Είχαμε τη χαρά και την ιδιαίτερη τιμή να συντονίζουμε για το κοινό του Animsyros το masterclass δύο πραγματικών masters - του Ρον Κλέμεντς και Τζον Μάσκερ, του διάσημου σκηνοθετικού ντουέτου της Disney με επιτυχίες που συνέβαλαν στην αναγέννηση του στούντιο από τα 90ς μέχρι σήμερα: «The Little Mermaid» (1989), «Aladdin» (1993), «Moana» (2017).
Με καριέρα στην Disney για πάνω από 40 χρόνια πλέον, οι επίσημοι καλεσμένοι του Animasyros δεν χρειαζόντουσαν ιδιαίτερη αφορμή για να έρθουν στην Ερμούπολη. Ομως το γεγονός ότι το φετινό φεστιβάλ είναι εμπνευσμένο και αφιερωμένο στην Αρχαία Ελλάδα και πώς η ελληνική μυθολογία έχει επηρεάσει την τέχνη του animation, οι δημιουργοί του «Ηρακλή» - μίας ταινίας της Disney που φέτος γιορτάζει την επέτειο των 25 χρόνων της, έμοιαζε η ιδανική αφορμή.
Ομως δυστυχώς υπήρξε και μία ατυχία στο εξαιρετικό σκηνικό: ο Ρον Κλέμεντς κόλλησε Covid και, πλην της πρώτης βραδιάς που παρουσιάστηκε δίπλα στον Τζον Μάσκερ στην σκηνή του Απόλλωνα για τον πρώτο χαιρετισμό στο κοινό, δεν κατάφερε την επόμενη μέρα να παρεβρεθεί στο masteclass.
Δεν παραπονέθηκε κανείς. Κι από μόνος του ο Τζον Μάσκερ κατάφερε να μάς βάλει από την κλειδαρότρυπα στην μαγεία του στούντιο, στα παρασκήνια, πίσω από τις κάμερες, πάνω από τα σχεδιαστήρια. Με χιούμορ, αναλυτική λεπτομέρεια στις αναφορές και τις κατασκευές, αλλά και ειλικρινή σχολιασμό για το πώς η Disney χειρίζεται τα θέματά της, μίλησε για όλους και για όλα.
Διαβάστε τα highlights της συζήτησής μας.
photo credit: Αλέξανδρος Πετράκης
Ρον Κλέμεντς και Τζον Μάσκερ στην παρουσίαση του Animasyros
«Ηρακλής»: 35η ταινία animation της Disney, 8η της «αναγέννησης» του στούντιο, 1η που ασχολείται με την ελληνική μυθολογία
H Disney μάς πρότεινε αυτό το πρότζεκτ που είχε ξεκινήσει ένας άλλος animator, ο Τζο Χάιντερ. Είπαμε απευθείας ναι. Μάλιστα μάς είχαν προτείνει πολλά ακόμα - από τον «Δον Κιχώτη», μέχρι το «Ο Γύρος του Κόσμου σε 40 Μέρες», αλλά εμείς επιμείναμε στον «Ηρακλή». Για πολλούς λόγους - και πέραν της μεγάλης αγάπης για την αρχαία Ελλάδα και τη μυθολογία της. Εγώ μάλιστα είχα κάνει αρχαία ελληνικά στο σχολείο - είχα διαβάσει Οδύσσεια, Ιλιάδα, έργα του Σοφοκλή.
Ομως με τον Ρον είμαστε και μεγάλοι fans των comics. Ειδικά εκείνος λατρεύει τον Σούπερμαν - έχει διαβάσει τα πάντα, έχει δει όλες τις ταινίες, μεγάλωσε με την ασπρόμαυρη σειρά της αμερικανικής τηλεόρασης. Σκεφτήκαμε λοιπόν να συνδυάσουμε την αγάπη για την ελληνική μυθολογία με την λατρεία για τους superheroes. Ηταν 1993 - δεν είχαν προκύψει ακόμα οι ταινίες της Marvel. Δεν ήταν κάτι ακόμα συμβατό με τη φιλοσοφία της Disney.
The Disney "spin"
Ούτε η «Μικρή Γοργόνα» είναι πιστή στο παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, ούτε ο «Αλαντίν» είναι ακριβής μεταφορά από τις «Χίλιες και Μία Νύχτες». Δεν είναι αυτό που κάνουμε στη Disney. Ο σκοπός δεν είναι να επικοινωνήσουμε στα μικρά παιδιά ότι η πίεση της Ηρας έκανε τον Ηρακλή να χάσει το μυαλό του και σκότωσε τη γυναίκα και τα παιδιά του. Ο δικός μας σκοπός ήταν να αναδείξουμε τι κάνει κάποιον «ήρωα». Ο Ηρακλής ήταν ο ημίθεος, κουβαλούσε και την κατάρα των ανθρώπων. Θέλαμε να αφηγηθούμε το ταξίδι του για να ανακαλύψει «τι κάνει έναν ήρωα». Γιατί δεν είναι ούτε οι σούπερ-δύναμή του, ούτε οι άθλοι του, ούτε η δημοφιλία του. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν κάναμε μεγάλη έρευνα στην ελληνική μυθολογία - διαβάζοντας βιβλία, μελετώντας τις αναπαραστάσεις σε αγγεία, μετώπες και γλυπτά. Ηρθαμε και για ένα μήνα στην Ελλάδα, πήγαμε στη Θήβα, την Ολυμπία, τα μουσεία και φυσικά την Ακρόπολη. Στην ταινία, τόσο ως content, όσο κι ως σκίτσο υπάρχουν εκατοντάδες αναφορές στην αρχαία ελληνική ιστορία, τους ήρωες και τους θεούς - από τον Περσέα και τον Αχιλλέα, μέχρι τις Μοίρες και τις Μούσες.
Γεμίσαμε την ταινία με το δικό μας χιούμορ. Είμαστε της γενιάς του Saturday Night Live - οπότε θέλαμε αιρετικό χιούμορ στην ταινία. Αν η Νέα Υόρκη είναι το «Big Apple», η Θήβα θα ήταν το «Big Olive», ο Αδης λέει ατάκες όπως «Μια χαρά όλα σπίτι - λίγο σκοτεινά, λίγο μακάβρια, γεμάτα νεκρούς, αλλά τι να κάνεις;»
Οχι δεν είναι όλα φωτεινά και ζαχαρωτά στον κόσμο της Disney: γνωρίστε τον Τζέραλντ Σκαρφ
Ημουν πολύ μεγάλος φαν του εικονογράφου Τζέραλντ Σκαρφ. Κι ως κομίστας και ως designer ήταν ένας πραγματικός καλλιτέχνης με σκίτσο που ξεχώριζε και είχε υπογραφή - ο Τιμ Μπάρτον υπήρξε μεγάλος φαν του επίσης και ίσως μπορείτε να δείτε και πόσο επιδραστικός υπήρξε και στο δικό του έργο. Είχε σχεδιάσει την εικαστική ταυτότητα και το artwork του «The Wall» των Pink Floyd. Οπως και τις καρικατούρες των Beatles στο εξώφυλλο του Times, αλλά και τα Papier mache αγάλματά τους που βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Μικρή παρένθεση: έπαθαν μεγάλη ζημιά από τερμίτες που έφαγαν το Papier mache. Με τον Ρον θέλαμε οπωσδήποτε να τον φέρουμε στον «Ηρακλή». Να σχεδιάσει τον Κάτω Κόσμο, με το δικό του βλέμμα. Τον πείσαμε. Σχεδίαζε τα storyboards όρθιος, με μανιακές κινήσεις. Εβγαιναν πίνακες αριστουργήματα. Τα έχω κρατήσει σαν φυλακτό.
Αγαπάμε πολύ επίσης τις screwball comedies του Πρέστον Στέρτζες, οπότε σχεδιάσαμε την Μεγκ (Μέγαιρα) σαν μία αρχαιοελληνίδα Μπάρμπαρα Στάνγουικ - ένα δυναμικό θηλυκό που δεν είναι «αβοήθητο κορίτσι που περιμένει έναν ήρωα να τη σώσει».
Από τον Ρόκι Μπαλμπόα στις En Vogue - Αιρετικό χιούμορ και pop-art αναφορές στα κλασικά παραμύθια:
Σε ό,τι κάνουμε θέλουμε να εισάγουμε τα δικά μας στοιχεία, τις δικές μας προσωπικές αναφορές. Για παράδειγμα, από την αρχή θέλαμε να εισάγουμε στοιχεία μιούζικαλ. Σκεφτήκαμε ότι η μουσική που ταιριάζει περισσότερο σε μία συνομιλία «θεών και ανθρώπων» είναι το soul gospel. Σκεφτήκαμε λοιπόν ότι οι Μούσες είναι ο Χορός της ταινίας. Και παρεμβαίνουν στην αφήγηση με soul κομμάτια - τα τραγούδια της ταινίας. Αγαπάμε πολύ επίσης τις screwball comedies του Πρέστον Στέρτζες, οπότε σχεδιάσαμε την Μεγκ (Μέγαιρα) σαν μία αρχαιοελληνίδα Μπάρμπαρα Στάνγουικ - ένα δυναμικό θηλυκό που δεν είναι «αβοήθητο κορίτσι που περιμένει έναν ήρωα να τη σώσει».
Επίσης, σκεφτήκαμε ότι δε θέλαμε ο μέντορας και προπονητής του Ηρακλή να είναι ένας ψηλός, γυμνασμένος αθλητής. Αλλά ένας κοντόχοντρος σάτυρος. Ενας Πάνας απογοητευμένος από τους προηγούμενους ήρωες, κυνικός και οριακά αντιπαθής. Σκεφτήκαμε λοιπόν τον «Πόλι» από τον «Ρόκι». Και προτείναμε το ρόλο στον Ντάνι ΝτεΒίτο. Τέλος, ναι, γεμίσαμε την ταινία με το δικό μας χιούμορ. Είμαστε της γενιάς του Saturday Night Live - οπότε θέλαμε αιρετικό χιούμορ στην ταινία. Αν η Νέα Υόρκη είναι το «Big Apple», η Θήβα θα ήταν το «Big Olive», ο Αδης λέει ατάκες όπως «Μια χαρά όλα σπίτι - λίγο σκοτεινά, λίγο μακάβρια, γεμάτα νεκρούς, αλλά τι να κάνεις;» κλπ
Αδης θα ήταν ο Τζακ Νίκολσον. Τον είχαμε σχεδιάσει και είχαμε κάνει κι ένα ντέμο με τη φωνή του Τζακ από διαλόγους από το «A Few Good Men». Τον φέραμε στο στούντιο, ήρθε με τα παιδιά του, τους γεμίσαμε τσάντες με παιχνίδια από τις αγαπημένες τους Disney ταινίες...»
Το casting είναι εξαιρετικά σημαντικό και επηρεάζει και το σκίτσο του κάθε ήρωα
Προσπαθούμε να μην είμαστε κυριολεκτικοί. Γιατί πολλές φορές το να συνδυάζεται ένας αγαπητός ηθοποιός με τον ήρωα που ερμηνεύει με τη φωνή του σε μία Disney ταινία μπορεί να πετάξει το κοινό εκτός. Ομως τις περισσότερες φορές, ναι, έχουμε κάποιους συγκεκριμένους ηθοποιούς στο μυαλό μας - από όταν γράφουμε το σενάριο, όταν σχεδιάζουμε το σκίτσο κλπ. Προσπαθούμε να είμαστε διακριτικοί με το σχέδιο. Για παράδειγμα ο Ρόμπιν Γουίλιαμς δεν είναι το Τζίνι, αλλά είναι κιόλας.
Κάπως έτσι είχαμε φανταστεί ότι ιδανικός Αδης θα ήταν ο Τζακ Νίκολσον. Τον είχαμε σχεδιάσει και είχαμε κάνει κι ένα ντέμο με τη φωνή του Τζακ από διαλόγους από το «A Few Good Men». Τον φέραμε στο στούντιο, ήρθε με τα παιδιά του, τους γεμίσαμε τσάντες με παιχνίδια από τις αγαπημένες τους Disney ταινίες. Τελικά δεν έκατσε η συμφωνία - για εμπορικούς λόγους, ο Τζακ ήθελε ποσοστό από το Disney merchandise και το στούντιο δεν συμφώνησε. Οπότε αλλάξαμε τον ηθοποιό. Ο Τζέιμς Γουντς αποδείχθηκε υπέροχος, αλλά πολύ διαφορετικός. Μιλάει γρήγορα, λέει τις ατάκες του μουρμουρίζοντας απειλητικά - και το σχέδιο άλλαξε, αλλά και η διάρκεια της ταινίας.
Εχω δει ΑΙ που μου αρέσουν πολύ, κι αυτό με τρομάζει. Εχω δει τρομαχτική εφαρμογή του ΑΙ που με τρομάζει ακόμα περισσότερο. Νομίζω ότι το θέμα είναι καθαρά ηθικό. Να έχεις το όριο για το πώς το χρησιμοποιείς...»
Μια φορά κι έναν καιρό, όταν δεν υπήρχαν CGI όπως τα ξέρουμε τώρα...
Μιλάμε για μία ταινία που μπήκε σε παραγωγή 30 χρόνια πίσω. Πρέπει να το θυμίζω συνεχώς ότι η τεχνολογία ήταν προϊστορική, σε σχέση με όσα γίνονται σήμερα. Σκιτσάραμε τα storyboards με το χέρι. Ειδικά, η CGI τεχνολογία μόλις είχε αρχίσει να λανσάρεται - πριν από τον «Ηρακλή», είχε δοκιμαστεί στη σεκάνς χορού στην «Ωραία και το Τέρας». Και αποφασίσαμε να τη χρησιμοποιήσουμε και στη δική μας σεκάνς με τη Λερναία Υδρα. Εκεί που κόβει ο Ηρακλής το ένα κεφάλι και ξεπετιούνται τρία. Ηταν ένα μαγικό νέο εργαλείο.
Σήμερα που η τεχνολογία έχει προχωρήσει με τεράστια άλματα, που τα στούντιο πιέζουν για κέρδη κι έχουν άποψη για τα πάντα, νιώθει μία νοσταλγία για τις παλιότερες εποχές της Disney; Εχει υπάρξει μία αποξένωση στη δημιουργική διαδικασία;
Ναι, καταλαβαίνω τι λέτε. Υπάρχουν CGI creators που είναι υπέροχοι συνεργάτες και δεν είναι τόσο απομονωμένη και ψυχρή διαδικασία όσο κανείς φαντάζεται. Η αλήθεια όμως είναι ότι όταν ξεκινήσαμε οι εποχές ήταν πιο ρομαντικές. Μπαίναμε σ' ένα δωμάτιο και με σχεδιαστικά τραπέζια και κάναμε brainstorming ιδεών με απόλυτη ελευθερία. Αυτή η ελευθερία δεν υπάρχει πια. Το εμπορικό ρίσκο είναι μεγάλο και όλα έχουν γίνει πολύ πιεστικά. Δεν έχει τόσο πλάκα. Εγώ έχω παραιτηθεί από το 2018 οπότε δεν ξέρω τι συμβαίνει σήμερα. Αλλά ένιωσα την ανάγκη να επιστρέψω στο σκίτσο με το χέρι και αυτό κάνω - έκανα μία μικρού μήκους ταινία έτσι, το «I'm Hip».
Τι κακώς κείμενα θα σατιρίζαμε σήμερα; Ο Ηρακλής, μέχρι να βρει την ουσία της ταυτότητάς του, θα περνούσε και τη φάση του Instagram Influencer. Στα σίγουρα.»
Τι γνώμη έχει για το ΑΙ; Ω, είναι κάτι που με φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση. Εχω δει ΑΙ που μου αρέσουν πολύ, κι αυτό με τρομάζει. Εχω δει τρομαχτική εφαρμογή του ΑΙ που με τρομάζει ακόμα περισσότερο. Νομίζω ότι το θέμα είναι καθαρά ηθικό. Να έχεις το όριο για το πώς το χρησιμοποιείς. Αυτό είναι φυσικά μία τεράστια ευθύνη και δεν ξέρω ποιοι και πώς θα την αναλάβουν ή θα την αγνοήσουν. Δεν ξέρω, είμαι πολύ ανήσυχος με αυτό το θέμα. Ενα ξέρω όμως: δε θα εξαφανιστεί. Είναι εδώ. Και πρέπει η βιομηχανία να θεσμοθετήσει όρια γιατί διαφορετικά δε θα λυθεί από μόνο του.
25 χρόνια μετά, αν έκαναν τον «Ηρακλή» σήμερα, τι θα σατίριζαν, τι θα σχολίαζαν, τι θα άλλαζαν; Θα ήταν το κοινό έτοιμο για έναν πιο «σκοτεινό» ήρωα;
Αν κάτι αλλάζαμε τεχνικά θα ήταν η διάρκεια. Μάς είχαν πιέσει πολύ για μία σχετικά μικρής διάρκειας ταινία και πολλές σκηνές έχουν συμπιεστεί τόσο που δεν αναπνέουν. Και ναι, σίγουρα θα χρησιμοποιούσαμε τις πιο προηγμένες τεχνιοογίες. Οπως και οι τεχνολογίες, έτσι και το κοινό έχει αλλάξει. Με έναν περίεργο τρόπο όμως, όσα σατιρίζουμε στον «Ηρακλή» ισχύουν ακόμα - η κοινωνική εμμονή με τα celebrities, οι διάσημοι από την reality TV, ο υπερκαταναλωτισμός στο merchandise. Οταν κάναμε τη σεκάνς της απότομης εκτόξευσης του Ηρακλή στην κορυφή της διασημότητας και είχαμε αναφορές στις πιστωτικές κάρτες, τα αθλητικά παπούτσια της Nike, τη φρενίτιδα των φανς, λίγοι κατάλαβαν ότι τα σατιρίζαμε και τα καυτηριάζαμε. Οι περισσότεροι πίστεψαν ότι τα υμνούσαμε. Οπότε, ναι, πιστεύω πώς τώρα θα ήταν πιο έτοιμο το κοινό να πιάσει τη σάτιρα και εμείς θα ήμασταν ακόμα πιο καυστικοί. Ο Ηρακλής, μέχρι να βρει την ουσία της ταυτότητάς του, θα περνούσε και τη φάση του Instagram Influencer. Στα σίγουρα.
Δείτε εδώ ολόκληρο το masterclass του Τζον Μάσκερ
