(φωτογραφίες από τα γυρίσματα της «Σπασμένης Φλέβας: © Αννα Μαρία Χατζηστεφάνου)
20 χρόνια πριν, η Μαρία Κεχαγιόγλου μπήκε για πρώτη φορά μέσα στο σύμπαν του Γιάννη Οικονομίδη με τη «Ψυχή στο Στόμα». Δύο δεκαετίες μετά επιστρέφει για τη «Σπασμένη Φλέβα». Και στις δύο ταινίες υποδύεται τη σύζυγο του πρωταγωνιστή, εκεί του ήρωα του Ερρίκου Λίτση, εδώ του ήρωα που υποδύεται ο Βασίλης Μπισμπίκης. Και στις δύο ταινίες καθρεφτίζει την επιτυχία και κυρίως την αποτυχία του άλλου, πασχίζοντας να διατηρήσει κάτι από όλο αυτό που μπορεί να ήταν η ζωή της.
Η Στέλλα στη «Σπασμένη Φλέβα» παρακολουθεί την ελεύθερη πτώση του συζύγου της και μαζί το τέλος των ψευδαισθήσεων για αυτό που νόμιζε ως προσωπική, οικογενειακή της ευτυχία. Στο Flix, η Μαρία Κεχαγιόγλου μιλάει για το σινεμά του Γιάννη Οικονομίδη, τις ηρωίδες που αγαπάει αλλά δεν κρίνει, για τις άμυνές της σε έναν κόσμο που μοιάζει εφιαλτικός και για την τέχνη της που μοιάζει το μόνο καταφύγιο.
Η «Σπασμένη Φλέβα» του Γιάννη Οικονομίδη θα προβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου σε διανομή της Tanweer.
Τους ρόλους τους αγαπάμε και για αυτό τους εκθέτουμε, για να καθρεφτιστεί πάνω τους ο θεατής. Δεν τους κρίνουμε. Τι σημασία έχει αν συμφωνώ με τις επιλογές της ηρωίδας μου. Αυτές είναι, τελεία. Εγώ πρέπει να τις υποστηρίξω. Για μένα όσο πιο εκτεθειμένα είναι τα πρόσωπα τόσο περισσότερο μας κάνουν να σκεφτούμε πάνω σ αυτά, να αναρωτηθούμε για κάτι, - έστω ελάχιστο - για τον εαυτό μας και τη ζωή μας.»
Θα λέγατε ναι στον Γιάννη Οικονομίδη και χωρίς να διαβάσετε λέξη από το σενάριο; Και γιατί;
Ναι, εκατό τοις εκατό. Δεν τίθεται θέμα. Δεν μπορώ να το πω για άλλους, αλλά για τον Γιάννη, ναι με κλειστά τα μάτια. Γιατί; Γιατί είναι μια περίπτωση όπου δεν σκέφτομαι μόνο το βιογραφικό μου, να κάνω δηλαδή ένα καλό ρόλο, να παίξω σε μια καλή ταινία κλπ. Είναι γιατί τον πιστεύω και τον θαυμάζω πέρα από αυτά. Δεν υπάρχουν πολλά πράγματα να πιστέψεις πια, ας δυναμώσουμε αυτά που στέκονται όρθια. Με αντιπροσωπεύει σαν φωνή καλλιτεχνική, τον εμπιστεύομαι σαν άνθρωπο, τι άλλο να θες για να υποστηρίξεις κάποιον άνευ όρων.
Τι έχει αλλάξει στον Γιάννη Οικονομίδη και τη Μαρία Κεχαγιόγλου από το «Η Ψυχή στο Στόμα»; Ποια ανάμνηση υπάρχει από εκείνη την ταινία;
Είμαστε πιο ώριμοι κ πιο μαλακοί. Σπάνια ξανασυναντάς έναν σκηνοθέτη μετά από δύο δεκαετίες κ τον βρίσκεις να παραμένει το ίδιο κ περισσότερο στοχευμένος στα ζητούμενά του. Συνήθως ο χρόνος φέρνει φθορά. Ξαναβρήκα τον Γιάννη πιο συγκεντρωμένο στις καλλιτεχνικές του αξίες, πιο ανήσυχο με το έργο του, έτοιμο να προχωρήσει την τέχνη του. Και πιο μαλακωμένο την ίδια στιγμή. Τον είδα να κλαίει από συγκίνηση, να αγκαλιάζει κ να νιώθεις την αγάπη του, να σε ζεσταίνει με το βλέμμα του. Για την «ψυχή» έχω πολλές αναμνήσεις αλλά αυτό που θέλω να πω για αυτή την ταινία είναι ότι παρόλο που είναι κομμάτι μας, παρόλο που μοχθήσαμε όλοι πολύ για να γίνει, όταν την είχα πρωτοδεί στο σινεμά, δεν είχα νιώσει καλά. Ενιωσα δυσφορία, αμηχανία κ σαν γυναίκα και σαν ηθοποιός της. Εκανα καιρό να καταλάβω ότι η ταινία είναι ένα σχόλιο πάνω στη βαρβαρότητα, τη ματσίλα, την γλωσσικά αφασία, το μισογυνισμό. Η ταινία είναι σα να φτιάχτηκε για να μιλήσει γι αυτό που ζούμε τώρα. Βλέπει μπροστά από την εποχή της. Ακουσα σήμερα ότι στον Νέο Κόσμο σκότωσαν άνθρωπο επειδή τους έκλεισε τον δρόμο! Είναι σκληρή ταινία, βαθιά πολιτική, κ τόσο προφητική!
Τι είναι αυτό σε εσάς που έρχεται και συναντάει τον Γιάννη Οικονομίδη και σας κάνει να ανήκετε οργανικά στο σύμπαν μιας ταινίας του;
Μάλλον έχουμε κάποια κοινά σημεία. Καταρχήν δεν μπορεί τη δηθενιά. Την μυρίζεται από μακριά. Δεν μπορεί το ψέμα και το ναρκισσισμό. Πάνω στη δουλειά το καταλαβαίνει και πριν από σένα. Είναι αδιαπραγμάτευτα κάποια πράματα. Για να δουλέψεις μαζί του πρέπει να έχεις και συ τα ίδια ζητούμενα. Τον ενδιαφέρουν οι σύνθετοι χαρακτήρες, ερμηνευμένοι με την μεγαλύτερη απλότητα. Να πω ότι δε βλέπει τη ζωή από κάποιο βάθρο του καλλιτέχνη, μπαίνει μέσα στις ζωές λαικών, καθημερινών ανθρώπων, παράξενων, γελοίων, επικίνδυνων, με τους οποίους μπορείς να ταυτιστείς. Τον ενδιαφέρει ένας κόσμος αληθινός, με ρωγμές. Κι αυτό είναι που κάνει γοητευτικές τις ταινίες του. Ολες του οι ταινίες είναι πολιτικές χωρίς διδακτισμό και στρογγυλέματα.
Είναι ευαίσθητες οι ισορροπίες του ζευγαριού της ταινίας αλλά και αναγνωρίσιμες μέσα στην ελληνική οικογένεια. Σίγουρα έχει ευθύνη και η ηρωίδα μου για την τραγωδία που τους συμβαίνει, αλλά να ρωτήσω κάτι; Οταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα λάθος μας είμαστε σίγουροι ότι γνωρίζουμε την απαρχή του;»
Παραμένει κάθε φορά ενδιαφέρουσα η εισβολή των γυναικείων χαρακτήρων (τελικά κυρίαρχων) σε ένα τόσο «μάτσο» κόσμο όπως αυτό που ζουν οι ήρωες των ταινιών του.
Υπάρχει κάτι αρχετυπικό στο οικονομιδικό αντρόγυνο, ένας πόλεμος ανάμεσα στο αρσενικό και στο θηλυκό. Τον ενδιαφέρει το συγκρουσιακό κομμάτι στις σχέσεις γιατί είναι ο πυρήνας απ όπου ξεπηδούν οι θεματικές του. Δυσλειτουργικές οικογένειες, προδοσία, ανάγκη αναγνώρισης, ανάγκη επιβολής, εκδίκηση.
Πόσο η ηρωίδα σας, η Στέλλα, υπήρχε από το σενάριο ή βρέθηκε - μαζί με τη δική σας συμβολή - στις πρόβες;
Η Στέλλα ήταν έτοιμη, γραμμένη και περίμενε. Ο Γιάννης με σκέφτηκε και με το που διάβασα το σενάριο ήθελα πολύ να την ενσαρκώσω . Ηταν σα να την έβλεπα. Ολοκληρωμένος, πλούσιος ρόλος με τις αντιφάσεις του, όπως είμαστε όλοι οι άνθρωποι. Ζωντανή ύπαρξη από το χαρτί ακόμη. Οταν σου έρχονται τέτοιοι ρόλοι, δεν έχεις κ πολλά να κάνεις.
Πώς βρίσκετε σαν ηθοποιός, μαζί με τον σκηνοθέτη, το σωστό τόνο, τη σωστή ένταση, τη σωστή απόχρωση στην ερμηνεία - και κυρίως στις σκηνές της έντασης;
Τώρα είναι σαν να ρωτάς μια συλλογική κουζίνα πώς μαγειρεύει… Ας πούμε ότι βασικά ένα μέρος σου δοκιμάζει κι ένα άλλο παρατηρεί και συζητά, οτιδήποτε προκύπτει. Σαν ηθοποιός εξαρτώμαι πολύ από τον σκηνοθέτη και τους συμπαίκτες μου. Παίρνω όλη την πληροφορία από την πρόβα και την επεξεργάζομαι μετά μόνη μου. Δουλεύω πολύ με το φαντασιακό αλλά και το τεχνικό μέρος. Για τις πρώτες σκηνές κάναμε πολλές συζητήσεις, είχε κόψε –ράψε, φράση φράση τι λέει ο ένας τι απαντά ο άλλος, που κάνει πίσω ο κάθε ρόλος, που βγαίνει μπροστά ο άλλος σαν μια παρτίδα σκάκι. Ηταν πιο μετρημένα τα πράγματα. Για την μεγάλη έντονη σκηνή που το διακύβευμα ήταν μεγάλο και η ταινία ζητούσε μια σοβαρή πρόκληση από μεριάς μου στον πρωταγωνιστή, έπρεπε να προετοιμαστώ και σωματικά και ψυχικά. Στις πρόβες, βδομάδα τη βδομάδα που συναντιόμασταν, φιξάραμε το κείμενο με μικρές προσθαφαιρέσεις, το δοκιμάζαμε λίγο λίγο και το αφήναμε. Το ξαναπιάναμε την επόμενη φορά και σιγά σιγά ωρίμαζε. Ο φόβος μου ήταν μη με προδώσει το σώμα μου κ δεν έχω αντοχές. Για 10 μέρες που είχα κενό πριν το γύρισμα αυτής της σκηνής έκανα εξάσκηση κάθε βράδυ σπίτι μου κ μετά χρειαζόμουν χρόνο για να χαλαρώσω από την ένταση. Η αδρεναλίνη χτύπαγε κόκκινο. Επρεπε να είμαι σε θέση να επαναλάβω τη σκηνή πολλές φορές. Στο γύρισμα είχαμε μεγάλη αγωνία, αλλά είμασταν μαζί, μια γροθιά και είχαμε την αίσθηση ότι θα το καταφέρουμε. Για τις τελευταίες σκηνές κάναμε ελάχιστη πρόβα. Τις βρήκαμε στο γύρισμα. Για όλα αυτά τις αποφάσεις τις πήρε ο Οικονομίδης. Κάτι ήξερε που εμείς δε χρειαζόταν να ξέρουμε.
Πόσο «θεατρική» είναι η προετοιμασία για το ρόλο στην ταινία και που ακριβώς έρχεται και συναντάει τον κινηματογράφο;
Υπάρχουν κάποιες κοινές περιοχές με το θέατρο, όπως είναι η περίοδος των προβών. Οι πρόβες γίνονται για να γνωριστούν οι συνεργάτες να πάρουν την κατεύθυνση από το σκηνοθέτη, να φύγουν οι άμυνες και οι ντροπές και να αρχίσει η εξοικείωση, το πλησίασμα στο ρόλο και στον κόσμο της ταινίας. Στις πρόβες γίνονται οι ζυμώσεις. Εννοείται ότι απώτερη έγνοια μας είναι η περίφημη «αλήθεια». Τίποτα δεν πρέπει να ξεφτίζει, να προδίδει την κατασκευή. Ολα όσα γίνονται όμως ξέρουμε από την αρχή και κάθε στιγμή, πως οτιδήποτε προετοιμάζεται, οδεύει προς τη μέρα που θα βρεθούμε με το συνεργείο σε κάποιο άλλο μέρος, με μια κάμερα, που περιμένει να καταγράψει.
Η Στέλλα είναι μια γυναίκα που (την) γνωρίζετε; Είναι μια γυναίκα που την καταλαβαίνετε; Συμφωνείτε με τις επιλογές της;
Τους ρόλους τους αγαπάμε και για αυτό τους εκθέτουμε, για να καθρεφτιστεί πάνω τους ο θεατής. Δεν τους κρίνουμε. Τι σημασία έχει αν συμφωνώ με τις επιλογές της. Αυτές είναι, τελεία. Εγώ πρέπει να τις υποστηρίξω. Για μένα όσο πιο εκτεθειμένα είναι τα πρόσωπα τόσο περισσότερο μας κάνουν να σκεφτούμε πάνω σ αυτά, να αναρωτηθούμε για κάτι, - έστω ελάχιστο - για τον εαυτό μας κai τη ζωή μας. Αυτό αν συμβεί είναι υπέροχο. Σημαίνει ότι κάναμε καλά τη δουλειά μας.
Η πραγματικότητα, αυτό που ζούμε, είναι ένας συνεχόμενος εφιάλτης, που φοβάμαι ότι τον έχουμε συνηθίσει γιατί ξέρουμε ότι έχει κι άλλο. [...] Πραγματικά δεν ξέρεις από πού να πρωτοφυλαχτείς, οπότε η δουλειά μου λειτουργεί ακόμη περισσότερο σαν καταφύγιο. Εκεί προσπαθώ να μην κοροιδεύω, να είμαι συνεπής και γνήσια και να αντλώ χαρά. Μπορεί να μην είναι αρκετό, αλλά αυτό μπορώ.»
Που στέκεται η Στέλλα στη συζήτηση σήμερα για τις γυναίκες που στην εποχή μας μιλούν περισσότερο και αντιδρούν στην ενδοοικογενειακή βία, την κακοποίηση, τα κακώς κείμενα μιας κεκτημένης ταχύτητας στο τι ορίζαμε ως οικογενειακή ευτυχία;
Η ηρωίδα μου είναι μια συνηθισμένη γυναίκα. Eχει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια οποιαδήποτε γυναίκα στην οικογένειά της, το μικρόκοσμό της.. Τα παιδιά της, θέματα υγείας, οικονομικά προβλήματα, θέματα συζυγικά, πράγματα που είναι συνήθη μέσα στο γάμο. Δεν την απασχολούν γενικότερα κοινωνικά πολιτικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι αναίσθητη. Βέβαια, είναι μια γυναίκα που δεν είναι οικονομικά ανεξάρτητη, δεν εργάζεται και μάλλον αυτό θα ήταν ένα εμπόδιο αν αποφάσιζε να χωρίσει. Αλλά δεν βλέπουμε να ασφυκτιά στη σχέση με τον άντρα της. Eχει βρει ένα τρόπο να προσπερνάει αυτά που την ενοχλούν. Eχει βολευτεί. Φυσικά το οικονομικό στάτους της οικογένειας είναι πολύ σημαντικός λόγος να λυσσάξει. Ποιος θέλει να ξεπέσει; Αναρωτιέμαι πόσο εγκλωβισμένη είναι... Πάντως διαιωνίζει το μοντέλο της γυναίκας –μάνας που θα κρατήσει πάση θυσία ενωμένη την οικογένειά της. Είναι σαφώς πιο συνειδητοποιημένο άτομο από τον άντρα της και πιο έντιμη, ας πούμε, κάτι σαν φωνή καθήκοντος, μητρική φιγούρα, πράγμα που αντισταθμίζει την αμετροέπεια του πρωταγωνιστή. Την ίδια στιγμή όμως κι αυτή δεν είναι καθαρή. Είναι έτοιμη να ξεχάσει το λάθος μόλις διευθετηθεί το ζήτημα με την περιουσία. Είναι ευαίσθητες οι ισορροπίες τους αλλά και αναγνωρίσιμες μέσα στην ελληνική οικογένεια. Σίγουρα έχει ευθύνη κι αυτή για την τραγωδία που τους συμβαίνει, αλλά να ρωτήσω κάτι; Οταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα λάθος μας είμαστε σίγουροι ότι γνωρίζουμε την απαρχή του;
Είναι το ζευγάρι του Θωμά και της Στέλλας η χαρακτηριστική αποτύπωση των σημερινών Νεοελλήνων; Είμαστε όλοι κάπως έτσι;
Είναι αδιανόητη η συμφορά τους. Δεν είναι καθόλου εύκολο να φανταστείς πώς συνεχίζουν να ζουν μετά το τέλος της ταινίας. Είναι μεγάλο το σοκ, ακόμη και για μας, όταν είδαμε την ταινία δεν αντεχόταν. Ναι, για μένα, σ αυτό το συνηθισμένο ζευγάρι εμπεριέχεται η τραγωδία που ζει ο σύγχρονος άνθρωπος στη χώρα μας αλλά κ σε όλο τον πλανήτη. Ενας κόσμος χαμένος, ρημαγμένος από τα ψέματα που άκουσε και τα ψέματα που είπε, σάπιος, κακομαθημένος και επηρμένος, ασύδοτος, χαλασμένος.
Η ταινία οδηγείται σταδιακά σε μια μεγάλη τραγωδία. Ζούμε σήμερα στην Ελλάδα και στον κόσμο σε κάτι που οδηγείται σε μια μεγάλη τραγωδία;
Η κατάσταση είναι τραγική. Ντρέπομαι για την εποχή μας.
Πώς αντιδράτε σε οτιδήποτε σας ενοχλεί γύρω σας; Εκφράζετε την αντίθεσή σας μόνο μέσω της τέχνη σας; Είναι αυτό αρκετό;
Η πραγματικότητα, αυτό που ζούμε, είναι ένας συνεχόμενος εφιάλτης, που φοβάμαι ότι τον έχουμε συνηθίσει γιατί ξέρουμε ότι έχει κι άλλο. Η καθημερινή ζωή μοιάζει με ταινία τρόμου. Από το να διασχίσεις σώα ένα δρόμο, να φοβάσαι μην αρρωστήσεις σοβαρά έτσι και δεν έχεις λεφτά, να τρέμεις για τα παιδιά σου, να τρέμεις με την προοπτική του γήρατος, αν καταφέρεις να ζεις μέχρι τότε, τη γενικότερη ανασφάλεια, την ακρίβεια, την ασταμάτητη εξαπάτηση, τη χυδαιότητα, την έλλειψη σεβασμού - όχι με την έννοια της αστικής ευγένειας - την έλλειψη σεβασμού στην ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια, πραγματικά δεν ξέρεις από πού να πρωτοφυλαχτείς, οπότε η δουλειά μου λειτουργεί ακόμη περισσότερο σαν καταφύγιο. Εκεί προσπαθώ να μην κοροιδεύω, να είμαι συνεπής και γνήσια και να αντλώ χαρά. Μπορεί να μην είναι αρκετό, αλλά αυτό μπορώ.
Η τηλεόραση βρίσκεται εκτός των ενδιαφερόντων σας; Είναι μια συνειδητή επιλογή; Εμπεριέχει ένα είδος αντίστασης σε κάτι;
Για πολλά χρόνια είχε προτεραιότητα το θέατρο. Με ενδιέφερε η τέχνη της υποκριτικής και μου παρουσιάστηκαν ευκαιρίες με σημαντικούς σκηνοθέτες, σε σπουδαία κείμενα . Δεν πέτυχαν όλα, αλλά για μένα ήταν μια διαδρομή που με βοήθησε να εξελιχθώ. Από την άλλη ποτέ δεν ταυτιζόταν μέσα μου, το ότι ένας ηθοποιός πρέπει να είναι αναγκαστικά και πασίγνωστος. Δοκιμάστηκα όμως την τελευταία δεκαετία και ακόμη περισσότερο στην μετά covid εποχή. Εκεί οι εξελίξεις με βρήκαν απροετοίμαστη και πέρασα μεγάλη κρίση για τον τρόπο που είχα διαχειριστεί μέχρι τότε τον εαυτό μου επαγγελματικά. Ολες οι επιλογές που κάνουμε όμως, έχουν ένα τίμημα. Κάτι έχασα, κάτι κέρδισα.
Μιλάτε συχνά με συγκινητικό τρόπο για το μεγαλείο της τέχνης του ηθοποιού. Είναι οι ηθοποιοί ο καθρέφτης της ανθρώπινης κατάστασης;
Αγαπώ την τέχνη μου και το σινάφι μου. Οταν σκέφτομαι τη λέξη ηθοποιός, μου έρχονται στο μυαλό τα μπουλούκια, η μορφή του Μπάστερ Κίτον, ο Θίασος του Αγγελόπουλου, ένας καθρέφτης σε καμαρίνι, ένας παλιάτσος, κουτσομπολιά, ένας προβολέας, κλάματα, ψίθυροι στις κουίντες, αλληλεγγύη στο θίασο, ανταγωνισμοί, αγαπημένοι άνθρωποι… είναι ένας πολύ πλούσιος κόσμος. Με αμέτρητες αντιφάσεις, ανασφάλειες, μικροπρέπειες αλλά και μεγαλείο ψυχής.
Τι είναι για εσάς η «Σπασμένη Φλέβα»;
Ενα απόστημα που επιτέλους σπάει και βγαίνει η σαπίλα του στο φως. Και που δυστυχώς έχει μεγάλο τίμημα, οδυνηρό. Είναι ένα κοίταγμα του εαυτού στο καθρέφτη. Μια δίκαιη τιμωρία. Είναι το γκρεμοτσάκισμα στο τέλος μιας ελεύθερης πτώσης.
Η «Σπασμένη Φλέβα» του Γιάννη Οικονομίδη θα προβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου σε διανομή της Tanweer.