Ο Μεξικανός Αλφόνσο Κουαρόν, έχοντας διανύσει την απόσταση από το «Θέλω και τη Μαμά σου» ως το «Gravity» κι από τον Χάρι Πότερ στα «Παιδιά των Ανθρώπων», έχοντας πάρει Οσκαρ και γίνει όσο διάσημος μπορεί να γίνει ένας σκηνοθέτης, έκανε ένα βήμα «πίσω», δηλαδή πολλά βήματα μπροστά και γύρισε στο Μεξικό και στις προσωπικές του αναμνήσεις. Τόσο ωραία διατυπωμένες, που αφορούν όλους.
Διαβάστε ακόμη: Βενετία 2018 | Είδαμε το «Roma» του Αλφόνσο Κουαρόν
Η νέα ταινία του Κουαρόν, το «Roma», παρατηρεί μια μεσοαστική οικογένεια στην πόλη του Μεξικό το '71, μέσα από τα μάτια των δυο γυναικών που τη διαμορφώνουν, της μητέρας και, κυρίως, της Κλεό, της υπηρέτριας του σπιτιού που, χωρίς πολλά λόγια, μεγαλώνει τα παιδιά και φροντίζει για όλα. Γιατί «Roma»; Επειδή, όπως εξηγεί ο ίδιος ο Κουαρόν, είδε την πόλη του Μεξικού να αναπτύσσεται τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, με αλλαγές στην υποδομή και στις τέχνες κι αυτή η εξέλιξη την έκανε, στα μάτια του, μια Ρωμαϊκή πόλη.
Ο Αλφόνσο Κουαρόν, οι συνεργάτες της ταινίας και οι τρεις πρωταγωνίστριες, Γιαλίτσα Απαρίτσιο (η Κλεό της ταινίας), Μαρίνα ντε Ταβίρα (η Σοφία, κυρία του σπιτιού) και Νάνσι Γκαρσία (η άλλη υπηρέτρια, Αντέλα), μίλησαν στους δημοσιογράφους μετά την προβολή του «Roma» - και πριν την επίσημη πρεμιέρα του, όπου και οι ηθοποιοί θα τη δουν για πρώτη φορά. Διαβάστε παρακάτω τα highlights της συζήτησης.
Ο Κουαρόν για την προσωπική διάσταση της ταινίας Αυτή είναι μια ιστορία που ξέρω πολύ καλά, είναι η ιστορία της δικής μου οικογένειας, της δικής μου νταντάς. Μόνο που βλέποντάς τη σήμερα, μπορείς στην πραγματικότητα να τη δεις πιο καθαρά, παρότι έχει περάσει καιρός. Γράφοντας την Κλεό, την κεντρική ηρωίδα, ξεκίνησα από τις δικές μου αναμνήσεις και τις εμπλούτισα με συζητήσεις που κάναμε μαζί. Γιατί η αλήθεια είναι ότι, όταν μεγαλώνεις με κάποιον που αγαπάς, δεν συζητάς την ταυτότητά του. Εδώ πιέστηκα να δω την Κλεό ως γυναίκα, σύνθετη, μέλος της χαμηλής κοινωνικής τάξης, ιθαγενή κι αυτό μου δίνει μια νέα οπτική που δεν είχα ποτέ, τη θεωρούσα απλώς σαν μητέρα μου με κάποιον τρόπο. Μετά αυτό οδήγησε στο σπίτι μου, στη σιγουριά ότι ήταν οι γυναίκες που κυβερνούσαν αυτό το σπίτι, το διαχειρίζονταν. Αυτό το συνειδητοποιείς από την εφηβεία, καταλαβαίνεις ότι υπάρχει μια προφανής διαφορά, σταδιακά έρχεται η έκπληξη της ανακάλυψης ότι, για παράδειγμα, η μητέρα σου, είναι και μητέρα σου, αλλά είναι στ' αλήθεια μια γυναίκα.
Η γλώσσα στην ταινία
Νάνσι Γκαρσία: Τόσο οι ηρωίδες μας, όσο κι εμείς, προερχόμαστε από μια κοινότητα ιθαγενών του Μεξικού, τους Μιζτέκ (Mixtec), κι αυτή τη γλώσσα μιλάμε. Είναι μια γλώσσα γεμάτη διαφορετικές διαλέκτους κι είμαστε πολύ χαρούμενες που ο σκηνοθέτης μας προσέφερε την ευκαιρία να κάνουμε τη γλώσσα μας γνωστή, ελπίζουμε να διασωθεί και μέσα στην κοινότητα, είναι μέρος της κουλτούρας μας.
Γιαλίτσα Απαρίτσιο: Εγώ δεν τη μιλούσα, τη διδάχτηκα αυτή τη διάλεκτο. Είναι δύσκολη, αλλάζουν μικροί ήχοι και λες κάτι τελείως διαφορετικό. Ηταν τιμή μου να την εκπροσωπήσω, γιατί μας χαρακτηρίζει και έτσι τονίζεται η ιστορία του πολιτισμού μας. Θα ήταν ωραίο να χρησιμοποιείται περισσότερο.
Ο Κουαρόν για τις γυναίκες Η ταινία κατασκευάστηκε απ’ όλες αυτές τις γυναίκες και έγινε χάρη σ’ αυτές: τις γυναίκες της παιδικής μου ηλικίες και τις γυναίκες της ταινίας. Δεν δουλέψαμε με συμβατικό τρόπο. Ειδικά με τις δυο ερασιτέχνες ηθοποιούς, που βρέθηκαν για πρώτη φορά στο γύρισμα, αντίθετα με τη Μαρίνα. Σενάριο δεν πολυυπήρχε. Τους έδινα κάποια στοιχεία, αλλά όχι αυστηρές οδηγίες, δεν ήθελα διακοπές, ήθελα να τρέχουν όλα φυσικά, η Νάνσι δίδασκε τη γλώσσα στη Γιαλίτσα, επιπλέον της ηρωίδας της, της Αντέλα, ήταν η διερμηνέας μας και σύμβουλός μας. Κι έτσι κάπως νομίζω ότι όλοι μάθαμε πολλά στο γύρισμα.
Για το ασπρόμαυρο Το ασπρόμαυρο είναι μέρος του DNA της ταινίας. Στην αρχή τρία πράγματα ήταν ξεκάθαρα. Η κεντρική ηρωίδα Κλεό, η ταινία ως ανάμνηση και το ασπρόμαυρο. Αυτά ποτέ δεν άλλαξαν. Μιλάμε για μια ανάμνηση, αλλά εγώ δεν την ήθελα υποκειμενική, την ήθελα αντικειμενική ανάμνηση. Κι οι εικόνες, είναι πιο αντικειμενικές, γιατί συγκεκριμενοποιούν κάτι αφηρημένο. Μ’ ενδιέφερε να παρατηρώ αυτές τις στιγμές από απόσταση, χωρίς κριτική ματιά, μην επιτρέποντας στην κάμερα να παρεμβαίνει. Οταν το νερό κυλά στο δάπεδο (η εναρκτήρια σκηνή της ταινίας ήταν και το teaser της, δείτε το εδώ, η κάμερα σέβεται την έννοια του χρόνου, όσο μπορούσαμε κρατούσαμε τον κανονικό χρόνο. Οι ευρυγώνιες λήψεις μας επέτρεπαν να παρατηρούμε όχι μόνο τους ήρωες, αλλά και όλα τα γύρω, ότι κανείς δεν είναι πιο σημαντικός από κάποιον άλλον. Κι έπειτα θέλαμε να μην έχει απαντήσεις η ταινία, ο θεατής βγάζει τα συμπεράσματά του. Υπάρχουν πολλά σύμβολα, αλλά ο θεατής τα απορροφά και τα ερμηνεύει.
Ο Εουχένιο Καμπαγιέρο για το σκηνικό της ταινίας Όλα ξεκίνησαν διαβάζοντας τις λεπτομέρειες στα σχόλια του Αλφόνσο στο σενάριο. Μου περιέγραφε τις αναμνήσεις του και μιλούσαμε για τις παραμικρές, φαινομενικά άσχετες, λεπτομέρειες κι αυτό προσέθεσε στην αλήθεια της ταινίας. Δεν θέλαμε να κάνουμε μια ταινία «εποχής», θέλαμε μια ταινία που να παγιδεύει στιγμές στο χρόνο. Οταν ο Αλφόνσο μου έλεγε τι ήθελε να κάνει, ήταν ξεκάθαρο ότι η ταινία θα ήταν ασπρόμαυρη, έτσι το βλέπαμε. Αλλά δουλέψαμε πάρα πολύ για το πώς θα λειτουργούσε η γκάμα του γκρι του φιλμ, πώς θ' αντανακλούσαν τα χρώματα του σκηνικού, ώστε να υποστηρίζει τα συναισθήματα των ηθοποιών.
Ο Κουαρόν για την αισθητική της ταινίας Η ανάμνηση της ταινίας είναι, μεν, δική μου, αλλά ήθελα όσοι δούλευαν να προσθέσουν τις δικές τους αναμνήσεις. Εχουμε κοινές αναφορές, παιδικές μνήμες, το περιβάλλον, πολλά στοιχεία που μου είπε, ή μου πρότεινε ο Εουχένιο κι αυτό οδήγησε σε μια συζήτηση μεταξύ μας και νέα στοιχεία στο φιλμ. Δεν ήθελα μια νοσταλγική ταινία, ήθελα να κοιτάζει το παρόν. Είναι μια σύγχρονη ασπρόμαυρη ταινία. Η απόφαση δεν ήταν στιλιζαρισμένο φως, μεγάλα πλάνα του ’40 και του '50, αλλά ψηφιακό ασπρόμαυρο, αποδεχόμενο το ψηφιακό φορμά, που είναι πολύ προχωρημένο, είναι 65mm. Μ’ αυτό το ολοκαίνουριο ψηφιακό φορμά αποφασίσαμε να μιλήσουμε για το παρελθόν.
Ο Κουαρόν για το ότι υπογράφει το σενάριο, τη σκηνοθεσία, την παραγωγή, τη φωτογραφία και το μοντάζ Αυτό έχω κάνει σε σχεδόν όλες τις ταινίες μου, γράφω, κάνω τη φωτογραφία, την παραγωγή. Τυχαία έγινα φωτογράφος της ταινίας, αρχίσαμε με τον Εμανουέλ Λουμπέσκι και ξέραμε κι οι δυο ότι το σημαντικότερο στοιχείο ήταν το timing του γυρίσματος. Οταν, όμως, βρήκαμε το 10ήμερο των γυρισμάτων, ο Εμανουέλ δεν μπορούσε. Μου πρότεινε κάποιους εξαιρετικούς φωτογράφους, αλλά αγγλόφωνους κι εγώ δεν ήθελα να επιβάλλω τα αγγλικά ως γλώσσα στο γύρισμα. Οπότε, μου λέει ο Εμανουέλ, γιατί δεν το κάνεις εσύ; Ετσι δούλεψα με μια ομάδα πολύ ικανών ανθρώπων, μ' έναν νέο φωτογράφο, τον Γκάλο Ολιβάρες, που έγινε ο συν-φωτογράφος μου, μου έδωσε ασφάλεια ότι είχα μια πλεονεκτική οπτική ματιά, έκανα τα πάντα κι εκείνος τα ενέκρινε ή όχι. Αν έκανα κάτι λάθος, γύριζα πίσω. Περιστοίχισα τον εαυτό μου με πολύ έξυπνους και ταλαντούχους ανθρώπους.
Ο Κουαρόν για το πόσο το «Roma» είναι αυτοβιογραφικό Η ταινία αυτή ήταν πάντα εκεί, δεν έψαξα κάτι ή κάποιον, ήταν πάντα μαζί μου, εγώ ήμουν τυχερός απλώς που γνώρισα τις γυναίκες της ταινίας. Είναι αναπόφευκτο, όταν ανακατασκευάζεις το παρελθόν σου σε μια ρέπλικα του σπιτιού σου, με 70% των αυθεντικών επίπλων, μέλη της οικογένειας σε φωτογραφίες, πορτρέτα στους τοίχους, με συγγενείς να σου δίνουν παλιά έπιπλα, ν' ανακατασκευάζεις στιγμές της ζωής σου. Πολλά πράγματα σου συμβαίνουν, είναι μέρος της διαδικασίας, η αντίθεση κι η συνάντηση του παρόντος και του παρελθόντος της μνήμης σου. Τις φέρνεις πίσω, αλλά δεν μπορείς να τις κρίνεις, πρέπει να καταλάβεις πολλά, τους λόγους που συνέβησαν πράγματα. Απλώς, είμαι αλήθεια τυχερός που ήρθαν μαζί μου, στο ταξίδι μου, αυτές οι σπουδαίες γυναίκες που πρωταγωνιστούν και δούλεψαν μαζί μου χωρίς φόβο.
Η Μαρίνα ντε Ταβίρα για τη συνεργασία Κατάλαβα αμέσως ότι ήταν μια πολύ προσωπική ταινία για τον Αλφόνσο, πριν το γύρισμα μας έδωσε πληροφορίες, μας χάρισε πολλά στοιχεία για τους ήρωες κι είπε, ξεχάστε τα όλα τώρα, ας αρχίσουμε την ιστορία αυτής της ηρωίδας και θα μπεις μέσα της καθώς γυρίζουμε. Κάνω πιο πολύ θέατρο, έχω λίγη εμπειρία στο σινεμά, καμία σχέση με ό,τι κάναμε τώρα, δεν δούλευα έτσι με άλλους ηθοποιούς. Ο Αλφόνσο μας «τάισε» την ιστορία σταδιακά, κάτι συνέβαινε σε έναν ήρωα στο γύρισμα, που ο άλλος δεν το ήξερε, το έβλεπε επί τόπου, άρα οι ερμηνείες μας ήταν πολύ αυθόρμητες, πολύ αυτοσχεδιαστικές. Ηταν έκπληξη για μας, ένα φανταστικό δώρο για μένα ως ηθοποιό, να έχω αυτή τη δυνατότητα.
Ο Ντέιβιντ Λίντι, παραγωγός, για το Netflix: Η δουλειά του παραγωγού είναι σύνθετη και προσπαθείς όχι απλώς να φτιάξεις την καλύτερη ταινία, αλλά και να φτάσει στο κοινό. Σίγουρα σκεφτήκαμε πολύ πώς θέλαμε να φτάσει η ταινία στο κοινό, να τη δουν εκατομμύρια άνθρωποι. Είναι σημαντική ταινία, πανέμορφη, θέλουμε να μπορούν να τη δουν. Είναι αφελές να πιστεύεις σήμερα ότι οι θεατές δεν θέλουν να δουν την ταινία με όρους που βρίσκουν σωστούς για τον εαυτό τους. Συζητήσαμε πάρα πολύ εκτεταμένα και βρήκαμε μια ισορροπία, όπου το «Roma» θα προβληθεί και σε λίγες αίθουσες και, κυρίως, streaming για εκατομμύρια θεατές.
Ο Αλφόνσο Κουαρόν για το Netflix: Με όσα ξέρουμε για την πολυπλοκότητα της κινηματογραφικής διανομής, δεν πρέπει να κρίνουμε το πόσο δύσκολο είναι να παιχτεί μια ταινία σε πολλές χώρες και σε πολλές αίθουσες. Για να είμαστε ρεαλιστές, το «Roma» είναι ένα μεξικανικό, ισπανόφωνο δράμα, ασπρόμαυρο, κάθε άλλο παρά σινεμά είδους και, ναι, θα είχε δυσκολία να βρει χώρο να παιχτεί. Όχι επιτυχία στην έξοδό του, λέμε χώρο να προβληθεί. Γι’ αυτό είναι σημαντικό το Netflix, για τώρα αλλά και μακροχρόνια. Αυτή είναι μια ταινία που γυρίστηκε σε 65mm, προφανώς το ιδανικό θα ήταν να προβληθεί σε αίθουσα με μεγάλη οθόνη, αλλά ένας τέτοιος στόχος δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Το σημαντικό είναι ότι η ταινία έχει έναν αντίκτυπο κι αυτός δεν θα χαθεί στο χρόνο. Θα διαρκέσει στο χρόνο. Αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι αυτή η ταινία υπάρχει και γι' αυτό είμαι ευγνώμων στο Netflix που μου επέτρεψε να δουλέψω έτσι. Μας υποστήριξε. Και να σας πω και κάτι ακόμα; Πότε ήταν η τελευταία φορά που είδατε κλασικές ταινίες στο σινεμά; Πότε είδατε τελευταία Αντονιόνι στο σινεμά; Οι οθόνες, μικρή και μεγάλη, συνυπάρχουν. Δεν βρίσκονται σε σύγκρουση, το θέμα είναι να βρεις την ισορροπία.
Δείτε ακόμη: Πρώτο τρέιλερ για το «Roma» του Αλφόνσο Κουαρόν. Εκεί όπου τα λόγια είναι περιττά
