«Εδώ Πολυτεχνείο!». Είναι η κραυγή έκκλησης που εκπέμπεται από έναν αυτοσχέδιο ραδιοφωνικό σταθμό μέσα στο Πολυτεχνείο τις ιστορικές εκείνες μέρες του Νοέμβρη, αλλά και ο τίτλος του ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Μακρή (1974), της απόλυτης κινηματογραφικής μαρτυρίας των γεγονότων που ξεκινούν στις 14 Νοέμβρη 1973, με την κατάληψη του πανεπιστημιακού ιδρύματος από τους φοιτητές μετά την άκαρπη αντιχουντική απεργία τους, και κορυφώνονται τρεις μέρες μετά, με τη συντριβή της κεντρικής θύρας από ένα τανκ που αψηφά την προθεσμία εκκένωσης.
24 επώνυμοι νεκροί, 16 μη ταυτοποιημένοι, και εκατοντάδες τραυματίες είναι ο απολογισμός της εξέγερσης, η οποία, παρότι εμβληματική στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία, σπανιότατα εμπνέει το ίδιο το ελληνικό σινεμά (θυμόμαστε –μετά βίας- τον «Λευτέρη Δημακόπουλο» του Περικλή Χούρσογλου). Φυσικά, κανένα στιγματισμένο από αιματηρούς φοιτητικούς ξεσηκωμούς έθνος δε συναγωνίζεται σε κινηματογραφική… ρέντα τη Γαλλία, την τακτικότατα επανερχόμενη στον καταλυτικό Μάη της (βλέπε το εκτεταμένο αφιέρωμα του Flix στα 50 χρόνια του Μάη του ’68).
Ούτε όμως και παραλείπει να υπενθυμίζει που και που τις καθοριστικές του πληγές, είτε δια της μυθοπλασίας, είτε δια της αμεσότητας του ντοκιμαντέρ.
Διαβάστε ακόμη: To σινεμά της «αγανάκτησης»
ΟΙ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΙΕΝ ΑΝ ΜΕΝ - ΚΙΝΑ, 1989
Κάπου 100.000 φοιτητές συγκεντρώνονται στις 21 Απριλίου 1989 στην πλατεία Τιεν Αν Μεν του Πεκίνου διαμαρτυρόμενοι για την έλλειψη δημοκρατικών θεσμών και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την κυβέρνηση του γενικού γραμματέα του ΚΚ Ζάο Ζιγιάνγκ. Κι ενώ εκείνος σπεύδει να αποκαλέσει την κίνηση «εξέγερση», οι φοιτητές επιμένουν πως πρόκειται για πατριωτική διαδήλωση, οργανώνουν απεργίες πείνας και κερδίζουν τη στήριξη πολλών ομάδων πολιτών και δεκάδων χιλιάδων φοιτητών από την επαρχία. Με τον αριθμό των διαδηλωτών να έχει φθάσει το μισό εκατομμύριο σε λίγες εβδομάδες, ο Ζιγιάνγκ, φοβούμενος μη φανεί αδύναμος, επιβάλλει στρατιωτικό νόμο και στέλνει τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό να επιβάλλει την τάξη. Στις 3 Ιουνίου, ο Στρατός επιχειρεί να εκκενώσει την πλατεία μονάχα με δακρυγόνα, όμως οι φοιτητές οχυρώνονται, στήνουν οδοφράγματα, πετροβολούν στρατιώτες και πυρπολούν τανκς. Την ίδια νύχτα, ο Στρατός θα επιστρέψει πάνοπλος και ανηλεής. Αποτέλεσμα: 241 νεκροί σύμφωνα με τις επίσημες πηγές, 2.400 κατά τον Ερυθρό Σταυρό.
Αντιπροσωπευτικές ταινίες:
«Sunless Days» (1990) | Ντοκιμαντέρ του Κει Σου πάνω στον αντίκτυπο των γεγονότων σε επώνυμους Κινέζους ανά τον κόσμο.
«Summer Palace» (2006) | Ιστορία φοιτητικού έρωτα με φόντο τα γεγονότα του 1989 και σκηνοθέτη τον Λου Γε. Ελληνικός τίτλος: «Καλοκαιρινό Παλάτι».
«Tank Man» (2006) | Ντοκιμαντέρ του PBS πάνω στην ταυτότητα του άνδρα που στάθηκε μπροστά στα τανκς ενώ αυτά έμπαιναν στην πλατεία Τιεν Αν Μεν –το πιο φημισμένο αρχειακό υλικό των γεγονότων.
ΟΙ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΟΒΕΤΟ - Νότια Αφρική, 1976
Στις 16 Ιουνίου του 1976, 14 χρόνια πριν την απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα, χιλιάδες φοιτητές στο Σοβέτο της Νοτίου Αφρικής βγαίνουν από τις τάξεις τους και κατευθύνονται στο στάδιο Ορλάντο για να συμμετάσχουν σε μια διαδήλωση οργανωμένη από την Επιτροπή Δράσης του Συμβουλίου τους. Διαμαρτύρονται για τη χρήση της «γλώσσας του καταπιεστή» Αφρικάανς στην εκπαίδευση, που από το 1974, με διάταγμα του Υπουργείου Παιδείας, έχει καθιερωθεί ως κύρια γλώσσα διδασκαλίας (στη θέση της Μπάντου των ιθαγενών Μαύρων) μαζί με τα αγγλικά και έχει αποδυναμώσει την ποιότητα της παιδείας. Κάποιες ρίψεις πετρών αναστατώνουν την πορεία, όλοι πανικοβάλλονται όταν ένας αστυνομικός πυροβολεί, και οι Αρχές στέλνουν τα σκυλιά πάνω στους μαθητές, οι οποίοι τα πετροβολούν μέχρι θανάτου. Σειρά πυρών σκοτώνει τουλάχιστον δύο φοιτητές και τραυματίζει εκατοντάδες, και το εξαγριωμένο πλήθος επιδίδεται σε βανδαλισμούς και βιαιότητες που θα διαρκέσουν δύο μερόνυχτα, με την πάνοπλη Αστυνομία να περιπολεί όλη την πόλη και τον Νοτιαφρικανικό Στρατό σε ετοιμότητα. Ο επίσημος απολογισμός είναι 176 νεκροί, αλλά οι εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό στους 600.
Αντιπροσωπευτικές ταινίες:
«Sarafina!» (1992) | Κομεντί με μουσικά ιντερλούδια γύρω από τον αντί-Απαρτχάιντ αγώνα μιας μαχητικής έφηβης μαθήτριας στο Σοβέτο του 1976. Στο καστ συμμετέχει και η Γούπι Γκόλντμπεργκ, στα χρόνια της δόξας της.
«Uprize» (2017) | Ωριαίο ντοκιμαντέρ του Σιφίσο Κανγίλε πάνω στα νοτιαφρικανικά νιάτα του 1976.
Η ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΤΛΑΤΕΛΟΛΚΟ - Μεξικό, 1968
Το φθινόπωρο του 1968, κι ενώ το Μεξικό ετοιμάζεται να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι φοιτητές κλιμακώνουν τις διαμαρτυρίες τους ενάντια στην καταπιεστική κυβέρνηση για να κεντρίσουν την ήδη στραμμένη στη χώρα προσοχή του πλανήτη. Στις 2 Οκτωβρίου, 10.000 φοιτητές μαζεύονται στην πλατεία Plaza de las Tres Culturas στη συνοικία Τλατελόλκο για άλλη μια ειρηνική διαδήλωση, με πάγιες διεκδικήσεις την αποπομπή του αρχηγού της Αστυνομίας, την ανεξαρτησία των πανεπιστημίων και την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων. Όμως η κυβέρνηση περικυκλώνει την πλατεία με στρατιωτικά οχήματα και ελεύθερους σκοπευτές και, αφού λαμπαδιάζει τον ουρανό με φωτοβολίδες, ανοίγει πυρ εναντίον του άοπλου πλήθους. 44 είναι ο αριθμός των νεκρών, αν και ανεπίσημες εκτιμήσεις τον εκτοξεύουν σε πάνω από 200, καθώς στα θύματα συμπεριλαμβάνονται δεκάδες περαστικοί -όσοι δεν πρόλαβαν να διαφύγουν σε σπίτια περιοίκων και μαγαζιά.
Αντιπροσωπευτικές ταινίες:
«El Grito» (1968) | Το απόλυτο ντοκιμαντέρ πάνω στη σφαγή του Τλατελόλκο, γυρισμένο από σπουδαστές κινηματογράφου που συμμετείχαν στα γεγονότα και επιμελημένο από τον πρόωρα χαμένο Λεομπάρδο Λόπεζ Αρέτσε.
«Rojo amanecer» (1989) | Δράμα αγωνίας του Χόρχε Φονς γύρω από την εμπλοκή μιας μεσοαστικής οικογένειας του Τλατελόλκο στα αιματηρά γεγονότα που συμβαίνουν μπροστά στο σπίτι τους.
«Tlatelolco Verano de 1968» (2013) | Χρονικό άδοξου έρωτα ανάμεσα σε δύο ακτιβίστες σπουδαστές στο Μεξικό του ‘68, σε σκηνοθεσία Κάρλος Μπολάδο.
ΦΟΙΤΗΤΙΚΕΣ ΕΞΕΓΕΡΣΕΙΣ - ΗΠΑ, 1970
Τον Μάιο του 1970, επί προεδρίας Νίξον, φοιτητές στο πανεπιστήμιο Kent State του Οχάιο συγκεντρώνονται για να διαμαρτυρηθούν για την εισβολή των ΗΠΑ στην Καμπότζη. Μέσα στο κλίμα έντασης, η πολιτειακή Εθνοφυλακή ανοίγει πυρ στο πλήθος. 67 βολές, τέσσερις νεκροί, εννέα τραυματίες. Μια σφαγή που συγκλονίζει την αμερικανική κοινή γνώμη, οδηγεί σε κινητοποιήσεις τέσσερα εκατομμύρια φοιτητές και σε κλείσιμο 450 εκπαιδευτικά ιδρύματα και ακολουθείται από οδομαχίες, βομβιστικές ενέργειες και εμπρησμούς κυβερνητικών κτιρίων που απλώνονται μέχρι την Ουάσινγκτον. Ο «εμφύλιος» φθάνει δε στο απροχώρητο όταν υποστηριχτές του πολέμου του Βιετνάμ οργανώνονται σε αντεπιθέσεις εναντίον των διαδηλωτών.
Αντιπροσωπευτικές ταινίες:
«Kent State» (1981) | Τρίωρη τηλεοπτική δραματοποίηση των γεγονότων με επίκεντρο τους τέσσερις φοιτητές που σκοτώθηκαν από τα πυρά της Εθνοφυλακής. Βραβευμένο με το ΕΜΜΥ Σκηνοθεσίας για τον Τζέιμς Γκόλντστοουν.
«Fire in the Heartland» (2010) | Ντοκιμαντέρ του Ντάνιελ Μίλερ πάνω στις φοιτητικές εξεγέρσεις του 1970, τα γεγονότα του Kent State, αλλά και το γενικότερο πολιτικό κλίμα στην Αμερική του Νίξον.
«67 Shots» (2019) | Δράμα του Τζέι Ρόουτς που ξετυλίγει συμβάντα που οδήγησαν στο μακελειό στο Kent State, από βιβλίο του Χάουαρντ Μινς και σε παραγωγή της Τίνα Φέι. Σε διαδικασία προετοιμασίας.
Δείτε ακόμη: «Χρονικό της Δικτατορίας 1967-1975»: Τα πέτρινα χρόνια της Χούντας με το βλέμμα του Παντελή Βούλγαρη
