Tο όνομα Hubert Bals έχει ταυτιστεί τόσο πολύ με το απανταχού ανεξάρτητο σινεμά, που είναι δύσκολο να φανταστούμε τον άνθρωπο που βάφτισε το ομώνυμο ταμείο ανάπτυξης σεναρίων. Κι όμως, λίγοι θυμούνται πια πως ο Bals ήταν ο άνθρωπος που ίδρυσε το Φεστιβάλ του Ρότερνταμ και ο πρώτος διευθυντής του, όταν αυτό λεγόταν ακόμη Film International κι είχε την έδρα του στις αίθουσες Calupso και 't Venster. Ο Bals γεννήθηκε στο τέλος του Μεσοπολέμου, μεγάλωσε σε καθολική οικογένεια στην Ουτρέχτη και πέρασε τα λυκειακά του χρόνια ασχολούμενος με μια μικρή μπάντα, για την οποία έγραφε στίχους, ή δίνοντας διαλέξεις για την τζαζ σε συμμαθητές και δασκάλους. Η πετριά για το σινεμά ήρθε πολύ αργότερα κι εκτονώθηκε σε μια λέσχη στη γενέθλια πόλη του, που πολύ αργότερα εξελίχθηκε σ' ένα από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ του κόσμου. Προς το τέλος τη ζωής του δήλωνε εξαντλημένος και σε κατάθλιψη, απογοητευμένος από την παντελή έλλειψη ταλέντου σ' αυτόν τον πλανήτη και από την παρακμή του αμερικανικού σινεμά. Πρόλαβε, όμως, να γνωρίσει τον Τσεν Κάιγκε και να προβεί σε μια πρωτοβουλία για να βοηθήσει τον καινούριο φίλο του, που τότε ακόμη δούλευε στο «Life on a String». Μπορεί να μην κατάφερε να δει την ταινία να ολοκληρώνεται, αλλά ανεξάρτητοι κινηματογραφιστές θα ευγνωμονούν τον «Huub» εφ' όρου της δικής τους ζωής.
Το Hubert Bals Fund δραστηριοποιείται εδώ και 25 χρόνια. Για να γιορτάσει αυτήν τη χαριτωμένη επέτειο, το φεστιβάλ του Ρότερνταμ συγκέντρωσε 14 ταινίες που δέχτηκαν τη στήριξή του, στο πρόγραμμα «Mysterious Objects» –με όνομα-δάνειο από έναν τίτλο ταινίας του Απιτσατπόνγκ Βιρασετάκουν («Mysterious Objects at Noon»). Πραγματικά «μυστηριώδη» αντικείμενα, ταινίες όπως το one-hit-wonder «4» του Ilya Khrzhanovsky, το «Χρονικό μιας Eξαφάνισης» του Ελία Σουλεϊμάν, το «Χαπόν» του Κάρλος Ρεϊγάδας ή το «Forsaken Land» του φοβερού Βιμούκτι Τζαγιασουντάρα μπορεί να έφτασαν μέσω του φεστιβαλικού κυκλώματος και στην Ελλάδα, αλλά υπάρχουν άλλες τόσες που μας καλούν σε εξερεύνηση. Οπως το «The Blue Eyes of Yonta», ένα rom-com με (αποικιακό) άρωμα Δυτικής Αφρικής, που υπογράφει ο Φλόρα Γκόμες από την εξωτική, για τον «μέσο» Δυτικό, Δημοκρατία της Γουϊνέα Μπίσαου. Ή το «Few of Us», του Λιθουανού Σαρούνας Μπάρτας, για μια φυλή στα σύνορα της Σιβηρίας που κινδυνεύει από αφανισμό. Ή, ακόμα, και το «La Nuit», γυρισμένο στα υψίπεδα του Γκολάν, του Σύριου Μοχάμαντ Μαλάς που εν έτει 1992 ανέτρεξε σε μια ακόμα αιματηρή, σκληρή περίοδο της ιστορίας της Μέσης Ανατολής, ενώ επιμένει να γυρίζει ταινίες στη χώρα του ακόμα και σήμερα, παρά την κρίσιμη πολιτική κατάσταση.
25 χρόνια μετά, στη θέση του σινεμά Calypso βρίσκεται ένα ξενοδοχείο με το ίδιο όνομα, με μια πρόσοψη σχεδόν... κινηματογραφική –με συρόμενα μικρότερα στόρια που μετακινούνται διαρκώς. Όσο για το Venster (το «παράθυρο» στα ολλανδικά) ξηλώθηκε εκ βάθρων και άλλαξε διεύθυνση. Στην καινούρια τοποθεσία του στα νότια της πόλης, πέρα από τη γέφυρα του Έρασμου, ένας χώρος «του κουτιού», γεμάτος μυστηριώδη έπιπλα υψηλού design κι έντονων χρωμάτων, στεγάζει έξι κινηματογραφικές αίθουσες κι ένα καφεστιατόριο δίπλα στο νερό. Στην παλιά του τοποθεσία, που τον υπόλοιπο χρόνο φιλοξενεί εκδηλώσεις γενικού κι αόριστου πολιτιστικού ενδιαφέροντος, στήθηκε φέτος μια σειρά εγκαταστάσεων του παράλληλου προγράμματος του φεστιβάλ (Signals expanded), με τίτλο «Post-Script».
Σ' έναν γυμνό, ξηλωμένο διάδρομο του σινεμά που επισκέπτονται ακόμα φεστιβαλιστές, όταν αφήνουν τα βήματά τους να τους οδηγήσουν ασυναίσθητα, εκτίθενται έργα φωτομοντάζ και installations αναλογικών μήντια. Μεγάλα κολάζ του Mark Rappaport, μια σύνθεση με σκισμένες κινηματογραφικές αφίσες που υποτίθεται πως «προκαταβάλλουν» το θεατή για τα συναισθήματα τους απέναντι στην ταινία, απλίκες με πειραγμένες εικόνες της «Ιωάννας της Λωραίνης». Προβολή φιλμ 16 χιλιοστών και ηχητικής μπάντας από βινύλιο. Στα ενδότερα περιμένει ένας... εξορκισμός του «Εξορκιστή», που ποτέ δεν έμοιαζε πιο αστείος: σε μία μεγάλη οθόνη μένουν μόνο τα περιγράμματα από τις φιγούρες των ηθοποιών, σε μία άλλη λεπτομέρειες από τα κάδρα. Όσο για το μεγαλύτερο κομμάτι της έκθεσης, σε έναν φόρο τιμής στην ηθοποιό Τζίλιαν Χιλ, ο σκηνοθέτης Keith Sanborn αναπτύσσει σ' ένα τρίπτυχο τις μεγαλύτερες στιγμές της: η συμμετοχή της σε ένα τρίο στο «Κουρδιστό Πορτοκάλι», τα περάσματά της δίπλα στην Τζέιν Μπίρκιν και στον Ντέιβιντ Χέμινγκς στο «Blow Up» (η συμμετοχή της σ' ένα ακόμη τρίο) και ο πρωταγωνιστικός της ρόλος στο «Wild for Kicks» του Έντμοντ Γκρέβιλ. Η τελευταία ταινία παίζεται ολόκληρη στο πανί, μόνο που οι εικόνες της εμφανίζονται σε υπερέκθεση, με στερεοσκοπική τεχνική σε κόκκινο-πράσινο φίλτρο, κι έτσι για τη θέασή της απαιτούνται αυτά τα πριμιτίφ 3-D γυαλιά (ναι, αυτά που μοίραζαν κάποτε στην Ελλάδα μαζί με τα γαριδάκια και δοκιμάζονταν μόνο σε δίλεπτα τηλεοπτικά σποτ, όταν πρωτοάνοιξε το Star Channel. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία).
Στο δρόμο για το νέο Lantaren/Venster, η ίδια η πραγματικότητα μοιάζει να αποκτά μια ακόμη διάσταση. Στην τέταρτη αυτή διάσταση, νιώθεις ο ίδιος σαν ολόγραμμα, έτοιμος να εισβάλλεις σε μια ψηφιακή αποικία. Πού κοιτάει αυτό το νέο «παράθυρο». Ιχνηλατούμε σιγά-σιγά, μες στην ομίχλη –που τόσο ταιριάζει στην Ολλανδία.
Διαβάστε ακόμα:
