Πριν από έξι δεκαετίες, το σύστημα των κινηματογραφικών στούντιο στο Hollywood βρέθηκε αντιμέτωπο με την καταστροφή του λόγω της γιγάντιας αποτυχίας μιας επικής ταινίας.
H κάλυψη της ιστορίας από την εφημερίδα Observer επιδείνωσε την κατάσταση.
Το 1963, σχεδόν ακριβώς 60 χρόνια πριν, η εφημερίδα δημοσίευσε το δεύτερο από τα τρία ειδικά άρθρα για την «Κλεοπάτρα», την πιο δαπανηρή κινηματογραφική αποτυχία όλων των εποχών. Με πρωταγωνιστές την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον Ρίτσαρντ Μπάρτον, εμβληματικούς σταρ της εποχής, η ταινία εξερευνούσε τον τραγικό έρωτα της βασίλισσας της Αιγύπτου και του Ρωμαίου στρατηγού Αντώνιου. Με τίτλο «Η Δοκιμασία στη Ρώμη», το άρθρο είχε ακόμα και δικό του λογότυπο, με καθρεφτισμένα προφίλ της Κλεοπάτρας της Τέιλορ.
Σε ένα καινούριο βιβλίο με τίτλο «Η Κλεοπάτρα και η Καταστροφή του Χόλιγουντ: Πώς Μια Ταινία Σχεδόν Κατέστρεψε τα Στούντιο», ο συγγραφέας Πάτρικ Χάμφρις εξερευνά τον λόγο που ο κόσμος έμεινε συγκλονισμένος από την καταδικασμένη προσπάθεια να μεταφερθεί η ιστορία της βασίλισσας στην μεγάλη οθόνη. Ο Χάμφρις αποκαλύπτει ότι οι σοκαριστικές αποκαλύψεις για τις υπερβολικές δαπάνες στο σετ ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου κατά την εκείνη περίοδο.
«Εξεπλάγην από την σπατάλη της παραγωγής κατά τη συγγραφή του βιβλίου, παρά το ότι γνώριζα πολλά για τα προβλήματα που περιβάλλαν την Κλεοπάτρα», δήλωσε ο Χάμφρις. Εδωσε παραδείγματα όπως αντικείμενα που εμφανίστηκαν μόλις για λίγα δευτερόλεπτα στο μπουντουάρ της Κλεοπάτρας, τα οποία κατασκευάστηκαν από την ιταλική εταιρία κοσμημάτων «BVLGARI».
Επίσης, υπογράμμισε την τεράστια πρόκληση του να ενδυθούν, να ταϊστούν, φιλοξενηθούν και μεταφερθούν 20,000 Ιταλοί κομπάρσοι για την κρίσιμη σκηνή της άφιξης της Κλεοπάτρας στη Ρώμη, όπου οποιοδήποτε ατύχημα απαιτούσε να ξαναξεκινήσουν από την αρχή.
Από την αρχή, η παραγωγή προκάλεσε προσοχή λόγω του ότι η Ελίζαμπεθ Τέιλορ ήταν η πρώτη σταρ που απαίτησε ένα εκατομμύριο δολάρια αμοιβή για τον ρόλο της. Ωστόσο, η «Κλεοπάτρα» συμβόλιζε περισσότερα από τον εντυπωσιακό μισθό της Τέιλορ. Σήμαινε το τέλος της εποχής των μεγάλων στούντιο στο Hollywood. Ο τελικός προϋπολογισμός της ταινίας, 40 εκατομμύρια δολάρια (ισοδύναμο με περίπου το δεκαπλάσιο ποσό σήμερα), σε συνδυασμό με την αδυναμία να αναπληρωθεί στα ταμεία, αποδείκνυε ότι οι ανεξάρτητοι δημιουργοί της ίδιας εποχής, που έκαναν μια αισθητή παρουσία την ίδια περίοδο, μπορούσαν να δημιουργήσουν επιτυχημένες ταινίες με ένα μικρό κομμάτι αυτού του κόστους, αλλάζοντας για πάντα το τοπίο της οικονομίας του Χόλυγουντ.
Κλασικά παραδείγματα αποτελούν «Η Γκαρσονιέρα» του Μπίλι Γουάιλντερ, με προϋπολογισμό 3 εκατομμύρια και εξαπλάσια κέρδη, και το «Ψυχώ» του Αλφρεντ Χίτσκοκ, με προϋπολογισμό 800.000 δολάρια και κέρδη 32 εκατομμύρια. Αυτά τα παραδείγματα απέδειξαν ότι ανεξάρτητες ταινίες με σχετικά μικρούς προϋπολογισμούς μπορούσαν να έχουν σημαντική επιτυχία στα ταμεία, συχνά αποφέροντας πολλαπλάσια στα έξοδα παραγωγής τους. Αυτές οι ταινίες συνέβαλαν επίσης στην αυξανόμενη αναγνώριση ότι η δημιουργική αφήγηση, η καινοτομία και οι μοναδικές έννοιες μπορούσαν να αποσπάσουν το ενδιαφέρον του κοινού, ακόμα και χωρίς τους μαζικούς πόρους των μεγάλων στούντιο. Και οι δύο αυτές ταινίες κυκλοφόρησαν την ίδια χρονιά με την «Κλεοπάτρα», η οποία έβγαλε μόλις 51 εκατομμύρια - για να θεωρηθεί μια ταινία επιτυχία, ο «τζίρος» της πρέπει να είναι τουλάχιστον διπλάσιος του προϋπολογισμού της.
Ο Ροϊ Περότ, συντάκτης της Observer που απεστάλη στο Λος Aντζελες και τη Νέα Υόρκη για να αποκαλύψει την ιστορία της ταινίας λίγο μετά την πρεμιέρα της, δεν μάσησε τα λόγια του: «Η 20th Century Fox δαπάνησε τέσσερα χρόνια, 40 εκατομμύρια δολάρια, και γυρίσματα σε πέντε χώρες για να δημιουργήσει την επική της Κλεοπάτρα... Ποτέ πριν μια μεγάλη κινηματογραφική εταιρεία δεν είχε φανεί τόσο συντετριμμένη από τη δημιουργία της».
Στις 11 Αυγούστου 1963, η Observer ακόμα κάλυπτε το μέγεθος της αποτυχίας της ταινίας. Η αφήγηση του Περότ συνέχισε όταν ένας νέος σκηνοθέτης κλήθηκε να σώσει την παραγωγή στην Ιταλία: «Μετά από 16 μήνες και 6 εκατομμύρια δολάρια, αρκετά για να δημιουργήσουν μια συνηθισμένη ταινία, η Fox δεν είχε τίποτα ουσιώδες να δείξει. Η εταιρεία, που αντιμετώπιζε έξι συνεχόμενα χρόνια κινηματογραφικών αποτυχιών, βρισκόταν σε δύσκολη οικονομική θέση. Ο Σπύρος Σκούρας, ο πρόεδρος που εποπτεύει αυτή την πτώση, χρειαζόταν επειγόντως μια επιτυχία για να σταθεροποιήσει τη θέση του».
Αυτή η λεπτομερής αφήγηση ψυχαγωγικών νέων υπογραμμίζει την διαβόητη φήμη που περιβάλλει την παραγωγή της «Κλεοπάτρας». Δεν ήταν μόνο μια περιττή σπατάλη πόρων, αλλά έπαιρνε παράλληλη προσοχή και για την σκανδαλώδη πραγματική ερωτική σχέση ανάμεσα στην Τέιλορ και τον Μπάρτον, οι δύο εκ των οποίων ήταν παντρεμένοι με άλλους. Τον Απρίλιο του 1962, η Los Angeles Times ανακοίνωσε ότι «λίγες ειδήσεις στις σύγχρονες εποχές έχουν επηρεάσει τόσο πολλούς ανθρώπους προσωπικά».
Ο Χάμφρις σχολίασε, «Ήταν μεταξύ των πρώτων θεμάτων στα πρωτοσέλιδα. Μερικές φορές, κυριαρχούσε ακόμα και έναντι της δίκης του ναζί Άιχμαν, του πρώτου Αμερικανού που πήγε στο διάστημα και της κρίσης με τους κουβανικούς πυραύλους».
Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, ο Ρίτσαρντ Μπάρτον, ένας αναγνωρισμένος θεατρικός αστέρας στο Λονδίνο, ήταν ακόμα παντρεμένος με την πρώτη του γυναίκα, Σίμπιλ Γουίλιαμς, ενώ η
Ελίζαμπεθ Τέιλορ ήταν παντρεμένη με τον Έντι Φίσερ, τον τέταρτο σύζυγό της, ο οποίος είχε αφήσει την Ντέμπι Ρέινολντς για να την παντρευτεί. Ακόμα, τα θέματα υγείας της Τέιλορ ήρθαν στο προσκήνιο σύντομα μετά την επιλογή της για τον ρόλο, και ακόμα κηρύχθηκε νεκρή από τις εφημερίδες σε ένα σημείο. Το 1961, η Fox επικοινώνησε με την ασφαλιστική εταιρία Lloyds του Λονδίνου για να επιβεβαιώσει αν θα συνέχιζαν να ασφαλίζουν την ταινία.
Το τρίτο άρθρο του Περότ κάλυψε το επόμενο σοκ για τους υποστηρικτές της ταινίας: «Ωστόσο, δεν ήταν ακριβώς η υγεία της σταρ που αύξησε τις ανησυχίες του διοικητικού συμβουλίου και της διοίκησης σε νέα κορυφή τον Ιανουάριο του 1962. Αποκαλύφθηκε ότι ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα είχαν εκτείνει τη σχέση τους και εκτός της οθόνης. Η ζωή άρχισε να μιμείται την τέχνη, και η διοίκηση επλήγη βαθιά από αυτήν την αναπάντεχη εξέλιξη».
Η παγκόσμια λαχτάρα για φωτογραφίες του «απαγορευμένου ζευγαριού» προκάλεσε έναν πανικό ανάμεσα στους παπαράτσι, που τους περιέγραφε η Observer ως «τους φανατικά επιθετικούς φωτογράφους από τη Βία Βενέτο».
Το βιβλίο του Χάμφρις περιλαμβάνει και τις αναμνήσεις της Τέιλορ για το ενδιαφέρον των ΜΜΕ για τον νέο της έρωτα: «Είχαν ντυθεί ως ιερείς και εμφανιζόντουσαν στην πόρτα, ή εισχωρούσαν ως εργάτες ή υδραυλικοί. Μερικές φορές, στον κήπο, οι παπαράτσι μας πολιορκούσαν. Καθόντουσαν πάνω στους τοίχους, ανέβαιναν σκάλες από έξω. Το προσωπικό του σπιτιού αντιμετώπιζε την κατάσταση με σκούπες και τσουγκράνα, ενώ τα παιδιά χρησιμοποιούσαν λάστιχα νερού. Παρόλα αυτά, μας κατηγορούσαν ότι επιδεικνύαμε δημοσίως ότι ’κλεβόμασταν’».
Η ιδέα να γίνει ταινία η «Κλεοπάτρα» πρωτοεμφανίστηκε το 1958, αρχικά σχεδιασμένη για την Τζοαν Κόλινς, μια άλλη σταρ που είχε συμβόλαιο με το στούντιο. Εμπνευσμένος από μια βωβή ταινία του 1917, ο Σκούρας επιθυμούσε να αναπαράγει την επιτυχία της δημοφιλούς ταινίας του 1959, «Μπεν-Χουρ». Αρχικά προϋπολογίστηκε στα $2 εκατομμύρια, και αναμενόταν να ολοκληρωθεί σε μόλις 64 ημέρες.
Ωστόσο, όταν η ταινία είδε τελικά το φως της ημέρας έξι χρόνια αργότερα, ο προϋπολογισμός της είχε φουσκώσει είκοσι φορές από αυτό το ποσό. Οι δαπάνες ήταν τεράστιες, περιλαμβανομένου του κόστους των πλαστικών ποτηριών που χρησιμοποιήθηκαν στα σετ, τα οποία από μόνα τους έφθασαν τα 100.000 δολάρια. Ο βρετανός ηθοποιός Τζορτζ Κοουλ, αργότερα γνωστός για το ρόλο του στο «Minder», πέρασε 18 μήνες στην ταινία υποδυόμενος έναν σιωπηλό σκλάβο, ρόλος που αρχικά ήταν προγραμματισμένος για μόλις 14 εβδομάδες. «Για το σετ της ρωμαϊκής αγοράς χρησιμοποιήθηκε περισσότερο τσιμέντο από ό,τι χρησιμοποιήθηκε για το Ολυμπιακό στάδιο της Ρώμης το 1960», σημειώνει ο Χάμφρις, προσθέτοντας ότι η Τέιλορ όχι μόνο απαίτησε να έχει τον προσωπικό της κομμωτή, αλλά ακόμα και το αγαπημένο της φαγητό να μεταφέρεται αεροπορικώς από ένα κατάστημα εκλεκτών τροφίμων στη Νέα Υόρκη.
Το αρχικό γύρισμα ξεκίνησε σε ένα σετ 20 στρεμμάτων στα Pinewood Studios της Αγγλίας. Ωστόσο, οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες σήμαιναν ότι μόνο οκτώ λεπτά από αυτό το υλικό θα κατέληγαν τελικά στην οθόνη, στο κόστος των 6.45 εκατομμυρίων λιρών. Μια νέα «Αλεξάνδρεια» κατασκευάστηκε στη χερσόνησο του Αντζιο στην Ιταλία.
Οι κεντρικοί ηθοποιοί Στίβεν Μπόιντ και Πίτερ Φιντς, αντικαταστάθηκαν από τον Μπάρτον και τον Ρεξ Χάρισον, ενώ ο σκηνοθέτης Τζόζεφ Λ. Μάνκιεβιτς, ο αδερφός του «Μανκ», σεναριογράφου του «Πολίτη Κέιν», ανέλαβε τη θέση του Ρουμπέν Μαμουλιάν. Τα αγχώδη συναισθήματα του νέου σκηνοθέτη ήταν ειλικρινές: «Δεν τρώω πλέον τα νύχια μου. Τα τελείωσα εδώ και μήνες».
Oταν η Ελίζαμπεθ Τέιλορ παρακολούθησε την ταινία για πρώτη φορά, η κρίση της ήταν αδιαμφισβήτητη: ένιωσε άβολα. Στις 4 Αυγούστου 1963, η κριτικός της Observer Πένελοπε Γκίλιατ, θα συμφωνούσε: «Σε ένα σημείο, η ιστορία φαίνεται να μεταφέρεται κυρίως μέσα από τη ντουλάπα της Ελίζαμπεθ Τέιλορ, η οποία περιλαμβάνει πολλά κοστούμια, συμπεριλαμβανομένων δύο περίεργων καπέλων που μοιάζουν με σκουφάκια κολύμβησης με λουλουδάκια, και μετατρέπουν την Βασίλισσα της Αιγύπτου σε κάτι που μοιάζει με την Μάντι Ράις-Ντέιβις (σ.σ. μοντέλο της εποχής).»
Τελικά όμως, η «Κλεοπάτρα« συγκέντρωσε εννέα υποψηφιότητες για τα Οσκαρ και κατέκτησε τέσσερα βραβεία. Παρόλο που έγινε η ταινία με τις υψηλότερες εισπράξεις του 1963, η επιτυχία της δεν ήταν αρκετή για να αντισταθμίσει την οικονομική ζημία που υπέστη η 20th Century Fox. Αυτή η ανάκαμψη θα επιτευχθεί τελικά με την κυκλοφορία της ταινίας «Η Μελωδία της Ευτυχίας» το 1965.
