Οσοι αγαπάτε πολύ τα τραγούδια του το ξέρετε ήδη. Δεν είναι ότι ο Τζέιμς Κάγκνεϊ, ο Ντε Νίρο, ο Κλαρκ Γκέιμπλ μπορεί να ξεπηδήσουν ανάμεσα από καπνούς στους στίχους του σαν να άνηκαν πάντοτε εκεί. Ούτε οι τόσες άλλες, περισσότερο ή λιγότερο φανερές, κινηματογραφικές αναφορές που κλείνουν έμμετρα και άμετρα το μάτι. Οταν μπαίνεις στο σύμπαν του Φοίβου Δεληβοριά, όταν ακολουθείς τους αντιήρωές του να κυνηγούν το κορίτσι, το όνειρο, τα χαμένα καλοκαίρια, τους ξεχασμένους φίλους, τον άορατο εαυτό τους στο καθρέφτη, αυτόματα κλείνουν τα φώτα και ανοίγει κινηματογραφικός προβολέας. Ετσι σκέφτεται, έτσι γράφει, έτσι το σκηνοθετεί, έτσι στο ψιθυρίζει.
Καθόλου τυχαία λοιπόν, όταν τον γνωρίσεις από κοντά, συνειδητοποιείς ότι ο προσωπικός χρόνος του κυλά μπροστά από οθόνες που παίζουν ασταμάτητα κι αχόρταγα ταινίες. Οτι το βλέμμα του φωτίζεται λίγο διαφορετικά όταν μοιραστεί μαζί σου την τελευταία του ανακάλυψη από το σινεμά του 30 (!), ότι διαβάζει επιμελώς τα κινηματογραφικά κείμενα που διαβάζεις κι εσύ κι ότι μπορείτε να κάνετε έναν ολόκληρο διάλογο χρησιμοποιώντας μόνο ατάκες του Γούντι Αλεν.
Η είδηση ότι συμμετέχει στις «Live Music Nights – acoustic» που συνδιοργανώνουν ο κινηματογράφος Δαναός και το MusicPaper.gr δεν ήταν έκπληξη λοιπόν. Ηταν όμως αφορμή για μία συζήτηση για κοινές αγάπες που ζωντανεύουν στο flickering light ενός προβολέα.
Μία μουσική συναυλία σε κινηματογραφικό χώρο είναι για σένα ένα κλείσιμο ματιού;
Eίναι κυρίως ένα κλείσιμο ματιού στον παιδικό εαυτό μου. Οταν μου είπε ο Μιχάλης Γελασάκης την ιδέα του για το live στον Δαναό, κάποιος πολύ μικρός μέσα μου άρχισε να μου μιλάει μεγαλόφωνα. Ημουν 5 ετών όταν σε μια επίσκεψη στο σπίτι ενός θείου, είδα πως απ’το μπαλκόνι του έβλεπε άνετα τις ταινίες του απέναντι θερινού. Εκείνο το βράδυ έπαιζε τη «Νύχτα των Βρυκολάκων» του Πολάνσκι. Κάθησα μόνος μου και την είδα. Από τότε άρχισε η εμμονή: υπάρχει έκθεσή μου της Α’ Δημοτικού που λέω πως όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω καντινιέρης θερινού για να μπορώ να βλέπω όλες τις ταινίες. Το πρώτο βιβλίο που αγόρασα με το χαρτζηλίκι μου ήταν η... Ιστορία του Σαντούλ. Και κάθε Χριστούγεννα ικέτευα τους γονείς μου να μου αγοράσουν μια κάμερα. Δεν είχαμε λεφτά όμως και τελικά, όταν ήμουν 9, μου πήραν αυτό που μπορούσαν: μια κλασική κιθάρα. Ακόμα και τώρα βλέπω τη σχέση μου με τη μουσική ως παρηγοριά για το ότι δεν έγινα σκηνοθέτης.
«Και δεν το λέω φιλοσοφικά / δεν το λέω καν ποιητικά / μα με πονάει οι άνθρωποι που αγάπησα να γίνονται πιόνια» (φωτό: Τhe Long Goodbye, 1973)
Για ποια ταινία θα σκότωνες να είχες γράψει την μουσική;
Για οποιαδήποτε του Ρόμπερτ Ολτμαν. Για να είμαι πιο ακριβής, αν ήμουν σκηνοθέτης θα χρησιμοποιούσα τη μουσική όπως το έκανε εκείνος. Το ατέλειωτο τραγούδι στο «The Long Goodbye», oι μπαλάντες του Κοέν στο «McCabe and Mrs. Miller», η ειρωνική country του «Nashville», οι δουλειές του με τον Mark Isham...Δεν έχω δει μεγαλύτερη ποικιλία και ποιητική εφευρετικότητα στη χρήση της μουσικής από κανέναν άλλον.
Ποιος κινηματογραφικός (αντι)ήρωας ήσουν στη φαντασία σου όταν ήσουν έφηβος; Ποιος κατέληξες μεγαλώνοντας;
Ο Μπέντζαμιν Μπράντοκ. Στον «Πρωτάρη». Πλησίαζα τις ωραίες φίλες των γονιών μου και αντέγραφα τις αμήχανες χειρονομίες, τα κομπιάσματά του, τη μπάσα φωνή του. Δεν κατάφερα και πολλά. Τώρα φαντάζομαι πολλές φορές πως είμαι ο Γκουϊντο του «8 ½» - χωρίς βέβαια την ιδιοφυία και το χάρισμα του σκηνοθέτη του. Κάποιος πάντα ανέτοιμος να δημιουργήσει, που όμως ξαφνικά –στην πιο μεγάλη απελπισία του- ένα περίεργο αεράκι του χαρίζει ένα μικρό, δικό του πανηγύρι, γεμάτο απ’τις αντιφάσεις του. Και πάλι δεν καταφέρνω πολλά, φυσικά.
Θα αμφιβάλω / γιατί έτσι πρέπει να παίξω και γω / είναι μια βόλτα στα σύννεφα / που πάντα γυρνάς με τα πόδια... (φωτό: «8 1/2», 1963)
Ποιοι είναι για σένα οι κινηματογραφικοί ποιητές, ποιοι σε μεγάλωσαν; Ποιοι είναι οι Μπομπ Ντίλαν και Νιλ Γιανγκ σου;
Ο Γούντι Αλεν και ο Φεντερίκο Φελίνι. Δεκατριών ετών πήρα ένα βιβλίο με 4 σενάρια του Γούντι και ένα βιβλιαράκι των εκδόσεων «Πλέθρον» για τον Φελίνι. Φαντάστηκα τις ταινίες τους διαβάζοντάς γι’αυτές, πολύ πριν τις δω. Οταν μια μέρα έπαιξε η τηλεόραση τον «Νευρικό Εραστή» εγώ το είδα ξέροντας απ’ έξω το σενάριο. Συνέκρινα την αληθινή ταινία μ’αυτήν που είχα δει ήδη στο μυαλό μου.
Ποιος μουσικός για σένα θα έπρεπε να γράφει μουσική για το σινεμά;
Ο Μπραντ Μελντάου.
Αν μπορούσες να συναντήσεις έναν εν ζωή και εν ενεργεία σκηνοθέτη και να του πρότεινες συνεργασία ποιος θα ήταν;
Ο Νόα Μπάουμπαχ, ίσως. Ή ο Τζέϊμς Γκρέϊ . Ή ο Αλεξάντερ Πέϊν. Μου αρέσει ο ελάσσων ανθρωπισμός τους, η γλυκόπικρη ανησυχία τους. Θα μπορούσα να γράψω μικρά ορχηστρικά –ή πολύ σύντομα τραγούδια- για τις ταινίες τους.
Διερωτάσαι αν είναι μόνη, αν φοβάται, αν θυμώνει / θα σου δώσει κάποιο σήμα;/ Μείνε κι άλλο και θα δεις...(φωτό: «Darling», 1965)
Δεν ξέρει πολύς κόσμος ότι είσαι τόσο σινεφίλ που αναζητάς και βλέπεις ταινίες ανά δεκαετία, χρονιά και είδος. Τι έχεις ανακαλύψει τελευταία;
Αυτήν την περίοδο βλέπω αποκλειστικά ταινίες από το 1965 (μη με ρωτήσεις γιατί). Από τις ταινίες του ’65, λοιπόν, που τώρα πρωτοείδα, εντυπωσιάστηκα από το «Darling» του Σλέσινγκερ και από το «Ο Ανθρωπος δεν είναι Πουλί» του Μακαβέγιεφ.
Ποια είναι η πρώτη ταινία που θυμάσαι που σήμανε την πρώτη έκρηξη μέσα σου; Οταν κατάλαβες ότι το σινεμά δε θα είναι μόνο «διασκέδαση»; Αλλά και κάτι που σε αναστατώνει, που σε πιάνει από το στομάχι, που σε στοιχειώνει;
To «Amadeus» του Φόρμαν ήταν η πρώτη ταινία που συζήτησα σοβαρά με τους φίλους μου. Εχω να το δω καιρό και δεν μπορώ να πω με σιγουριά αν είναι ακόμα μεγάλη ταινία. Τότε όμως με είχε επηρεάσει βαθύτατα.
Ποια η τελευταία;
Το «Ενας Χωρισμός» του Ασγκάρ Φαρχαντί.
Κι η τελευταία λέξη θα ν’ τραγούδι / σαν όλ’ αυτά που σου `στελνα παλιά / Μ’ αυτό, στ’ ορκίζομαι, είν’ το τελευταίο / Σβήσε το φως και λύσε τα μαλλιά... (φωτό: «Ενας Χωρισμός», 2011)
Εχει σημασία πώς απολαμβάνουμε την μουσική ή μια ταινία; Μεγάλη οθόνη, home cinema, laptop? Βινύλιο, cd, mp3? Αλλάζει το έργο, ανάλογα με τη φόρμα του;
Καλό θα ήταν να μπορούμε να ερχόμαστε σ’επαφή με το έργο στο φορμάτ που θεώρησε ιδανικό ο δημιουργός του. Ενας που ακούει mp3 , χωρίς να διαβάζει τα liner notes και να βυθίζεται στο εξώφυλλο του «Highway 61 Revisited» π.χ., μακριά απ’ τον ανοιχτό, πολυδιάστατο ήχο του βινυλίου, αναρωτιέμαι αν έχει ακούσει τον ίδιο δίσκο που άκουσα εγώ. Παρ' όλα αυτά κι εγώ που πρωτοείδα το «Vertigo» σε μια τηλεορασίτσα, μπόρεσα να επηρεαστώ για πάντα απ’τη δύναμή του. Δεν έχω λοιπόν σαφή απάντηση.
Εχεις αγαπημένη κινηματογραφική αίθουσα στην Αθήνα;
Μου αρέσει το «Παλλάς» στο Παγκράτι. Οσοι έχουν πάει, θα με καταλάβουν. Εχω αγαπήσει ιδιαίτερα το «Αττικόν», όπως όλοι μας. Και έχω αγοράσει όλα τα βιβλία από τα ράφια του «Δαναού».
Κι ύστερα πάλι μου λείπει η αγάπη, μου λείπει η αγάπη, μου λείπει η αγάπη (φωτό: «Η Χάνα και οι Αδελφές της, 1986)
Τα τελευταία χρόνια, με την οικονομική και, κυρίως, κοινωνική και πολιτική κρίση έχεις τολμήσει να πάρεις θέση. Το έχεις μετανιώσει; Ή πιστεύεις ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να παίρνει θέση απέναντι σε σοβαρές ιστορικά καταστάσεις;
Με την ιδιότητά μου ως πολίτη πήρα θέση, όχι με αυτήν του καλλιτέχνη. Η μόνη θέση του καλλιτέχνη είναι αυτά που φτιάχνει. Ως πολίτης, όμως, αν ζεις σε μια δημοκρατία, το να πάρεις θέση είναι επιβεβλημένο. Το κράτος υποτίθεται πως είναι και δική σου υπόθεση, όχι μόνον των εξουσιαστών και των τραμπούκων.
Οσο αυτό που ζούμε τα τελευταία χρόνια μας εγκλωβίζει, μας διασπά και μας πολώνει φτάνει/αρκεί/μπορεί το σινεμά - η μουσική να αλλάξουν τον κόσμο; Αξίζει να το προσπαθούν;
Αν άλλαζε η τέχνη τον κόσμο, με το που θα γραφόταν το «Imagine» θα σταματούσε αμέσως ο πόλεμος του Βιετνάμ. Η τέχνη μπορεί να αλλάξει έναν άνθρωπο, αν αυτός είναι ευαίσθητος και επιθυμεί να δεχτεί τις εντός του αντιφάσεις. Οι περισσότεροι θέλουν απλώς να νικήσει η ομάδα τους. Βέβαια, όταν τελειώνει μια εποχή, η τέχνη της έχει περάσει στους ανθρώπους της επόμενης. Αρα, κάτι στο βάθος του χρόνου αλλάζει. Φυσικά, λοιπόν και αξίζει η προσπάθεια.
Ποια ταινία ανυπομονείς να δείξεις στην κόρη σου;
Το «Ντάμπο, το Ελεφαντάκι». Αργότερα, το «Η Χάνα και οι Αδελφές της».
Μίλησέ μας για τη συνεργασία σου με το Γιώργο Τσεμπερόπουλος στο «Ο Εχθρός μου»
Το τραγούδι το εμπνεύστηκε ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος για να συνοδεύει την ταινία του, χωρίς να περιέχεται σ’αυτήν. Το έγραψαν μαζί με τον αγαπημένο φίλο μου ποιητή Σωτήρη Κακίση και τον Τάκη Συρέλλη πάνω σε μουσική του Ακη Δαούτη, συνθέτη της ταινίας. Εμένα μου ζήτησαν να το τραγουδήσω. Με πολλή χαρά το έκανα - η ταινία, άλλωστε, μου άρεσε πολύ.
Ετοιμάζεσαι όμως να γράψεις μουσική για πρώτη φορά για το σινεμά...
Τώρα γράφω την πρώτη μου μουσική για ταινία μεγάλου μήκους. Είναι για τους «Επτά Θυμούς», τη νέα ταινία του Χρήστου Βούπουρα. Δεν θα το κάνω καθόλου ως τραγουδοποιός, θα λειτουργήσω ως κινηματογραφικός συνθέτης. Εχω πολύ συγκεκριμένη ιδέα για το πώς πρέπει να είναι η μουσική για τον κινηματογράφο. Ελπίζω να το καταφέρω, είναι κάτι που θα ήθελα να κάνω.
Διαβάστε περισσότερα για τις δύο «Live Music Nights – acoustic», που ξεκινούν απόψε στο Δαναό
