Καταδικασμένος να είναι ο πρώτος Δράκουλας της κινηματογραφικής ιστορίας και μαζί ο κεντρικός πρωταγωνιστής της πρώτης ταινίας τρόμου που γυρίστηκε ποτέ, ο «Νοσφεράτου» του Φ. Β. Μουρνάου παραμένει το αιώνιο σύμβολο της μεγάλης μυθολογίας του τρόμου στην (ποπ) κουλτούρα του 20ου αιώνα, φτάνοντας ιδανικά μέχρι το σήμερα και τη διαρκή επιβεβαίωση πως η φύση του, ως σύλληψη αλλά και ως έργο τέχνης παραμένει απόλυτα διαχρονική.
Μετά από έναν αιώνα ακριβώς και εκατοντάδες ταινίες που δεν θα είχαν γυριστεί ποτέ αν εν έτει 1922 ο Φρίντριχ Βίλχελμ Μουρνάου δεν είχε την έμπνευση να διασκευάσει κινηματογραφικά τον «Δράκουλα» του Μπραμ Στόκερ (χωρίς να καταφέρει ποτέ να πάρει τα επίσημα δικαιώματα για το βιβλίο), το «Νοσφεράτου» μπορεί να ιδωθεί με δύο τρόπους: σαν το αξεπεραστο δείγμα του γερμανικού εξπρεσιονισμού που είναι και σαν μια τόσο μοντέρνα ταινία που δύσκολα μπορεί πια κανείς να διακρίνει κάτω από το βάρος μιας εξέλιξης που έχει κάνει ακόμη και τον Κόμη Δράκουλα να μοιάζει «ντεμοντέ» μπροστά στα βαμπίρ που έχουν κατακλύσει τη σύγχρονη ποπ κουλτούρα.
Διαβάστε εδώ περισσότερα για το «Nosferatu, Μια Συμφωνία Τρόμου» του Φ. Β. Μουρνάου
Με έναν αριστοτεχνικό συνδυασμό των σκιών, των γωνιών λήψης και του μοντάζ, κάθε κίνηση του Κόμη Ορλόκ μοιάζει με ακόμη ένα βήμα πιο βαθιά στον τρόμο, αυτόν που ο Μουρνάου ενορχηστρώνει σε μια συμφωνία (βλ. τον αυθεντικό υπότιτλο του φιλμ) αρχέγονου τρόμου. Μέσα στα σπλάχνα της, η αποκρουστική φιγούρα του Μαξ Σρεκ ταυτίζεται με το θάνατο, εκεί όπου τα λευκά πρόσωπα των θνητών ουρλιάζουν από ζωή και εκλιπαρούν για οίκτο. Και η σκιά του καθώς ανεβαίνει τις σκάλες – στην ίσως πιο κλασική σκηνή της ταινίας – παραμένει το εμβληματικό σύμβολο της σχέσης του κακού με τον ίδιο τον μεγενθυμένο και γι’ αυτό αληθινό του εαυτό. Είτε αυτή είναι η Ευρώπη του μεσοπολέμου είτε απλά η τάση για το κακό που ενυπάρχει σε κάθε ανθρώπινο ον σε κάθε εποχή.
Στις 21 Ιανουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, η σινεφίλ Κρατική Ορχήστρα Αθηνών θα συνοδεύσει την προβολή του «Nosferatu, Μια Συμφωνία Τρόμου» αποδίδοντας ζωντανά μια - ίσως τη σημαντικότερη - από τις συνθέσεις που μέσα στα χρόνια έχουν γραφτεί για να συνοδεύσουν την προβολή της, αυτή του Τζέιμς Μπέρναρντ.
Οπως μαθαίνουμε από το επίσημο δελτίο Τύπου της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών:
Η αρχική μουσική επένδυση συντάχθηκε από τον Χανς Ερντμαν για να εκτελεσθεί από μια ορχήστρα κατά τη διάρκεια της προβολής. Λέγεται επίσης, ότι η αρχική μουσική ηχογραφήθηκε κατά τη διάρκεια της προβολής της ταινίας. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της έχει χαθεί, και αυτό που παραμένει είναι μόνο η αποκατάσταση της μουσικής επένδυσης, του 1922. Ετσι, σε όλη την ιστορία των προβολών του «Νοσφεράτου», πολλοί συνθέτες και μουσικοί έχουν γράψει τις δικές τους μελωδίες για να συνοδεύσουν την ταινία. Το 1997 ο Τζέιμς Μπέρνραντ συνέθεσε ένα ορχηστρικό σκορ, το οποίο εκτελέσθηκε από τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Πράγας για την τηλεοπτική προβολή της ταινίας από το Channel 4. Σύμφωνα με τον ίδιο: «Η ιστορία του Δράκουλα πάντα ασκούσε γοητεία πάνω μου, όπως και ο Νοσφεράτου. Πιστεύω έντονα στις δυνάμεις του Καλού και του Κακού και στην αιώνια μάχη ανάμεσα στο Θεό και τον Διάβολο». Ο Μπέρνραντ έγινε διάσημος, κατά τη δεκαετία του ’50 και του ’60, με τις συνθέσεις του για πολλές ταινίες θρίλερ της εταιρίας παραγωγής «Hammer».
Ο Μουρνάου είχε χαρακτηρίσει την ταινία σαν «μια συμφωνία τρόμου», οπότε η προσπάθεια του Μπέρναρντ εστιάστηκε στο να συνθέσει ένα σκορ που συγκρατεί μαζί σαν μια συμφωνία - ή πιο απλά ένα συμφωνικό ποίημα - έναν ιστό πολλών αντιπαραβαλλομένων θεμάτων. Η δύναμη του κακού του Ορλοκ πρέπει να γίνει αισθητή. Το θέμα του είναι αδυσώπητο και παίζεται κυρίως από τα Χάλκινα: τέσσερα τρομπόνια, τέσσερις τρομπέτες και μια τούμπα. Η Ελεν ντύνεται με ένα θλιβερό ρομαντικό θέμα που παίζεται από ένα μεγάλο τμήμα των εγχόρδων. Εχει επίσης ένα βαθύτερο μοτίβο, τη γοητεία που της ασκεί ο Νοσφεράτου. Υπάρχει η αίσθηση ότι η ίδια, θέλει να της πιει το αίμα, ακόμα κι αν τον βρίσκει αποκρουστικό. Από την άλλη πλερά ο Χούτερ είναι ευτυχισμένος και αθώος, οπότε συνοδεύεται από μια απλή παραδοσιακή μελωδία που ερμηνεύεται από πνευστά. Αυτό αλλάζει όταν συνειδητοποιεί εν τέλει τη φρίκη της κατάστασης. Ετσι περνάμε στο δεύτερο θέμα του, προερχόμενο από τη μελωδία που συνοδεύει το θέμα του Πρλοκ. Ενας ακόμα χαρακτήρας είναι ο Νοκ, ο τρελός, υπηρέτης του κακού που επενδύεται από ένα μυστηριώδες ανοδικό και καθοδικό θέμα, μια μίξη από ελάσσονες και πεντατονικές κλίμακες. Ο διωγμός του από τον όχλο είναι ένα ολοκληρωμένο κομμάτι. Ξεκινά με τα μουρμουρητά των κατοίκων της πόλης: πολλά όργανα που παίζουν λίγο εκτός ρυθμού, χωρίς σταθερότητα. Στο τέλος, όταν ο κόκορας κράζει, το θέμα της Έλεν γίνεται ολοένα και πιο δυνατό κατακτώντας αυτό του Ορλοκ που μετατρέπεται σε θέμα της καλοσύνης. Ο ρυθμός δεν κορυφώνεται μέχρι εκείνη να πεθάνει.
Διαβάστε ακόμη: Ο σινεφίλ διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών Στέφανος Τσιαλής μιλάει στο Flix
Πληροφορίες
Κυριακή 21 Ιανουαρίου 2018 | 19:30 | Μέγαρο Μουσικής Αθηνών - Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη | Τζέιμς Μπέρναρντ (1925-2001) | «Νοσφεράτου, Μία Συμφωνία Τρόμου» (1997) | Μουσική Διεύθυνση: Στέφανος Τσιαλής | Τιμές εισιτηρίων: 30€, 25€, 15€, 10€ και 5€ (εκπτωτικό) | Πληροφορίες: Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Τ. 210 7257601-3, www.koa.gr | Αγορά εισιτηρίων: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Τ. 210 7282333
Διαβάστε ακόμη: Χωρίς ρομαντισμούς, ο «Nosferatu» είναι απλά το σύμβολο του θανάτου
