Ο Χρήστος Νίκου μπήκε εκρηκτικά στα κινηματογραφικά πράγματα, όχι τα εγχώρια, εκεί ήταν ήδη γνώριμος, αλλά τα διεθνή, πριν δυο χρόνια, με την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία. Τα «Μήλα» έκαναν παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Βενετίας, τα ερωτεύτηκε πολύς κόσμος, ανάμεσά τους η Κέιτ Μπλάνσετ, έκαναν μια πετυχημένη διαδρομή στα φεστιβάλ και στις αίθουσες κι έδωσαν στο δημιουργό τους την ώθηση που χρειαζόταν για να κάνει το επόμενο βήμα.
Και το έκανε θεαματικά: το «Fingernails» είναι μια Αμερικανο-Βρετανική συμπαραγωγή, με την Μπλάνσετ σε ρόλο παραγωγού, μ' ένα ζηλευτό αγγλόφωνο καστ (Τζέσι Μπάκλεϊ, Ριζ Αχμεντ, Τζέρεμι Αλεν Γουάιτ, Λουκ Γουίλσον), με ντεμπούτο στο Φεστιβάλ του Τέλιουραϊντ και με τη σφραγίδα Apple Originals, πράγμα που σημαίνει ότι θα το δουν εκατομμύρια θεατές - παρότι ο δημιουργός του επιμένει, σινεφιλικά και ρομαντικά, στη σκοτεινή αίθουσα και τον κινηματογραφικό προβολέα.
«Rain makes people feel romantic.» Δείτε ένα κλιπ από το «Fingernails» του Χρήστου Νίκου
Αυτός ο ρομαντισμός απλώνεται στο «Fingernails», από την κορυφή μέχρι τα... νύχια. Κεντρική ηρωίδα είναι η Ανα που, για καλή της τύχη, έχει βρει τον ιδανικό σύντροφο και δεν θα χωρίσει ποτέ: έτσι, τουλάχιστον, αποδεικνύει το εξαιρετικά δημοφιλές τεχνολογικό τεστ που, αφαιρώντας ένα νύχι και από κάθε σύντροφο και συγκρίνοντάς τα σε μια κατασκευή μεταξύ φούρνου μικροκυμάτων και παλιού vcr, βγάζει το πόρισμα της μοίρας. Υπάρχει μόνο ένα ζήτημα: η Ανα δεν είναι ακόμα σίγουρη. Οταν αρχίσει να εργάζεται σε ένα ινστιτούτο που διεκπεραιώνει εργαστηριακούς ελέγχους για να διαπιστώσει τη συμβατότητα των ζευγαριών, η Ανα γνωρίζει τον Αμίρ και οι αμφιβολίες της εντείνονται.
Ο Χρήστος Νίκου, προσωρινά (ή ποιος ξέρει...) στο Λος Αντζελες, μίλησε στο Flix για το δικό του σύμπαν, αυτό που κατασκευάζει στις ταινίες του, ανθρωποκεντρικό, άχρονο ή διαχρονικό, αποστασιοποιημένο και γεμάτο από μια αδέξια αγάπη - και, μαζί, για την αγαπημένη του ρομαντική κομεντί, τις αδυναμίες του καλλιτεχνικού σινεμά στην Αμερική και την αδικία του να τον συγκρίνουν με τον Γιώργο Λάνθιμο. Διαβάστε παρακάτω όσα μας είπε.
Και οι δύο σου ταινίες ασχολούνται με κάποιο manual για τις σχέσεις, κάποιους κανόνες που θα τις εξασφαλίσουν. Σίγουρα αυτή είναι μια περιπαικτική, μια ειρωνική ματιά σε ό,τι στον έρωτα δεν είναι αυθόρμητο. Μήπως όμως θεωρείς ότι κρύβει και μια δόση αλήθειας;
Ουσιαστικά προσπαθούμε να κάνουμε μία αλληγορία και στις δύο ταινίες σε σχέση με την αγάπη, με το πώς η αγάπη, ο έρωτας είναι κάτι διαχρονικό που υπάρχει πάντα και το πώς το προσεγγίζουμε. Στην ταινία προσπαθούμε να δείξουμε πώς στη μοντέρνα κοινωνία κι ιδιαιτέρως μέσα από την τεχνολογία οι άνθρωποι προσεγγίζουν την αγάπη και προσπαθούν να βρουν απαντήσεις και να επιβεβαιώσουν πράγματα, όταν στ' αλήθεια πρόκειται για κάτι πολύ πιο ενστικτώδες, που δεν χρειάζεται καμία επιβεβαίωση. Και στις δυο ταινίες, αν υπάρχει «κακός» χαρακτήρας είναι πάντα η κοινωνία και όχι οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι προσπαθούν απεγνωσμένα να καταλάβουν τον εαυτό τους μέσα σε αυτήν. Το ειρωνικό έχει να κάνει μόνο με την κοινωνία και όχι, καθόλου με τους ανθρώπους.
Με το "Fingernails" δεν έχουμε προσπαθήσει να κάνουμε κάτι κυνικό. Νιώθω ότι η καρδιά της ταινίας δεν είναι σκληρή – ο κόσμος στον οποίο ζουν οι άνθρωποι είναι σκληρός.»
Τα «Μήλα» έκαναν αίσθηση ήδη από το Φεστιβάλ Βενετίας, μετά με τη συνεργασία με την Κέιτ Μπλάνσετ – μπορεί μ’ αυτή την ανταπόκριση να πιέστηκες περισσότερο ν’ ανταποκριθείς στις προσδοκίες; Τι λειτούργησε θετικά και τι ανασταλτικά για το δεύτερο βήμα, τη δεύτερη ταινία σου;
Η εμπειρία της πρώτης ταινίας δεν λειτούργησε καθόλου ανασταλτικά. Ηδη την ιδέα την είχαμε πριν και την πρεμιέρα των «Μήλων», ήδη γράφαμε. Βλέπω κάθε ταινία σαν την πρώτη και τελευταία ταινία. Με το «Fingernails» ήταν σαν να μην έχω κάνει καν τα «Μήλα», δεν μ’ ένοιαζε: πάμε εκεί και δίνουμε τα πάντα απ’ ό,τι έχουμε μέσα στην καρδιά μας. Ούτε μ’ ένοιαξε ότι δούλεψα με αυτούς τους ηθοποιούς, με αυτό το budget, για την Apple, οτιδήποτε. Είχαμε το final cut, δεν πείραξαν καθόλου το τελικό αποτέλεσμα, η ταινία είναι αυτό που ήθελα να κάνω ακριβώς. Και ναι, αν την ξαναέκανα τώρα θα την έκανα πάλι με τον ίδιο τρόπο. Δεν είχαμε κανένα φραγμό ούτε δυσκολίες σε σχέση με αυτό το... «ωχ, τι πάω να κάνω τώρα». Αύριο το πρωί μπορώ να πάω να κάνω μια Marvel ταινία, εύκολο θα είναι – δεν θα το κάνω ποτέ στη ζωή μου αλλά εννοώ ότι δεν με φοβίζουν αυτά τόσο πολύ να σου πω την αλήθεια.
Παρότι η ιστορία της ταινίας έχει μια εσωτερική σκληρότητα, διατυπώνεται, χάρη και στη δουλειά του Γιώργου Ζαφείρη στο μοντάζ και του Μαρσέλ Ρεβ στη φωτογραφία, μέσα από τρυφερά καδραρίσματα και μια ζεστασιά - γιατί αποφάσισες ν' ακολουθήσεις αυτή την αισθητική;
Γενικά και στις δυο ταινίες προσπαθούσαμε να βρίσκουμε συνέχεια ισορροπίες, σε όλα τα πράγματα. Μεταξύ για παράδειγμα του κωμικού με το δραματικό, του πόσο πολύ conceptual είναι μια ταινία με το πόσο πολύ ανθρώπινη και προσγειωμένη είναι. Ταυτόχρονα σίγουρα νιώθω ότι η ματιά της ταινίας είναι αρκετά τρυφερή. Σε καμία πλευρά της δεν έχουμε προσπαθήσει να κάνουμε κάτι κυνικό. Νιώθω ότι η καρδιά της ταινίας δεν είναι σκληρή – ο κόσμος στον οποίο ζουν οι άνθρωποι είναι σκληρός αλλά τους ανθρώπους τους αντιμετωπίζουμε με μία τρυφερότητα. Γενικά αγαπάω τους ανθρώπους, κάπως πιστεύω σ’ αυτούς κι αυτό προσπαθήσαμε να εκφράσουμε κι εδώ.
Στο «Fingernails» επρόκειτο να πρωταγωνιστήσει η Κάρεϊ Μάλιγκαν, τελικά αποφασίσατε να μην προχωρήσετε μαζί: τι άλλαξες, αν κάτι, στο σενάριο για ν’ αναλάβει το ρόλο η Τζέσι Μπάκλεϊ;
Δεν άλλαξα τίποτα. Με τη Μάλιγκαν συμφωνήσαμε κατ’ ευθείαν να δουλέψουμε μαζί, μόλις είδε τα «Μήλα». Δεν είχαμε καν σενάριο ακόμα, συμφώνησε από την ιδέα. Και μου ζήτησε να το ανακονώσουμε, πριν ακόμα υπογράψουμε με την Κέιτ Μπλάνσετ που μπήκε ως παραγωγός στα «Μήλα» και στο «Fingernails». Εγινε κατ’ ευθείαν μετά τη Βενετία. Αλλά στην πορεία δεν δουλέψαμε ποτέ με την Κάρεϊ κι ούτε γράφαμε για εκείνη, γράφαμε για την ταινία. Εκείνη είχε κλείσει πολλές δουλειές, ανάμεσά τους και το «Maestro» του Μπράντλεϊ Κούπερ και δεν μας έβγαινε καθόλου από χρόνους. Αποφασίσαμε να κάνουμε την αλλαγή και προχωρήσαμε με την Τζέσι Μπάκλεϊ και νομίζω ότι είναι και πιο σωστή επιλογή γι’ αυτή την ταινία που κάναμε.
Η ταινία προσπαθεί να κάνει ένα πολύ ξεκάθαρο σχόλιο πάνω στην τεχνολογία, στο πώς χρησιμοποιούμε την τεχνολογία, στο πώς κάνουμε swap δεξιά-αριστερά με τα δάχτυλά μας, με τα νύχια μας ακόμα για να βρούμε το perfect match στην αγάπη.»
Γιατί η τεχνολογία στην ταινία είναι σχεδόν αναλογική και γιατί όλα τα τραγούδια είναι από τα ‘80ς;
Η ταινία προσπαθεί να κάνει ένα πολύ ξεκάθαρο σχόλιο πάνω στην τεχνολογία, στο πώς χρησιμοποιούμε την τεχνολογία, στο πώς κάνουμε swipe δεξιά-αριστερά με τα δάχτυλά μας, με τα νύχια μας ακόμα για να βρούμε το perfect match στην αγάπη. Νιώθω ότι τα κινητά είναι προέκταση των δαχτύλων μας κι είμαστε όλη μέρα πίσω από μια οθόνη. Αρα θα ήταν πάρα πολύ εύκολο να δείξουμε αυτό, τους ανθρώπους πίσω από μια οθόνη, αλλά νομίζω ότι είναι πιο δυνατό μήνυμα ν’ αφαιρέσεις τελείως όλη την τεχνολογία και ν’ αφήσουμε μόνο μια τεχνολογική συσκευή σ’ όλη την ταινία, που είναι αυτό το τεστ, όπου πηγαίνουν όλοι να μάθουν ένα αποτέλεσμα για τα ίδια τους τα συναισθήματα, μέσα από την τεχνολογία. Οπότε αυτός ήταν ο λόγος που αφαιρέσαμε όλα τα υπόλοιπα και προσπαθήσαμε να παίξουμε με κάτι που ουσιαστικά, αν μπορεί να τοποθετηθεί κάπου χρονικά, είναι λίγο πριν το ίντερνετ μπει στη ζωή μας.
Στο σύμπαν που δημιουργείς, είναι σαν μια «υγιής» ερωτική/συντροφική σχέση να είναι ο μόνος λόγος ύπαρξης - είναι;
Και στις δύο ταινίες, στην πρώτη για τη μνήμη και την απώλεια, τώρα για την αγάπη, νομίζω ότι προσαπθήσαμε, ενώ φαίνεται ότι πάμε να χτίσουμε ένα κόσμο, ουσιαστικά να επικεντρωνόμαστε στους χαρακτήρες, να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τα δικά τους μάτια. Κι επειδή υπάρχει αυτό το πρόβλημα με την αγάπη, με τον έρωτα, επικεντρώνονται όλοι μόνο σε αυτό και προσπαθούμε να τους δούμε μέσα από αυτό. Νομίζω ότι από τη στιγμή που κάνουμε ένα «case study» πάνω στην αγάπη, μια αλληγορία στο πώς οι άνθρωποι βλέπουν την αγάπη σήμερα κι ιδιαιτέρως μέσα από την τεχνολογία, θέλαμε να επικεντρωθούμε εκεί, να μην μάθουμε κάτι παραπάνω για τους ήρωες, να μην ξέρουμε ακριβώς πού δουλεύουν, τι κάνουν. Αντίστοιχα αν σκεφτείς και στην «Αιώνια Λιακάδα Ενός Καθαρού Μυαλού» δεν νομίζω ότι μαθαίνουμε πολλά πράγματα, δεν θυμάμαι αν ξέρουμε καν πού δουλεύει ο Τζιμ Κάρεϊ.
Μια και ανέφερες τη «Λιακάδα», υπάρχουν πολλοί σεναριογράφοι/σκηνοθέτες που αντιμετωπίζουν το θέμα του έρωτα ανατρεπτικά, αντισυμβατικά, λοξά, από τον Γκοντάρ ως, όντως, τον Τσάρλι Κάουφμαν – τι αναφορές έχεις στο σινεμά σου γενικά;
Σίγουρα και το «Τρούμαν Σόου», την ταινία που μ’ έκανε να θέλω να γίνω σκηνοθέτης και τη «Λιακάδα» και γενικά τις ταινίες του Κάουφμαν. Τον λατρεύω, εννοείται, αν και δεν συμφωνώ πάντα με όλα όσα κάνει κι ιδιαιτέρως όταν σκηνοθετεί αλλά ναι, αν μπορώ να πω ότι «δανειστήκαμε» κάτι, αν λατρέυω κάτι σ’ αυτές τις ταινίες, είναι το πώς είναι όλα conceptual stories αλλά στην πραγματικότητα είναι πάρα πολύ ανθρώπινα και δεν ενδιαφέρονται καθόλου να χτίσουν ένα κόσμο παρακολουθούν τα πάντα μέσα από τον άνθρωπο. Σίγουρα αυτό είναι και μια δική μας προσέγγιση και στις δυο ταινίες.
Ποια είναι η δική σου αγαπημένη ρομαντική κομεντί; Είναι το «Notting Hill» που κάνει κι ένα «πέρασμα» από την ταινία;
Ναι, νομίζω ότι είναι το «Notting Hill», αν και γενικά νομίζω ότι είναι λίγο science fiction, γιατί δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι να έρθει ξαφνικά στο βιβλιοπωλείο σου η μεγαλύτερη σταρ του Χόλιγουντ και να σου πει… Αλλά γενικά μ’ αρέσει πάρα πολύ ο Ρίτσαρντ Κέρτις, νομίζω ότι από το «When Harry Met Sally» και μετά, απ' όταν ξεκίνησε η χρυσή εποχή των ρομαντικών κομεντί στο Χόλιγουντ, αυτή είναι η αγαπημένη μου.
Δίνω συνεντεύξεις έξω και μου λένε, "πώς νιώθεις που ο Λάνθιμος σε προστάτευσε, σε βοήθησε να έρθεις στο εξωτερικό". Κι είμαι σε φάση, έχω να του μιλήσω δέκα χρόνια, δεν ήμασταν ποτέ φίλοι, δούλεψα σε μία ταινία του, δεν τον ξέρω καν ως άνθρωπο.»
Είναι φυσικό κι έχει γίνει και πάλι να συγκρίνεσαι, ειδικά από τα ξένα μέσα, με τον Γιώργο Λάνθιμο, λόγω του ύφους των ταινιών σας, το quirkiness, το κυνικό χιούμορ, την εθνικότητα και την ηλικία σας. Είναι άδικη αυτή η σύγκριση;
Δεν μου αρέσει, νομίζω δεν είναι ωραίο καν για τον Γιώργο αυτό. Είναι πάρα πολύ άδικο για τον Γιώργο να γίνονται όλες αυτές οι αναφορές. Δίνω συνεντεύξεις έξω και μου λένε, «πώς νιώθεις που ο Γιώργος σε προστάτευσε, σε βοήθησε να έρθεις στο εξωτερικό». Κι είμαι σε φάση, έχω να του μιλήσω δέκα χρόνια, δεν ήμασταν ποτέ φίλοι, δούλεψα σε μία ταινία του, δεν τον ξέρω καν ως άνθρωπο. Δεν καταλαβαίνω γιατί υπάρχει τόσο πολύ η σύγκριση – το θεωρώ λίγο τεμπέλικη δουλειά να συγκρίνουν τις ταινίες μας, γιατί νιώθω ότι ο Γιώργος κάνει ένα σινεμά που θα το χαρακτηρίσω κυνικό αλλά όχι με κακό τρόπο, με τον δικό του τρόπο. Και νομίζω ότι η δική μας προσέγγιση είναι τελείως τρυφερή, τελείως διαφορετική. Και τα δύο πρότζεκτ που κάναμε εμείς και όλα του Γιώργου είναι conceptual, ΟΚ, τι να κάνουμε, κι ο Τσάρλι Κάουφμαν κάνει conceptual stories και τόσοι πολλοί σκηνοθέτες. Αλλά δεν μπορώ να κάνω κάτι γι’ αυτό, συνεχίζουν να μας συγκρίνουν. Με ρωτούν συνέχεια, θέλω ν’ απαντάω και λέω, ναι, είναι τέλειος σκηνοθέτης, προφανώς φέτος θα πάρει κι όλα τα Οσκαρ, αλλά νομίζω ότι κάνουμε πολύ διαφορετικό σινεμά.
Η ταινία βγαίνει στην Αμερική, βγαίνει διεθνώς, ήταν κάτι που φανταζόσουν; Ηταν στόχος σου η Αμερική; Θεωρείς ότι πλέον η δημιουργική ταυτότητά σου είναι διεθνής και όχι ελληνική;
Γενικά δεν νιώθω ότι κάνω καριέρα να σου πω την αλήθεια. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου καν επαγγελματία σκηνοθέτη. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου καν σκηνοθέτη. Μου αρέσει να κάνω ταινίες. Σινεφίλ είμαι, προσπαθώ να βλέπω 2-3 ταινίες την ημέρα όπως έκανα πάντα, και προσπαθώ να κάνω ταινίες όταν έχω κάτι να πω. Μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω μια ταινία στ’ αγγλικά με όλους αυτούς τους ηθοποιούς, σίγουρα η Αμερική νιώθω ότι πρέπει ν’ αλλάξει πολλά πράγματα, δεν είναι μια χώρα η οποία βλέπει το σινεμά ως σινεμά δημιουργών, αλλά ως industry, πάρα πολύ έντονα. Εμείς ήμασταν πάρα πολύ τυχεροί σ’ αυτή την ταινία να έχουμε το final cut οπότε δεν το πειράξανε, δεν το αγγίξανε καθόλου, αλλά νιώθω ότι αν δεν είχαμε το final cut θα το είχαν σχεδόν διαλύσει, δεν θα ήταν η ταινία που είναι τώρα. Οπότε ναι, θα προσπαθήσω να κάνω ταινίες μ’ αυτόν τον τρόπο, να έχω το final cut, να κάνω αυτά που θέλω να κάνω, δεν με φοβίζει ότι δoυλεύει έτσι το industry, αλλά ταυτόχρονα... Ας πούμε, ξενέρωσα πάρα πολύ, πρόσφατα - μάλιστα το έστειλα και με μήνυμα επειδή είναι φίλος το αφεντικό της Α24 - ότι κάνουν τρέιλερ του «Zone of Interest» του Τζόναθαν Γκλέιζερ και δεν υπάρχει το όνομα του Γκλέιζερ πουθενά κι υπάρχουν μόνο τα quotes από τους κριτικούς και το logo της Α24. Το ίδιο έκαναν και με το «Dream Scenario» που έχει έναν σκηνοθέτη, σεναριογράφο και μοντέρ από πίσω, έχει κάνει και τα τρία ο Κρίστοφερ Μπόργκλι, κι είναι λίγο ανησυχητικό όταν βλέπεις ότι αυτές οι εταιρείες προσπαθούν να προωθήσουν μόνο την εταιρεία τους κι όχι τους δημιουργούς. Γιατί όλες αυτές οι ταινίες δημιουργούνται από ένα μυαλό ουσιαστικά, και δεν αναφέρομαι μόνο στους σκηνοθέτες, μ’ ένα «εγώ» δικό μου, να υπάρχει το δικό μου όνομα, αλλά νομίζω των ανθρώπων γενικά που κάνουν την ταινία. Θεωρώ ότι είναι άδικο κι ότι γενικά αυτό κάπως επικρατεί στην Αμερική. Αλλά ναι, αν μπορώ να συνεχίσω να κάνω διεθνείς ταινίες, ξέρω ότι και το επόμενο λογικά θα είναι στα αγγλικά, οπότε…
Αρα ένιωσες ότι η Apple TV είναι ένα σπίτι φιλόξενο;
Οταν ήμασταν πέρσι στις Κάννες, είχαμε πρόταση και από την Α24 κι από πάρα πολλές εταιρείες. Από την Apple έδωσαν και τα περισσότερα χρήματα και μας έδωσαν και τη δυνατότητα να κάνουμε σίγουρα theatrical release. Στην πορεία βέβαια αυτό άλλαξε κάπως, εγώ δεν διάβασα ποτέ το συμβόλαιο, νόμιζα ότι θα κάνουμε σε πολύ περισσότερες χώρες, κάνουμε σε πολύ λιγότερες. Εγώ νομίζω ότι η ταινία πρέπει να παίξει στους κινηματογράφους, δεν είμαι υπέρ του πώς οι πλατφόρμες δείχνουν ταινίες μόνο online. Οι ταινίες γίνονται για τους κινηματογράφους – αν κάποιος δεν το δει εκεί, μετά να το δει αλλού, σε κάποια πλατφόρμα. Αλλά πρέπει να ξεκινούν όλες εκεί. Και πρέπει να ξαναγυρίσουμε εκεί. Δεν ξέρω κατά πόσο θα δούλευα εύκολα ξανά με μία πλατφόρμα αν δεν υπέγραφα στο συμβόλαιο ότι θα βγει για τρεις, τέσσερις εβδομάδες μόνο στους κινηματογράφους στην αρχή και μετά θα παίξει στην πλατφόρμα. Σίγουρα, βέβαια, στην πλατφόρμα θα το δει όλος ο πλανήτης – επειδή βγαίνουμε, μάλιστα, και μαζί με τον Σκορσέζε, θα το δουν όλοι, ακόμα κι αυτοί που δεν θέλουν να το δουν!
