Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, από τις 16 μεχρι και τις 20 Οκτωβρίου, τιμά μία από τις πιο εμβληματικές μορφές του ελληνικού και διεθνούς κινηματογράφου, την Ειρήνη Παπά. Με το βλέμμα της να καθηλώνει και την παρουσία της να γεφυρώνει την Ελλάδα με τον κόσμο, η Παπά έγραψε Ιστορία μέσα από ρόλους που άφησαν ανεξίτηλο αποτύπωμα στην έβδομη τέχνη. Το αφιέρωμα συγκεντρώνει μερικές από τις σπουδαιότερες στιγμές της φιλμογραφίας της, προσφέροντας στο κοινό την ευκαιρία να ξανασυναντήσει τη δύναμη, το πάθος και τη μοναδικότητά της στη μεγάλη οθόνη.
Θα προβληθούν μερικές από τις σπουδαιότερες ταινίες στις οποίες πρωταγωνίστησε, έχοντας στο πλευρό της ιερά τέρατα σαν τους Αντονι Κουίν, Γκρέγκορι Πεκ, Κάθριν Χέπμπορν, Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Τζιαν Μαρία Βολοντέ, Ντέιβιντ Νίβεν και, βέβαια, μία πλειάδα αγαπημένων Ελλήνων πρωταγωνιστών.
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες, στην ιστοσελίδα της Ταινιοθήκης και στις σελίδες της στο Facebook και το Ιnstagram.
Στην Ταινιοθήκη θα προβληθούν οι ταινίες: «Η Λίμνη των Στεναγμών» του Γρηγόρη Γρηγορίου (1959), «Τα Κανόνια του Ναβαρόνε» του Τζ. Λι Τόμπσον (1961), «Αντιγόνη» του Γιώργου Τζαβέλλα (1961), «Ηλέκτρα» (1962), «Αλέξης Ζορμπάς» (1964), «Τρωάδες» (1971) και «Ιφιγένεια» (1977) του Μιχάλη Κακογιάννη, «Ο Χριστός Σταμάτησε στο Εμπολι» του Φραντσέσκο Ρόσι (1979) και το ντοκιμαντέρ «Η Ειρήνη Παπά στην Κύπρο» (Μ.Κακογιάννης, 1978).
Το Σάββατο 18 Οκτωβρίου (12.00-15.00), στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, θα πραγματοποιηθεί η συζήτηση «Ειρήνη Παπά - Η συμβολή της στον κινηματογράφο και το θέατρο» σε συνεργασια με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ερευνας και Τεκμηρίωσης Παραστάσεων Αρχαίου Ελληνικού Δράματος του ΑΠΘ. Θα συμμετάσχουν ακαδημαϊκοί από την Ελλάδα, την Ισπανία και τη Ν. Ζηλανδία καθώς και οι ηθοποιοί Ρένη Πιττακή, Λυδία Κονιόρδου και Στεφανία Γουλιώτη.
Στρογγυλή Τράπεζα (Σάββατο 18/10, Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης) | «Ειρήνη Παπά: Η συμβολή της στον κινηματογράφο και στο θέατρο»
11:30 Εναρξη / Χαιρετισμοί
Ξένια Καλδάρα, Πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης
Μαρία Κομνηνού, Πρόεδρος Δ.Σ. της Ταινιοθήκης της Ελλάδος
Αγγελική Πούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Ψηφιακών Τεχνών και
Κινηματογράφου ΕΚΠΑ και μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Έρευνας
και Τεκμηρίωσης Παραστάσεων του Αρχαίου Ελληνικού Δράματος
Pilar Tena, Διευθύντρια του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας
11:45 Μέρος Πρώτο
«Ειρήνη Παπά: Διαχρονικές επιδράσεις των κινηματογραφικών της ερμηνειών
στην Αρχαία Τραγωδία - Το παράδειγμα της Ηλέκτρας»
Εισηγητές / Συντονισμός
Ελένη Παπάζογλου, Καθηγήτρια, Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ
Συμμετέχουν
Λυδία Κονιόρδου, Ηθοποιός
Ρένη Πιττακή, Ηθοποιός
Στεφανία Γουλιώτη, Ηθοποιός
Λουκία Μιχαλοπούλου, Ηθοποιός
13:30 Διάλειμμα
14:00 Μέρος Δεύτερο
«Ειρήνη Παπά: Κινηματογραφικές ερμηνείες και ευρύτερες
επιδράσεις στον χώρο των Τεχνών»
Εισηγητές / Συντονισμός
Μαρία Κομνηνού, Ομότιμη Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας και Πολιτικής Επικοινωνίας
Συμμετέχουν
Αναστασία Μπακογιάννη, Επίκουρη Καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Massey, Νέα Ζηλανδία (μέσω ΖΟΟΜ)
Alejandro Valverde García, Καθηγητής Κλασικών Σπουδών
στο IES Santísima Trinidad της Baeza, Ισπανία
Παναγιώτης Τιμογιαννάκης, Κριτικός Κινηματογράφου
Θα υπάρχει ταυτόχρονη διερμηνεία (Ελληνικά-Αγγλικά)
Το αφιέρωμα θα πραγματοποιηθεί ταυτόχρονα και στη Θεσσαλονίκη (16-19 Οκτωβρίου) με την προβολή έξι ταινιών στην αίθουσα Σταύρος Τορνές («Αλέξης Ζορμπάς», «Ηλέκτρα», «Τρωάδες», «Τα Κανόνια του Ναβαρόνε», «Αντιγόνη» και «Ιφιγένεια»).
Πρόγραμμα Προβολών στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (16-20/10)
Πέμπτη 16 Oκτωβρίου
20:30 | Ταινία Εναρξης | Ηλέκτρα του Μιχάλη Κακογιάννη (1962, 110’ Ελλάδα)
Για τούτη την υποβλητική σε ατμόσφαιρα κινηματογραφική μετουσίωση της ευριπίδειας τραγωδίας, υπογραμμίζει η Αγλαΐα Μητροπούλου στο περίφημο βιβλίο της Ελληνικός Κινηματογράφος: «Με την ‘Ηλέκτρα’, ο Κακογιάννης δημιουργεί, στην κυριολεξία, μιαν Ελληνίδα τραγωδό του κινηματογράφου. Παίρνει την Ειρήνη Παπά, με τα αδρά χαρακτηριστικά μιας σύγχρονης χωρικής κόρης, και με την τέχνη και το πάθος του φυσάει μέσα της το πνεύμα της αδάμαστης αναζήτησης της εκδίκησης, το πνεύμα της απονομής δικαιοσύνης με κάθε τρόπο, της τιμωρίας του εγκλήματος. Αλλά όλα αυτά δεν τα αποδίδει η Παπά θεατρικά, με την τέχνη της υποκριτικής. Τα ανακαλύπτει εντός της, καθώς χτυπούν ενωμένα με το αίμα στις φλέβες της. Τα ανασαίνει στον μαγικό αέρα του ελληνικού χώρου και τα βλέπει μ’ εκείνην τη διπλή όραση των ανθρώπων που έχουν κληρονομήσει την έφεση στο πάθος. Όλα αυτά πάντα με γήινο τρόπο, ενστικτωδώς, με τις αρετές και τα ελαττώματα των κληρονόμων...»
Είσοδος με προσκλήσεις – θα διατεθεί περιορισμένος αριθμός εισιτηρίων. Θα ακολουθήσει κοκτέιλ.
Παρασκευή 17 Οκτωβρίου
20:00 Η Λίμνη των Στεναγμών του Γρηγόρη Γρηγορίου (1959, 82’, Ελλάδα)
Στα Γιάννενα των αρχών του 19ου αιώνα, ο πρωτότοκος γιος του Αλή Πασά, ο Μουχτάρ, και η όμορφη Φροσύνη, χήρα από μεγάλο σόι και ανιψιά του δεσπότη της Λάρισας, έχουν κρυφό ερωτικό δεσμό. Κάτι που πέφτει στην αντίληψη της γυναίκας του Μουχτάρ, της Χανιφέ, κόρη του πανίσχυρου βεζίρη της Σκόδρας, η οποία, τυφλωμένη από τη ζήλια της, ζητά απ’ τον πεθερό της την τιμωρία της χριστιανής μοιχαλίδας. Ο πασάς στέλνει τον γιο του με στρατό να καταστείλει την ανταρσία στην Αδριανούπολη και καλεί τη Φροσύνη στο παλάτι, όπου θα τής ζητήσει επίμονα να γίνει ερωμένη του. Ένα όμορφο ερωτικό μελόδραμα εποχής, με την Παπά να λάμπει σε ένα ρόλο που προοριζόταν αρχικά για την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Ο Γρηγορίου εμπνεύστηκε το σενάριο από το ποίημα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη «Η κυρά Φροσύνη» και τη μονογραφία του Σπύρου Μελά «Το λιοντάρι της Ηπείρου», που, φυσικά, βασίζονταν με τη σειρά τους σε πραγματικά γεγονότα του1800.
21:30 Η Ειρήνη Παπά στην Κύπρο του Μιχάλη Κακογιάννη (1978, 19’, Κύπρος)
Λίγα χρόνια μετά την ταινία τεκμηρίωσης «Ατίλλας ‘74», που πραγματευόταν την κυπριακή τραγωδία, ο Μιχάλης Κακογιάννης επέστρεψε στην πατρίδα του, μαζί με τον διευθυντή φωτογραφίας εκείνης της ταινίας, Σάκη Μανιάτη, για να γυρίσει άλλο ένα ντοκιμαντέρ. Μικρού μήκους αυτή τη φορά, σε παραγωγή του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού, ο οποίος ήθελε να προβάλλει τα κάλλη του Νησιού της Αφροδίτης διεθνώς, και με «ξεναγό» τη φίλη και μόνιμη συνεργάτιδά του, Ειρήνη Παπά. Ένα σύντομο σε διάρκεια αλλά πολύτιμο σε αξία ντοκουμέντο.
Τρωάδες του Μιχάλη Κακογιάννη (105’ , 1971, Ελλάδα-ΗΠΑ -Ηνωμένο Βασίλειο)
Μετά την πτώση της Τροίας, η έκπτωτη βασίλισσα Εκάβη, η μάντισσα Κασσάνδρα, η χαροκαμένη Ανδρομάχη και η άπιστη Ελένη, αιτία του ολέθριου πολέμου, καταλήγουν αιχμάλωτες των νικητών, επιβιβάζονται στα πλοία που θα τις μεταφέρουν στην Ελλάδα και θρηνούν τη σκληρή μοίρα που τους επιφύλαξε η ζωή... Ο Κακογιάννης συνεχίζει εδώ να εξερευνά τον Ευριπίδη, βασισμένος σε μια δική του θεατρική διασκευή που είχε ανεβάσει το 1963 στη Νέα Υόρκη. «Στις ‘Τρωάδες’, ήταν πιο δύσκολο το έργο του Κακογιάννη», σημειώνει η Αγλαΐα Μητροπούλου. «Δεν υπήρχαν αθώοι (εκτός από τα παιδιά), αλλά θύτες και θύματα που ήξεραν καλά το ριζικό τους· κι όταν δεν το ήξεραν καθαρά, το προαισθάνονταν, το προκαλούσαν, παίζοντάς τα όλα για όλα: οι μεν τολμώντας να αντικρύσουν και οι άλλοι να κρατήσουν το Ίλιον, αυτή την ανώτατη βαθμίδα της κοσμικής εξουσίας του ανθρώπου». Η Παπά διδάσκει εδώ τραγωδία, παρέα με κορυφαίες αγγλόφωνες κυρίες του θεατρικού σανιδιού και της μεγάλης οθόνης.
Σάββατο 18 Οκτωβρίου
19:30 Αντιγόνη του Γιώργου Τζαβέλλα, (1961, Ελλάδα / Greece)
Η σύγκρουση μεταξύ του Ετεοκλή και του Πολυνείκη, των δύο γιων του νεκρού βασιλιά Οιδίποδα, οι οποίοι διεκδικούσαν το θρόνο της επτάπυλης Θήβας, καταλήγει στο θάνατο αμφοτέρων και ο νέος βασιλιάς, ο Κρέων, διατάζει να μείνει άταφο το πτώμα του Πολυνείκη επειδή τόλμησε να εκστρατεύσει εναντίον της πόλης που τον ανέθρεψε. Όμως η αδελφή του, η Αντιγόνη, παρακούει την εντολή του Κρέοντα και θάβει το πτώμα του, μια απόφαση που θα έχει τραγικά επακόλουθα... Η πρώτη χρονικά κινηματογραφική τραγωδία της Παπά συμπίπτει με μια φιλόδοξη απόπειρα του Γιώργου Τζαβέλλα να «εξανθρωπίσει» το έργο του Σοφοκλή μέσα από μια απλοποίηση του λόγου και μια «καθημερινοποίηση» των πρωταγωνιστικών χαρακτήρων. Κάτι που φυσικά εξόργισε τους πουρίστες Έλληνες κριτικούς της εποχής, δεν εμπόδισε πάντως το φιλμ από το να ακολουθήσει μια θριαμβική φεστιβαλική καριέρα σε Βερολίνο, Σαν Φρανσίσκο και Θεσσαλονίκη. Στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, μάλιστα, η Παπά τιμήθηκε με το Βραβείο Γυναικείου Ρόλου, ενώ επίσης βραβεύτηκε η μουσική του Αργύρη Κουνάδη.
21:30 Ο Χριστός Σταμάτησε στο Εμπολι του Φραντσέσκο Ρόσι ( 150’ 1979, Ιταλία-Γαλλία)
Στη φασιστική Ιταλία του 1935, ένας συγγραφέας εξορίζεται λόγω των πολιτικών του φρονημάτων σε ένα απομακρυσμένο χωριό του Νότου, όπου θα έρθει σε επαφή με μια ξεχασμένη από τον χρόνο αγροτική κοινότητα, αποκομμένη τελείως από τον πολιτισμό και την πρόοδο. Βραδύκαυστο αλληγορικό δράμα με αυθεντικές, ντοκιμαντερίστικης ακρίβειας εικόνες από την απλή, γερά ριζωμένη στη γη, ζωή των κατοίκων της ορεινής Ιταλίας, όπως τις αποτύπωσε ο αριστερόςσυγγραφέας και ζωγράφος Κάρλο Λέβι στο βιωματικό βιβλίο του. Η Παπά υποδύεται με μπρίο την θαρραλέα, περήφανη, απενοχοποιημένη ανύπαντρη μητέρα που αναλαμβάνει να γίνει η οικονόμος του ήρωα, καθώς, ως «αμαρτωλή», κρίνεται η μόνη που επιτρέπεται να μπει στο σπίτι του εργένη από την βαθιά συντηρητική μικροκοινωνία του χωριού. Ένας ρόλος -και μια εντροπία- που αξίζει ανακάλυψης, σε μια από τις πιο σπάνιες ταινίες του αφιερώματος, που μάλιστα θα προβληθεί σε αποκατεστημένο φιλμ 35 χιλιοστών.
Κυριακή 19 Οκτωβρίου
19:15 Ιφιγένεια του Μιχάλη Κακογιάννη (127’,1977, Ελλάδα)
Λίγο πριν από την αναχώρηση των ελληνικών πλοίων για την Τροία, καθώς αυτά βρίσκονται αγκυροβολημένα στην Αυλίδα ελέω άπνοιας, ο μάντης Κάλχας προμηνύει ότι οι θεοί θα στείλουν ούριο άνεμο στα πανιά τους μόνο αν ο Αγαμέμνονας θυσιάσει την κόρη του, Ιφιγένεια. Ο Αγαμέμνονας αναγκάζεται να καλέσει την κόρη του από το Άργος με τη δικαιολογία ότι πρόκειται να την παντρέψει με τον Αχιλλέα. Η Ιφιγένεια καταφθάνει με τη μητέρα της Κλυταιμνήστρα, η οποία, όταν μαθαίνει την αλήθεια, προσπαθεί μάταια να μεταπείσει τον σύζυγό της. Η Παπά είναι η απεγνωσμένη Κλυταιμνήστρα στην κατά Κακογιάννη ολοκλήρωση της Τριλογίας του Ευριπίδη, αντιμέτωπη με τον επιβλητικό Κώστα Καζάκο/Αγαμέμνονα, προστάτιδα της αθώας Ιφιγένειας/Τατιάνας Παπαμόσχου, και παρηγορήτρια του Αχιλλέα/Πάνου Μιχαλόπουλου, ο οποίος κάνει εδώ την πρώτη του, και καλύτερη κινηματογραφική εμφάνιση. Βραβεία Καλύτερης Ταινίας και Γυναικείου Ρόλου (Παπαμόσχου) στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, συμμετοχή στο επίσημο διαγωνιστικό των Κανών, υποψηφιότητα για Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας.
21:30 Τα Κανόνια του Ναβαρόνε του Τζ. Λι Τόμσον (158’, 1961, ΗΠΑ-Ηνωμένο Βασίλειο)
Το 1943, μια ομάδα κομάντος των Συμμάχων αναλαμβάνει να σαμποτάρει τα μυστικά γερμανικά κανόνια του Ναβαρόνε σε ένα κατεχόμενο από τους Ναζί ελληνικό νησί, ώστε να απελευθερωθούν οι 2000 Βρετανοί στρατιώτες που έχουν παγιδευτεί εκεί. Μετά από μια πρώιμη διεθνή καριέρα τη δεκαετία του 1950, με ρόλους σε ελληνικές, ιταλικές και αμερικάνικες ταινίες, η Ειρήνη Παπά περνά εδώ στη συνθήκη της χολιγουντιανής υπερπαραγωγής με μια πολεμική περιπέτεια χωρίς νεκρούς χρόνους και με αδιάκοπο σασπένς, γυρισμένη στα φυσικά ντεκόρ της Ρόδου. Είναι η Μαρία Παπαδήμου, μαχήτρια της αντίστασης κατά των ναζιστικών δυνάμεων κατοχής, που θα συνδράμει την ομάδα των Συμμάχων χωρίς φόβο και με περίσσιο πάθος. Από τα πιο αντιπροσωπευτικά φιλμ στην ιστορία του είδους, τα «Κανόνια» έγιναν παγκόσμια επιτυχία και τιμήθηκαν με τις ΧρυσέςΣφαίρες Καλύτερης Δραματικής Ταινίας και Μουσικής, όπως και με το Όσκαρ Ειδικών Εφέ.
Δευτέρα 20 Οκτωβρίου
19:00 | Ζ του Κώστα Γαβρά (1969, 127', Αλγερία)
Βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού πάνω στη δολοφονία του ιατρού και βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς στην ταραγμένη Ελλάδα του ‘60, το εμβληματικό «Ζ» έχει ως σημείο εκκίνησης την επίθεση σε έναν δυναμικό βουλευτή της Αριστεράς και αγωνιστή του κινήματος Ειρήνης και την άμεση απόπειρα συγκάλυψης, ακολουθώντας την μετέπειτα έρευνα από έναν ανακριτή αποφασισμένο να φέρει τα αληθινά γεγονότα στο φως. H Ειρήνη Παπά, που έφυγε από την Ελλάδα με την εγκαθίδρυση της δικτατορίας και είχε ενεργό ρόλο στην Αντίσταση κατά της χούντας, δέχτηκε με χαρά την πρόταση του Κώστα Γαβρά να παίξει την σύζυγο του Γρηγόρη Λαμπράκη. Είναι η ξεχωριστή ελληνική παρουσία μέσα σε ένα επίλεκτο διεθνές καστ, όπως άλλωστε και ο Μίκης Θεοδωράκης, που υποβάλλεται μέσα από την νευρώδη μουσική του σύνθεση. Ενα τολμηρό, ζωτικής σημασίας πορτρέτο του κοινωνικού αδιεξόδου της περιόδου που καθήλωσε το παγκόσμιο κοινό και έφυγε με τα Βραβεία Κριτικής Επιτροπής και Ανδρικής Ερμηνείας (Τρεντινιάν) από το Φεστιβάλ των Κανών, πριν αποσπάσει και τα Όσκαρ ΚαλύτερηςΞενόγλωσσης Ταινίας και Μοντάζ.
21:30 | Αλέξης Ζορμπάς του Μιχάλη Κακογιάννη (142’, 1964, Ελλάδα-ΗΠΑ)
Ενας νεαρός Βρετανός συγγραφέας έρχεται στην Κρήτη για να επαναλειτουργήσει το ορυχείο που κληρονόμησε. Εκεί θα γνωριστεί με τον Αλέξη Ζορμπά, έναν σκληροτράχηλο, ενστικτώδη άνθρωπο που θα του αποκαλύψει μια άλλη όψη της ζωής. Παρορμητικός και τυχοδιωκτικός, ο Ζορμπάς αναλαμβάνει να γίνει ο μέντοράς του. Και παρότι τα σχέδια για το ορυχείο ναυαγούν και η σχέση του συγγραφέα με μια όμορφη χήρα καταλήγει σε τραγωδία, ο Ζορμπάς διατηρεί την αισιόδοξη πίστη του στη ζωή... Η Ειρήνη Παπά υποδύεται την τυρανισμένη χήρα στην μεγαλύτερη διεθνή επιτυχία του Κακογιάννη, μια ελεύθερη διασκευή του μυθιστορήματος «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» (1946) του Νίκου Καζαντζάκη, η οποία πέρασε στην ιστορία του παγκόσμιου σινεμά τόσο για την συναρπαστική μουσική του Μίκη Θεοδωράκη όσο και τις οσκαρικές της περγαμηνές -επτά υποψηφιότητες, με νικηφόρες εκείνες του Β’ Γυναικείου Ρόλου (Λίλα Κέντροβα), της Ασπρόμαυρης Φωτογραφίας (Γουόλτερ Λασάλι) και της Ασπρόμαυρης Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης (Βασίλης Φωτόπουλος).
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες, στην ιστοσελίδα της Ταινιοθήκης και στις σελίδες της στο Facebook και το Ιnstagram.
