«Poor Things» του Γιώργου Λάνθιμου
Ναι, το «Poor Things» άξιζε -κινηματογραφικά, πολιτικά, ιστορικά- το Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας 2024. Αυτή η ταινία στέκεται ως ορόσημο - όχι μόνο για την απογείωση της καριέρας του Γιώργου Λάνθιμου, αλλά γιατί εκφράζει το άρτιο της κινηματογραφικής τέχνης, γιατί η ιστορία της σφραγίζει το αναγκαίο του κόσμου μας.
Πατώντας (αλλά παίρνοντας ελευθερίες) πάνω στο ομότιτλο βιβλίο του Αλασντερ Γκρέι, ο Λάνθιμος συνεργάζεται ξανά με τον Τόνι ΜακΝαμάρα για να πει μία ιστορία που δεν είναι «αντρική» ή «γυναικεία». Είναι μία ιστορία δικαιοσύνης. Μία αλληγορία για όσα μάθαμε λάθος και τα συνεχίζουμε με φόρα ως «κανονικότητα». Μια ιστορία παλλόμενης αναγκαιότητας να τα ξαναονειρευτούμε σωστά: μέσα από θεάματα σε οθόνες, έντονους διαλόγους βγαίνοντας από την αίθουσα, στοχαστική σιωπή.
Μια φορά κι έναν καιρό ένας τρελο(;)επιστήμονας ανασταίνει μία γυναίκα, μεταμοσχεύοντάς της τον εγκέφαλο ενός αγέννητου μωρού. Η παράνοια της ιδέας, δεν στέκεται στο genre των τεράτων. Ο God δεν εγχειρίζει βίαια ένα νέο μυαλό στην Bella - αλλά ταυτόχρονα εμφυτεύει σπόρους ανατρεπτικών σκέψεων στο μυαλό των θεατών. Ολες οι φεμινιστικές θεωρίες υφαίνουν τις σκέψεις τους μέσα στην ιστορία. Η Bella δεν είναι η τυπική κόρη («φίλησε με κι άφησε με να φύγω γιατί αλλιώς τα σπλάχνα μου θα σαπίσουν από μίσος για σένα»). Δεν είναι η τυπική ερωμένη («Αυτή η χειριστική κλαψούρικη φωνή σου με νευριάζει») Δεν θα γίνει η τυπική σύζυγος («σε ενοχλεί ότι ήμουν πουτάνα;»). Δεν γεννήθηκε για να γίνει μητέρα («πάω να ρίξω μια μπουνιά στο μωρό που κλαίει»). Ντύνεται με όγκους στα μανίκια αλλά χωρίς κορσέ (η ενδυματολογία της ταινίας - ένα συμβολικό έργο τέχνης από μόνο του) γιατί διεκδικεί τον χώρο της στον κόσμο. Γδύνεται και πάει βόλτα με το σατέν της βρακί. Γιατί κάνει ζέστη και θέλει να είναι άνετη. Τόσο απλά.
Best of 2024: Οι ταινίες που δεν χώρεσαν στο Τop-10 του Flix για τις καλύτερες ταινίες του 2024
Power Points
Ο Λάνθιμος κατασκευάζει έναν ολόκληρο κόσμο. Ενα σύμπαν που κλείνει το μάτι στο χολιγουντιανό σινεμά των studio stages των 30ς, το αναβαθμίζει με τις τεχνολογίες και τα εφέ (CGI, LCD οθόνες) του 21ου αιώνα, το εμπλουτίζει με εικονογραφία εμπνευσμένη από εμβληματικούς ζωγράφους, design κι αρχιτεκτονική που παντρεύει το μεταμοντέρνο με το vintage κι όλα μαζί το absurd. Προσέχει την κάθε λεπτομέρεια - ελέγχει κάθε ζεστό φως στο έγχρωμο ή εξπρεσιονιστική σκιά στο ασπρόμαυρο, μελετά και τον παραμικρό όγκο στη Σκηνογραφία, κάθε γαζιά στην Ενδυματολογία, κάθε πλήκτρο της υπνωτικής Mουσικής. Κι όλα αυτά, όχι από κενή επιδειξιομανία. Αλλά γιατί όλα υπηρετούν, από 360 μοίρες, την ιστορία. Ολα ξεκλειδώνουν κουτάκια του μυαλού. Για να χωρέσουν την Bella.
Το ρετρό-φουτουριστικό αποτέλεσμα πυροβολεί αναφορές. Από τους σκανδαλώδεις πίνακες του Ιγκον Σίλε, την παράνοια του Φράνσις Μπέικον, το πολιτικό σχόλιο των κόσμων του Ιερώνυμου Μπος, μέχρι τις Belle Epoque παριζιάνικες καρικατούρες του Αλμπέρ Γκιγιόμ. Κι από το πρωτοποριακό για την εποχή του μεγαλείο των Πάουελ/Πρεσμπέργκερ (ο «Μαύρος Νάρκισσος» μοιάζει να στοιχειώνει την ταινία) και τον vintage τρόμο του γερμανικού βωβού, μέχρι τον μεταμοντέρνο σουρεαλισμό του Ρόι Αντερσον. Ολα λαμπυρίζουν βαθιά -360- γνώση της τέχνης, όλα καταλήγουν με την σήμα-καταθέν υπογραφή του Λάνθιμου. Ένα σύμπαν που είναι απολύτως λογικό, ένας σκύλος να έχει κεφάλι πάπιας. Και μια γυναίκα να έχει απόλυτη ελευθερία - στη ζωή, την εργασία, την αυτοδιάθεση. Τον πειραματισμό και το λάθος.
Χρειάζεσαι πολλές θεάσεις για να αναγνώσεις όλα τα σύμβολα, να ξεφλουδίζεις τις επιδερμίδες, να αποκωδικοποιήσεις το πυκνό έργο τέχνης. Και μία για να το νιώσεις μέχρι το μεδούλι. Να σε ξεβολέψει, να σε επανατοποθετήσει, να σε βουρκώσει.
Θα μείνει κλασικό
Οχι μόνο για την φεμινιστική της αξία και την αντιστροφή του «male gaze». Παρόλο που κι αυτά είναι εξαιρετικά σημαντικά. Η γυναικεία σεξουαλική απελευθέρωση αποτυπώνεται χωρίς αναστολές. Όπως τα μωρά πειραματίζονται απενοχοποιημένα, η Bella ανακαλύπτει την ηδονή στο σώμα της, το αγγίζει, το εξερευνά, το απολαμβάνει. Μια γυναίκα που ευχαριστιέται το σεξ, το απαιτεί, το αντιμετωπίζει σαν μια γλυκιά τάρτα, που, όχι, δεν θα έχει μόνο μία. Ακόμα και η ποσότητα των σκηνών σεξ και η διάρκεια που ο Λάνθιμος κρατά την κάμερα ανοιχτή έχουν μελετημένη βαρύτητα. Ακόμα και η κωμωδία - στο μοντάζ του Γιώργου Μαυροψαρίδη, ή τη φάτσα του Μαρκ Ράφαλο (που συμβολίζει το τυπικό αρσενικό αιώνων που θεωρεί δικό του αναφαίρετο δικαίωμα να «εκμεταλλευτεί» την κορασίδα για σεξ και αιφνιδιάζεται με τον αντικατοπτρισμό) όταν ξαφνιάζεται, γκρεμίζεται, αποκαθηλώνεται, ζηλεύει, θολώνει, συρρικνώνεται, απελπίζεται. Η κωμωδία όμως έχει κι έναν ακόμα σημαντικό αποδέκτη: εμάς. Γιατί είναι ο μόνος τρόπος να ξεπεράσουμε την αμηχανία μας, να συνδιαλαγούμε με όσα βλέπουμε, με όσα μας σοκάρουν, με όσα μας τραβούν το χαλί κάτω από τα πόδια. Μια γυναίκα δεν ντρέπεται, απολαμβάνει το σεξ και το θέλει συνέχεια. Πρέπει να μάς κάνει πλάκα. Άντρες και γυναίκες γελάμε.
Η ανοιχτότητα του «Poor Things», η σημαντικότητά του, πέραν της καλλιτεχνικής του αξίας, πέραν του φεμινιστικού του DNA, είναι η εικόνα του αν θα τα καταφέρουμε, θα τα καταφέρουμε «μαζί». Ολοι αυτοί οι κόσμοι έρχονται να συνυπάρξουν, σε μία εικόνα, μία βόλτα, μία φράση διαλόγου. Η Bella περπατά με τον αρραβωνιαστικό της Μαξ και τον ρωτάει: «Αλλάζουν οι άνθρωποι;» Κι εκείνος, χωρίς στόμφο, με μόνη σιγουριά την geek επιστημονική τεκμηρίωση της απαντά: «Αν μπορούμε να επέμβουμε στα σώματά τους, μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα αλλάξουμε και τα μυαλά τους». Στους σκοτεινούς μας καιρούς, μία τέτοια ηλιαχτίδα κατευθείαν από την κάμερα του Λάνθιμου στην καρδιά, είναι αναγκαία.
Πολλοί θεατές (και πάρα μα πάρα πολλές γυναίκες - το οποίο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον) θύμωσαν με το τέλος. Το θεώρησαν τυφλά τιμωρητικό για τους άντρες. Έχουν λάθος. Ο Λάνθιμος δεν έχασε ποτέ την ισορροπία. Αρκεί να κοιτάξουμε λίγο προσεχτικά, με ανοιχτό βλέμμα και μυαλό. Δεν είναι ο άντρας ο εχθρός. Ο άντρας είναι κι αυτός θύμα της Πατριαρχίας. Το μεγαλύτερο θύμα της ταινίας είναι ο God: τον έκανε τέρας ο ίδιος ο πατέρας του. Ο μεγαλύτερος ήρωας είναι ο God: έσπασε τον κύκλο, ενδυνάμωσε την κόρη του. Υπέροχοι άντρες υπάρχουν. Είναι μη τοξικοί, σε καμαρώνουν, σε στηρίζουν. Και αυτούς παντρεύεσαι. Μέχρι να φτάσεις εκεί όμως, να εξετάσουμε όλους τους «Ντάνκαν» και τους «Αλφι» του κόσμου μας; Όλη την καταπίεση, τις προσβολές, την περιθωριοποίηση, την απαξίωση, τη βία, τις γυναικοκτονίες;
H σκηνή που δεν θα ξεχάσουμε
Η σκηνή του χορού. Εμα Στόουν και Μαρκ Ράφαλο σε ρεσιτάλ absurd κωμωδίας με τον Λάνθιμο να κινεί τα αόρατα νήματα. Αλληγορική, ως η ενστικτώδη χαρά που κατανικά κάθε καθωσπρεπισμό. Συμβολική για τη γυναικεία απελευθέρωση από ρόλους και κορσέδες. Κανιβαλιστικά σατιρική για τον άντρα που η ανασφάλειά του τον θέλει να αγωνιά να οδηγεί αυτός, να αγωνίζεται να υποτάξει, να μην μπορεί να αποδεχθεί, να ακολουθήσει, να αγαπήσει την ημιάγρια, ελεύθερη γυναικεία φύση. Να μαγεύεται από αυτή και να της θυμώνει.
Γράψαμε στο Flix
Με κάποιο τρόπο η ιστορία της Μπέλα Μπάξτερ αποτελεί ενός είδους συνέχεια της προβληματικής του «Κυνόδοντα», το τι θα μπορούσε να είχε συμβεί αν ο χαρακτήρας της Αγγελικής Παπούλια σε εκείνη την ταινία έβγαινε από το πορτ μπαγκάζ του αυτοκινήτου του πατέρα της. Και αν, στην συνέχεια, έμπαινε σε ένα σύμπαν που φέρνει στο νου κάτι από τις περιπέτειες της «Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων». Με πολύ περισσότερο σεξ, αίμα, βία και απολαυστικό, ενήλικο, χιούμορ...»
«Διότι το χιούμορ (όπως και στην «Ευνοούμενη») είναι κι εδώ καταλυτικό, σχεδόν πάντα λοξό, μα απόλυτα επιτυχημένο, κάνοντας το «Poor Things» εκτός όλων των άλλων και μια εξαιρετική κωμωδία. Από εκείνες που σε ξεβολεύουν, σε κεντρίζουν, μερικές φορές σου σφίγγουν την καρδιά όσο γελάς...»
Διαβάστε εδώ ολόκληρη την κριτική του Flix.
Και κάτι ακόμα
Hταν υπέροχο να παρακολουθείς το θρίαμβο της ταινίας στα βραβεία. Μπορεί στα Οσκαρ να μην κατάφερε να νικήσει το φαβορί «Οπενχάιμερ», όμως η [Εμα Στόουν κέρδισε το δεύτερο χρυσό της καριέρας της]9https://flix.gr/news/oscars-2024-ema-stone-best-actress.html). Στις Χρυσές Σφαίρες το «Poor Things» κέρδισε τη «Barbie»](https://flix.gr/news/golden-globes-2024-poor-things.html), η [Στόουν κέρδισε ακόμα μία Χρυσή Σφαίρα Α' Γυναικείου ρόλου και η χαρά του Λάνθιμου, των πρωταγωνιστών και των συντελεστών, και η γιορτή που στήθηκε στα παρασκήνια ήταν εθιστική. Θυμηθείτε εδώ όλο το φωτογραφικό ρεπορτάζ.
Οι 10 καλύτερες ταινίες του 2023 για το Flix
Νούμερο 10: «Longlegs» του Οζ Πέρκινς
Νούμερο 9: «Black Dog του Γκουάν Χου
Νούμερο 8: «Το Ελιξίριο της Νιότης» της Κοραλί Φαρζά
Νούμερο 7: «Μικρά Πράγματα σαν κι Αυτά»
Νούμερο 6: «Υπέροχες Μέρες»
Νούμερο 5: «Υπόθεση Γκολντμάν»
Νούμερο 4: «Anora»
Νούμερο 3: «Emilia Perez»
