Καθώς ο πλανήτης αντιμετωπίζει έναν διακρώς εντεινόμενο κλιματικό συναγερμό, προκύπτει ένας ενδιαφέρων παραλληλισμός μεταξύ της τρέχουσας κατάστασης και μιας βρετανικής, ξεχασμένης από πολλούς ταινίας καταστροφής και επιστημονικής φαντασίας του 1961 με τίτλο «Οταν η Γη Πήρε Φωτιά» («The Day the Earth Caught Fire»),
Σκηνοθετημένη από τον Βαλ Γκεστ και σε σενάριο του Γουλφ Μάνκοβιτς, η ταινία παρουσιάζει αναπάντεχες ομοιότητες με την επιδεινούμενη κλιματική κρίση που κατακλύζει τον πλανήτη μας τη φετινή χρονιά. Πέρα από το ενδιαφέρον της σενάριο, η ταινία προσφέρει μια σοβαρή ανάκλαση στην συλλογική μας ανταπόκριση σε παγκόσμιες κρίσεις και λειτουργεί ως συναισθηματική έκκληση για δράση.
Αρχικά φτιαγμένη ως μια προειδοποίηση ενάντια στην τότε αυξανόμενη απειλή πυρηνικού πολέμου, και μόνο από τον τίτλο της, η ταινία μοιάζει ταιριαστή ως ένα ευθύ σχόλια για την τρέχουσα κλιματική κρίση. Το σενάριο της επικεντρώνεται στις κυβερνήσεις ΗΠΑ-Ρωσίας, όταν και οι δύο ταυτόχρονα εκτοξεύουν πυρηνικές βόμβες, προκαλώντας μια δραστική μετατόπιση στον άξονα της Γης κατά 11 μοίρες. Η απροσδόκητη συνέπεια όμως είναι πως ο πλανήτης αρχίζει μια πορεία επικίνδυνα κοντά στον Ηλιο. Αρχικά, η ανθρωπότητα υποδέχεται… θερμά την αύξηση της θερμοκρασίας, αλλά σύντομα, το χάος που ακολουθεί είναι άνευ προηγουμένου.
Καθώς καύσωνες πλήττουν τη Γη, οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν σε πρωτοφανή επίπεδα. Για παράδειγμά, το Μεξικό βιώνει καύσωνες στους 63°C ενώ η Ρώμη στους 60°C. Βροχές πλημμυρίζουν περιοχές όπως τη Νότια Γαλλία, τη Σικελία και τη Λιβύη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, προκαλώντας πλημμύρες και καταστροφές. Η στάθμη του Νείλου ανεβαίνει, πλημμυρίζοντας τις ερήμους της Αιγύπτου, ενώ κυκλώνες, τυφώνες και ανεμοθύελλες σαρώνουν χώρες σε όλο τον κόσμο. Μέσα σε αυτήν την αναταραχή, μια ηλιακή έκλειψη συμβαίνει πριν από το προγραμματισμένο χρονοδιάγραμμα.
Το σενάριο της ταινίας περιστρέφεται γύρω από τους χαρακτήρες του Πίτερ Στένινγκ (Εντουαρντ Τζαντ), αλκοολικού δημοσιογράφου της εφημερίδας «Daily Express», και του Μπιλ Μαγκουάιρ (Λέο ΜακΚερν), έναν έμπειρο δημοσιογράφο. Μαζί με την Βρετανή δακτυλογράφο της Υπηρεσίας Μετεωρολογίας Τζίνι (Τζανετ Μονρό), αποκρυπτογραφούν τη συσχέτιση ανάμεσα στις διπλές πυρηνικές εκτοξεύσεις και τα καταστροφικά κλιματικά γεγονότα. Οι κυβερνήσεις ανακηρύσσουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης καθώς το νερό και οι πόροι εξαντλούνται, ενώ προσπαθούν να βρουν μια λύση για να αποφύγουν τη σύγκρουση της Γης με τον Ηλιο.
Αν και η ταινία δεν συγκέντρωσε φανατική βάση θαυμαστών όπως άλλες σύγχρονες της βρετανικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας - όπως το κλασικό πλέον «Το Χωριό των Καταραμένων» που βγήκε έναν χρόνο πριν -, κέρδισε το Βραβείο BAFTA το 1962 για το Καλύτερο Σενάριο. Η ιστορική σημασία της, όμως, έχει πλέον αυξηθεί σημαντικά καθώς ο πραγματικός κόσμος «ζει» τις αυξανόμενες θερμοκρασίες και κλιματικές καταστροφές που παρουσιάζονται στην ταινία.
Ο κλιματολόγος, ακτιβιστής και συγγραφέας Μπιλ Μαγκουάιρ δήλωσε πρόσφατα: «Η ταινία εξερευνά τα ίδια ζητήματα που βιώνουν η Νότια Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική τις τελευταίες εβδομάδες... Η ταινία καταδεικνύει πώς η υπερθέρμανση επιταχύνεται σε όλον τον πλανήτη σήμερα, καθώς ο κόσμος γίνεται όλο και πιο ζεστός».
Οι αρχικές αντιδράσεις των χαρακτήρων αντανακλούν τις σύγχρονες στάσεις μας απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Ο Μαγκουάιρ αναγνωρίζει αμέσως πως, αν και οι πυρηνικές εκρήξεις έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια ως σοβαρό σενάριο, «το σενάριο της αντιμετώπισης ενός υπερθερμαίνοντος πλανήτη είναι εντυπωσιακά ακριβές και πραγματικά κάνει εντύπωση. Φυσικά, συμβαίνει με γρηγορότερους ρυθμούς, αλλά ο αντίκτυπος στην κοινωνία και την οικονομία είναι ένα τεράστιο προειδοποιητικό σημάδι».
Ο Λερόι Ντιούμπεκ, συν-συγγραφέας του «Φανταστικά Ταξίδια: Μάθηση της Επιστήμης μέσω Ταινιών Φαντασίας», παρατηρεί, «Η ανθρώπινη φύση των χαρακτήρων είναι πολύ ενδιαφέρουσα... Βλέπουν συμβάντα που παρουσιάζονται χωρίς προηγούμενο, αλλά δεν είναι πρόθυμοι να δεχτούν ότι υπάρχει πραγματικά ένα πρόβλημα».
Παρά την επιστημονική απιθανότητα όσων συμβαίνουν στην ταινία, ότι, δηλαδή, οι ταυτόχρονες πυρηνικές εκρήξεις μπορούν να αλλάξουν την τροχιά της Γης, η αφήγηση καταφέρνει και προκαλεί συναισθηματικά. Η απόφαση των Γκεστ και Μάνκοβιτς να αποτυπώσουν τα γεγονότα από την οπτική γωνία των δημοσιογράφων, παρά των πολιτικών φιγούρων, ενισχύει το αίσθημα αναποτελεσματικότητας απέναντι σε μια ισχυρή καταστροφή.
Με την εσκεμμένη κίνηση να παραλείψουν τα ονόματα των πολιτικών ηγετών, η ταινία υπογραμμίζει την αναποτελεσματικότητα των αρχών απέναντι στις δυνάμεις της φύσης. Η αφήγηση επίσης αναδεικνύει τις προσπάθειες των κυβερνήσεων να υποτιμήσουν τη σοβαρότητα της κατάστασης, υπενθυμίζοντας τις σύγχρονες ανεπαρκείς προσπάθειες να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή.
(προσοχή: ακολουθούν σπόιλερ για το τέλος της ταινίας)
Ωστόσο, είναι το τέλος της ταινίας που έχει το ισχυρότερο μήνυμά της. Οι κυβερνήσεις επιλέγουν ένα δραστικό σχέδιο που περιλαμβάνει την ανατίναξη παραπάνω πυρηνικών για να αντιστρέψουν την τροχιά της Γης. Ωστόσο, ακόμη και ο πρωθυπουργός παραδέχεται την αβεβαιότητα για την επιτυχία. Η ταινία τελειώνει χωρίς να αποκαλύψει αν η Γη σώζεται ή καταδικάζεται, παρουσιάζοντας απλά δύο πιθανούς τίτλους για τις εφημερίδες της επόμενης ημέρας: «Ο Κόσμος Σώζεται» και «Ο Κόσμος Καταδικάζεται».
Αυτό το ανοιχτό τέλος υπογραμμίζει τους κινδύνους της αδράνειας απέναντι στην κρίση. Η ταινία τονίζει την αναγκαιότητα να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή ευθέως. Οπως σχολιάζει ο Στένινγκ στην ταινία, «Υποθέτω ότι θα κάνουν κάτι; Πρέπει να κάνουν κάτι!» - ένα αίσθημα που έχει περισσότερη ανάγκη στο σημερινό πλαίσιο.
Η ταινία προσφέρει περισσότερα από ένα νοσταλγικό ταξίδι στη ρετρό επιστημονική φαντασία. Λειτουργεί ως συναρπαστική αναλογία για τον σύγχρονο αγώνα με την επιδεινούμενη κλιματική κρίση. Η διαρκής σημασία της βρίσκεται στην εξερεύνηση της ανθρώπινης φύσης, των αντιδράσεων των κυβερνήσεων και της ανάγκης για δράση όταν αντιμετωπίζουμε μια υπαρξιακή απειλή.
Καθώς ο κόσμος μας αντιμετωπίζει αυξανόμενες θερμοκρασίες και περιβαλλοντικές προκλήσεις - μόλις αρχές Ιουλίου είχαμε τις υψηλότερες καταγεγραμμένες θερμοκρασίες στην ιστορία -, η αδίκως ξεχασμένη αυτή ταινία μας υπενθυμίζει ότι ο χρόνος για να αναλάβουμε σημαντική δράση είναι τώρα.
Η ταινία είναι διαθέσιμη τώρα στο Netflix.
