τον ουρανό της Βηθλεέμ. Ο Ε.Τ. ήρθε κι αυτός στον κόσμο νύχτα, με το διαστημόπλοιό του να χαράζει τροχιά/ουρά στους χολιγουντιανούς λόφους. Η νύχτα δεν είναι μόνο κυριολεκτική. Ο Αλλος ήρθε στους ανθρώπους την εποχή της Μεγάλης τους Νύχτας, με σκοπό να τους ξαναθυμίσει το φως. Η νύχτα στην ταινία του Σπίλμπεργκ είναι τα 80ς - όταν η αρχή της ψηφιακής τεχνολογικής επανάστασης (παράλληλα με την κυριαρχία ενός άκρατου υλισμού και την νέα τάξη πραγμάτων των γιάπις) απομόνωσε κι αποξένωσε τους ανθρώπους - οι γειτονιές, οι κοινότητες έδωσαν τη θέση τους σε πλούσια προάστια. Αν οι στρατιώτες του Ηρώδη καταδίωξαν το μωρό Ιησού κατά τις γραφές, εδώ οι κυβερνητικοί επιστήμονες και το FBI απεικονίζουν την παραπολιτική παράνοια της εποχής: κάμερες, μικρόφωνα, κοριοί, τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται κι ο πολίτης κατασκοπεύεται από την κυβέρνησή του. Ο Χριστός βρήκε καταφύγιο σε φάτνη, ανάμεσα στα ζώα. Ο Ε.Τ. στην ντουλάπα του Ελιοτ, ανάμεσα στα ζώα/παιχνίδια του.
Κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν Οχι, ο Εξωγήινος του Σπίλμπεργκ εδώ διαφέρει από τον Ιησού. Δεν πήρε την μορφή ανθρώπου. Ο Ε.Τ. ήταν αρχικά τρομαχτικός - ένα κοντοστούπικο ρυτιδιασμένο τέρας, κάτι ανάμεσα σε νάνο και ιγκουάνα, λέπρεκον και γκόμπλιν. Εκτός κι αν τον κοιτάξει κανείς πραγματικά. Και μέσα από τα τεράστια εκφραστικά του μάτια (ο Σπίλμπεργκ περιέγραψε στους μοντελιστές ότι θέλει κάτι από την ευφυία και την καλοσύνη του βλέμματος του Αϊνστάιν) δει... το παιδί. Ο Ε.Τ. είναι ο Ελιοτ (τα αρχικά του Ελιοτ Τέιλορ είναι, επίσης, Ε.Τ.) Και οι δύο έχουν χάσει «το σπίτι τους». Ο πιτσιρικάς γήινος, πληγωμένος μετά το διαζύγιο των γονιών του και την εγκατάλειψή του από τον πατέρα του, προσπαθεί να βρει ελπίδα, πάτημα, συντροφικότητα. Το δρόμο του στη ζωή. Ο μικρός εξωγήινος εγκαταλήφθηκε επίσης από τον δικό του πατέρα, σε έναν άγνωστο πλανήτη. Και προσπαθεί να βρει κι αυτός το δρόμο της επιστροφής. Ο Χριστός του Σπίλμπεργκ ήρθε στον Ανθρωπο με κάτι κοινό: μπορεί όχι εμφανισιακά, αλλά στα πρώτα υλικά, σε όσα έχουν πραγματική σημασία. Για αυτό κι ο Ε.Τ. εκφράζεται μέσα από τον Ελιοτ: ο μικρός νυστάζει όταν είναι κουρασμένος ο Ε.Τ., πηγαίνει σχολείο αλλά ζει τις εμπειρίες του Ε.Τ., αρρωσταίνει βαριά όσο κι ο εξωγήινος δεν αντέχει τις συνθήκες του πλανήτη μας και τη στιγμή που ξεψυχά ο Ε.Τ. κοιτά την Μαρία (καθόλου τυχαίο το όνομα της μητέρας του Ελιοτ) φωνάζοντας με αγωνία «Μαμά!». «Σκέφτεται τις σκέψεις του εξωγήινου;» ρωτά το FBI τον αδελφό του Ελιοτ. «Οχι. Ο Ελιοτ δεν σκέφτεται τις σκέψεις του. Αιθάνεται τα συναισθήματά του...»
«Αουτς»: Ο Ε.Τ. ως σωτήρας κι ελευθερωτής Οι πρώτες κουβέντες του Ελιοτ στον Ε.Τ., η αγωνία του να του εξηγήσει σε τι κόσμο προσγειώθηκε, είναι μελετημένες. Δείχνοντάς του τις φιγούρες/κούκλες του από το «Star Wars» του μαθαίνει τον πόλεμο. Δείχνοντάς του το ενυδρείο του («ταΐζουμε τα ψάρια, αλλά έρχεται ο καρχαρίας και τα τρώει - γιατί κανείς δεν μπορεί να φάει τον καρχαρία») του μαθαίνει την αδικία. Ο Ε.Τ. κοιτά πληγωμένος. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να αναστήσει τα μαραμένα χρυσάνθεμα στη γλάστρα. Και να βάλει τον Ελιοτ να απελευθερώσει όλα τα βατράχια από την τάξη βιολογίας στο σχολείο του (μία ξεκάθαρα βιβλική σκηνή). Να γιατρέψει το δάχτυλο του Ελιοτ, με το δικό του φωτεινό δάχτυλο (η σκηνή επίσης έχει σχεδιαστεί με τρόπο ώστε να θυμίζει το έργο του Μικελάντζελο όπου Αδάμ τείνει το δάκτυλό του προς τον Θεό). Να προσπαθεί να σώσει, ελευθερώσει, γιατρέψει όλα τα «άουτς» των ανθρώπων/ζόμπι στη βόλτα του κατά το «Halloween». Υπάρχει όμως και μια πιο βαθιά «σωτηρία». Αυτή που θα συμβεί υπόγεια στα παιδιά, χωρίς να το καταλάβουν. Αυτή που θα συμβεί όταν (ξανα)πιστέψουν. Οταν η μαμά διαβάζει στην μικρή Γκέρτι την ιστορία του Πίτερ Παν και του θανάτου της Τίνκερμπελ, η μικρή νεράιδα μπορεί να αναστηθεί μόνο αν τα παιδιά πιστέψουν ότι υπάρχει. «Πείτε ότι πιστεύετε. Χτυπήστε παλαμάκια αν πιστεύετε». Η πίστη αλλάζει τους ανθρώπους. Τους δίνει ενέργεια η ελπίδα. Κάπως έτσι, ο μεγάλος αδελφός του Ελιοτ και οι αλητάμπουρες φίλοι του θα μεταμορφωθούν από μπούλινγκ εφήβους σε πιστούς μαθητές του Ε.Τ. Η κοινότητα, η γειτονιά, η παρέα θα ενωθεί σε ένα κοινό σκοπό: τη διάσωση του. Δεν έβλεπαν και τώρα βλέπουν.
Η θυσία και η Ανάσταση Ο Ε.Τ. αρρωσταίνει βαριά. Μπορεί γιατί η εξωγήινη φύση του να μην αντέχει την ατμόσφαιρα του πλανήτη μας. Ή γιατί μπορεί όσα είδε γύρω του να τα πήρε βαθιά μέσα του. Να σήκωσε όλη τη θλίψη, όλα τα βάρη, να ρούφηξε όλον τον πόνο. «Κοίταξε πώς σε κατάντησαν» κλαίει ο Ελιοτ, κοιτώντας τον στον κρυογενικό «τάφο» του, τυλιγμένο με το λευκό του σεντόνι. Στα πόδια του, κλαίνε οι μαθητές και οι γυναίκες - η Μαρία και η Γκέρτι. Αλλά κι ένας από τους μετανιωμένους «στρατιώτες». Η φιγούρα του Κιζ (Πίτερ Κογιότε) είναι η πιο συγκινητική στην ενήλικη ανάγνωση της ταινίας. «Είναι ένα θαύμα! Είναι ένα θαύμα ότι ήρθε!» είχε πει στον Ελιοτ. «Κι εγώ τον περίμενα από 10 χρονών. Χαίρομαι που συνάντησε εσένα πρώτα». Ο Ε.Τ. ήρθε σ' έναν κόσμο εχθρικό, βίαιο. Τον παρεξήγησαν, τον κυνήγησαν. Δεν ήθελε τίποτα από εμάς. Κοιτούσε με θαυμασμό και σεβασμό τα ψηλά, αιωνόβια δέντρα της Καλιφόρνια. Χρησιμοποιούσε τις δυνάμεις του μόνο για Καλό. Κι εμείς τον σκοτώσαμε. Τη στιγμή που ξεψυχά, πεθαίνει και κάτι μέσα μας. Ολοι οι ήρωες της ταινίας στέκονται βουβοί μπροστά στο λείψανό του και για πρώτη φορά καταλαβαίνουν. «Πρέπει όντως να πέθανες» λέει ο Ελιοτ. «Γιατί δεν νιώθω τίποτα πια». Το σκοτάδι νίκησε. Η ελπίδα πέθανε. Δεν υπάρχει ευτυχισμένο τέλος. Ούτε ο πιο κυνικός δεν μπορεί να ζήσει με το κενό που αφήνει το όνειρο όταν δεν βγαίνει αληθινό. Για αυτό κι όταν ο Ε.Τ. ξανανοίγει τα μάτια του (με το οσκαρικό μουσικό σκορ του Τζον Γουίλιαμς, το οποίο ενθουσίασε τόσο τον Σπίλμπεργκ ώστε να ξαναμοντάρει την ταινία) εμείς σκουπίζουμε τα δικά μας από τα αναφιλητά (ναι, ακόμα και σήμερα). Τα παιδιά θα διασώσουν το Σωτήρα, τα παιδιά θα σώσουν τον κόσμο. Τα παιδιά θα πετάξουν μακριά το σκοτάδι, μακριά από τους ενήλικες, σε μία πτήση στον ζεστό ήλιο, στη ζωή.
«Θα είμαι μαζί σας, για πάντα» (Κατά Ματθαίον, 28:20) «Ι'll be right here» λέει ο Ε.Τ. στον κλαμμένο Ελιοτ, λίγο πριν επιβιβαστεί ξανά στο διαστημόπλοιό του. Θυμίζοντας αυτό που είπε ο Ιησούς στους μαθητές του, όταν τρόμαξαν ότι με την ανάληψή του στους ουρανούς θα μείνουν μόνοι. Κανείς όμως δεν είναι μόνος όταν τον έχει αγγίξει η αγάπη. Η ατάκα του Ε.Τ., το φωτεινό ζεστό του δάχτυλο στην καρδιά και στο μυαλό του μικρού ήρωα είναι κάτι παραπάνω από χριστιανικός συμβολισμός για το Αγιο Πνεύμα. Οταν κουβαλάμε ζεστή την αγάπη όσων ήρθαν στη ζωή μας, τους κρατάμε ζωντανούς. Ολους μας τους νεκρούς, όλα μας τα νεκρά συναισθήματα. Η Ανάσταση δεν είναι κυριολεκτική. Είναι ανάσταση αξιών, επιθυμιών, ονείρων, αναμνήσεων, ελπίδας. Ο Ε.Τ. αναχωρεί για τους ουρανούς, ένα ουράνιο τόξο εμφανίζεται και η Μητέρα Μαρία γονατίζει.
Be Good O E.T. δεν μίλησε πολύ. Δεν έβγαλε κηρύγματα, δεν κατέθεσε σοφίες - όπως ο Υιός του Θεού. Εμαθε το γράμμα "Β" κι άκουσε τον έπαινο "Good" και το επανέλαβε: «Be Good». Δύο λέξεις, όλη η σοφία του κόσμου. Το μόνο που πρέπει να ακολουθήσουμε σε αυτή τη ζωή είναι αυτό το πρόσταγμα. Καλοσύνη. Μόνο.
Για αυτό κι αν δεν πιστεύουμε τίποτα (είτε γιατί έτσι μεγαλώσαμε, ή γιατί πολύ απλά... μεγαλώσαμε), ας πιστέψουμε σε αυτό. Σε μία μεγάλη φωτεινή καρδιά που μπορεί να μάς οδηγεί ανάμεσα στα σκοτάδια. Ή τουλάχιστον σε σκοτεινές αίθουσες που προβάλουν εικόνες από φως. Δεν έχει σημασία που βρίσκει κανείς «Θεό». Αρκεί μαζί να βρίσκει κανείς και τον εαυτό του. Την έμπνευση να κοιτάξει ψηλά και μέσα του. Εκεί που κρύβεται αυτό το παιδί που πάντα πίστευε και το χλευάσαμε, το φιμώσαμε, το κλειδώσαμε, το ξεχάσαμε.
Καλή Ανάσταση!
Αφιέρωμα | Η Βίβλος με τον τρόπο του Flix
«Μητέρα Ιωάννα των Αγγέλων» του Γέρζι Καβαλέροβιτς
Η τριλογία του «Matrix» των Λάνα και Λίλι Γουατσόφσκι
«The Rapture» του Μάικλ Τόλκιν
«Το Ημερολόγιο Ενός Εφημέριου» του Ρομπέρ Μπρεσόν
«Η Ομίχλη» του Φρανκ Ντάραμποντ
«Ο Πρίγκιπας της Αιγύπτου»
«Μαύρος Νάρκισσος» των Μάικλ Πάουελ και Εμερικ Πρέσμπεργκερ
«Ενας Προφήτης μα τι Προφήτης» του Τέρι Τζόουνς
