Ο Στέφανος Τσιαλής είναι καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών από τον Μάιο του 2014, μόνιμος προσκεκλημένος μαέστρος της Συμφωνικής Ορχήστρας του Αμβούργου και της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης από την περίοδο 2011-12 και της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Θουριγγίας από το 2015-16. Ταυτόχρονα, με το πλούσιο βιογραφικό του (που μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο εδώ) είναι και ένας αμετανόητος σινεφίλ που εκτός από την ενασχόλησή του με την ερμηνεία και ηχογράφηση κινηματογραφικής μουσικής, διευρύνει συνεχώς τους ορίζοντες της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών με παραστάσεις που συνδυάζουν το σινεμά με τη μουσική.
Πέρσι, την ίδια εποχή η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών συνόδευσε την προβολή του «Metropolis» του Φριτζ Λανγκ με την πρωτότυπη μουσική που είχε γράψει γι' αυτό ο συνθέτης, λυρικός τραγουδιστής και ηθοποιός Γκότφριντ Χούπερτς. Φέτος, σειρά έχει το «Nosferatu, Μια Συμφωνία Τρόμου» του Φ.Β. Μουρνάου με τη μουσική του Τζέιμς Μπέρναρντ που θα παρουσιαστεί από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στις 21 Ιανούαριου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Στο Flix ο Στέφανος Τσιαλής μιλάει για το βωβό σινεμά που αγαπάει, τις προκλήσεις μιας ορχήστρας που παίζει ζωντανά ταυτόχρονα με την προβολή μιας ταινίας και τα μελλοντικά του «κινηματογραφικά» σχέδια.
Γιατί επιλέξατε για φέτος να παρουσιάσετε το «Nosferatu» και γιατί επιλέξατε ειδικά τη μουσική του Τζέιμς Μπέρναρντ από τις πολλές μουσικές που έχουν γραφτεί για να συνοδεύσουν το αριστούργημα του Φ.Β. Μουρνάου;
Το «Νοσφεράτου» είναι έργο αναφοράς στην κινηματογραφική ιστορία, το οποίο έχει καταχωρηθεί ως κλασικό θρίλερ. Ο κορυφαίος δημιουργός της βωβής περιόδου του γερμανικού εξπρεσιονισμού, Φρίντριχ Μουρνάου αξιοποιώντας αριστοτεχνικά το απόκοσμο γοτθικό περιβάλλον και τα συναισθηματικά φορτισμένα πρόσωπα, διεγείρει την αγωνία του θεατή οδηγώντας την στα άκρα. Τόσο ο εφιαλτικός κόμης Ορλοκ όσο και η γεμάτη σασπένς εξέλιξη της αφήγησης που σχετίζεται με την τύχη της αθώας Ελεν συμπληρώνονται-ολοκληρώνονται ιδανικά από τον σκληρό ήχο της μουσικής του Τζέιμς Μπέρναρντ.
Τι πιστεύετε ότι κάνει ακαταμάχητη την εδώ και δεκαετίες παράλληλη προβολή ταινιών με ζωντανή μουσική;
Θεωρώ ότι η ζωντανή μουσική τονίζει ακόμα περισσότερο τα δρώμενα της ταινίας λόγω της αμεσότητάς της. Παράλληλα, θα έλεγα ότι η ορχήστρα δίνει μια επιπλέον διάσταση προεκείνοντας - επεκτείνοντας την οθόνη προς τους θεατές, την ίδια στιγμή αναδεικνύονται τα - από πλευράς σύνθεση - αξιόλογα σάουντρακ.
Εκτός από την Ελλάδα, ταξιδεύετε και στο εξωτερικό διευθύνοντας μεγάλες ορχήστρες. Πόσο συνηθίζεται στο εξωτερικό αυτές οι συναντήσεις μουσικής - σινεμά από τις μεγάλες ορχήστρες;
Μέχρι το 1930 όλοι οι μεγάλοι κινηματογράφοι της Ευρώπης είχαν δικές τους ορχήστρες και μάλιστα, αξιόλογες ορχήστρες που απέδιδαν εξαιρετικά τις μουσικές επενδύσεις των ταινιών. Αυτή η σημαντική παράδοση χάθηκε με τον ομιλούντα κινηματογράφο. Τα τελευταία χρόνια όμως, γίνεται αναβίωση αυτής της παράδοσης από μουσικούς όπως ο Τίμος Τιμπροκ και ο Φρανκ Στρόμπελ, ενώ όλες οι μεγάλες ορχήστρες για παράδειγμα η London Symphony , η London Philarmonia ακόμα και η Vienna Philarmonic περιλαμβάνουν την κινηματογραφική μουσική στο πρόγραμμά τους, κάποιες φορές με παράλληλη προβολή και κάποιες χωρίς.
Τι είναι το πιο δύσκολο πράγμα στην δημιουργία ενός τέτοιου εγχειρήματος; Πώς συναγωνίζεται μια ορχήστρα κάτι τόσο διαχρονικό και κλασικό όπως το «Nosferatu»;
Δεν υπάρχει συναγωνισμός ή ανταγωνισμός σε δημιουργικό επίπεδο. Πρόκειται για δύο έργα τέχνης που αφομοιώνονται και λειτουργούν συμπληρωματικά εξυπηρετώντας την αφήγηση. Ζητούμενο είναι η επίτευξη της ατμόσφαιρας που θέλει να δημιουργήσει ο σκηνοθέτης. Με αυτή την έννοια θα έλεγα πως η ορχήστρα αγωνίζεται ερμηνευτικά να αναδείξει διαχρονικά έργα τέχνης.
Ποια η μεγαλύτερη δυσκολία (και πρόκληση ίσως) στο να παρακολουθεί η ζωντανή μουσική απόδοση το ρυθμό του φιλμ;
Υψιστο μέλημα αλλά και δύσκολο στοίχημα είναι ο απόλυτος συγχρονισμός με την ταινία, πράγμα διόλου εύκολο αν σκεφτείτε ότι τη μουσική επένδυση συνήθως την ακούμε ηχογραφημένη. Μάλιστα, αυτή η οποία επιλέγεται είναι η βέλτιστη ερμηνεία. Οταν η μουσική αποδίδεται ζωντανά η προκλήσεις είναι πολλές και σημαντικές. Θα πρέπει να είμαστε σε πολύ υψηλό επίπεδο μουσικά και παράλληλα να είμαστε απόλυτα συγχρονισμένοι με τα δρώμενα της ταινίας.
Δεν υπάρχει συναγωνισμός ή ανταγωνισμός σε δημιουργικό επίπεδο μεταξύ της μουσικής και της ταινίας που προβάλλεται ταυτόχρονα. Πρόκειται για δύο έργα τέχνης που αφομοιώνονται και λειτουργούν συμπληρωματικά εξυπηρετώντας την αφήγηση. Ζητούμενο είναι η επίτευξη της ατμόσφαιρας που θέλει να δημιουργήσει ο σκηνοθέτης. Με αυτή την έννοια θα έλεγα πως η ορχήστρα αγωνίζεται ερμηνευτικά να αναδείξει διαχρονικά έργα τέχνης.
Πόσο καλά πρέπει να γνωρίζουν την ταινία τα μέλη της ορχήστρας που το συνοδεύουν ζωντανά;
Καλό είναι οι μουσικοί να έχουν δει την ταινία, όπως το κάνουν οι μουσικοί της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Η ερμηνεία είναι θέμα ευαισθησίας, μουσικής γνώσης και μελέτης. Από εκεί και πέρα ο μουσικός θα πρέπει να επιδεικνύει μεγάλη ευελιξία ώστε να ακολουθεί το μαέστρο που με τη σειρά του θα πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά την ταινία.
Ποια ταινία έχει χαραχτεί ανεξίτηλα στη μνήμη σας και γιατί; Θα θέλατε να την προβάλετε επί σκηνής στο πλαίσιο αυτών των συναντήσεων μουσικής-σινεμά;
To αριστούργημα του γερμανικού εξπρεσσιονισμού, «Metropolis» του «master of darkness» όπως έχει χαρακτηριστεί ο Φριτς Λανγκ, το οποίο ήδη προβλήθηκε πέρυσι με παράλληλη ερμηνεία της μουσικής ζωντανά από την Κ. Ο. Α. Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής που επί των ημερών μου προβλήθηκε μεταξύ άλλων αυτή η μυθική (και ως προς το κόστος της) δημιουργία-ορόσημο του παγκόσμιου κινηματογράφου. Ενα φιλμ που επηρέασε τις επόμενες ταινίες επιστημονικής φαντασίας στέλνοντας ταυτόχρονα το πάντα επίκαιρο αίτημα για ισότητα και δικαιοσύνη. Δεν είναι τυχαίο το ότι το «Metropolis» είναι η πρώτη ταινία που συμπεριελήφθη ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, από τον κατάλογο με τα έργα Παγκόσμιας Μνήμης της UNESCO.
Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών είναι πολύ σινεφίλ. Είναι προσωπική σας επιθυμία αυτό και τι σχέδια έχετε κατά νου για μελλοντικές προβολές;
Ναι, είναι επιθυμία μου στα πλαίσια διεύρυνσης δράσεων και ρεπερτορίου. Με ενδιαφέρει να έχουμε ανοιχτούς ορίζοντες, να προσεγγίσουμε τους σινεφίλ οι οποίοι είναι άνθρωποι φιλότεχνοι και καλλιεργημένοι. Eνα πρόσωπο που αγαπά τον κινηματογράφο, αγαπά και τη μουσική. Γιατί η μουσική είναι αναπόσπαστο κομμάτι όχι μόνο της ατμόσφαιρας αλλά και της ίδιας της ίδιας της κινηματογραφικής αφήγησης όπως σας είπα. Στο μέλλον, θα υπάρξουν και άλλες ανάλογες δράσεις που θα ανακοινωθούν.
Πληροφορίες | Nosferatu, Μια Συμφωνία Τρόμου του Φ.Β. Μουρνάου
Κυριακή 21 Ιανουαρίου 2018 | 19:30 | Μέγαρο Μουσικής Αθηνών - Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη | Τζέιμς Μπέρναρντ (1925-2001) | «Νοσφεράτου, Μία Συμφωνία Τρόμου» (1997) | Μουσική Διεύθυνση: Στέφανος Τσιαλής | Τιμές εισιτηρίων: 30€, 25€, 15€, 10€ και 5€ (εκπτωτικό) | Πληροφορίες: Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Τ. 210 7257601-3, www.koa.gr | Αγορά εισιτηρίων: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Τ. 210 7282333
