Το «Ατυχές Πήδημα ή Παλαβό Πορνό» ξεκινά με μια σκηνή ερασιτεχνικού πορνό, που μια δασκάλα κι ο άντρας της γυρίζουν στην κρεβατοκάμαρά της και η οποία θα βρει τον δρόμο της προς το διαδίκτυο, βάζοντας στην πορεία την θέση της σε ένα καλό ιδιωτικό σχολείο σε άμεσο κίνδυνο.
Με αυτή την αφορμή, ο Ράντου Ζούντε, που δεν συνάντησε ποτέ μια ενδιαφέρουσα (ή προκλητική θα μπορούσε να πει κανείς) ιδέα που να μην την εξερευνήσει (αν δεν έχετε δει τα «Aferim!» και το «Αδιαφορώ αν Καταγραφούμε στην Ιστορία ως Βάρβαροι», αναζητήστε τα) στήνει ένα φιλμ μεταξύ μαύρης κωμωδίας και ιδεολογικής άσκησης για το πορνό και την υποκρισία και το τι είναι χυδαίο και τι «καθώς πρέπει» στην σημερινή Ρουμανία και ίσως ολόκληρο τον κόσμο. Περιγράφοντας την ταινία του σαν «σχεδίασμα» και το σινεμά ως εργαλείο εξερεύνησης του κόσμου, ο σκηνοθέτης μας ξενάγησε στον μικρότερο σε μέγεθος αλλά ακόμη κι έτσι εξαιρετικά ευρύ κόσμο ιδεών και σκέψεων του «Ατυχές Πήδημα η Παλαβό Πορνό».
Η ιδέα και η ηθική
H Ιδέα της ταινίας δεν ήρθε από το ίδιο το θέμα, αν και η ιστορία της δασκάλας που βρίσκει τις προσωπικές της στιγμές στο διαδίκτυο βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία και μάλιστα ιστορίες σαν αυτή ξέρω ότι έχουν συμβεί σε αρκετές χώρες της Ευρώπης κι όχι μόνο. Ομως η ταινία μου ξεκίνησε από μια κουβεντα μεταξύ φίλων και φτάνοντας σε αυτό το θέμα και η κουβέντα πήρε φωτιά και οι απόψεις ήταν τόσο αντιθετικές που η συζήτηση κατέληξε σχεδόν σε καυγά που κράτησε πολλές ώρες. Και όταν μίλησα σε κάποιον γι αυτή την κουβέντα σε κάποιον άλλον, η συζήτησή μας πάνω στο θέμα, έγινε γρήγορα τεταμένη. Και κάπως έτσι σκέφτηκα ότι υπάρχει κάτι που αξίζει να εξερευνήσω πάνω σε αυτό το θέμα και αποφάσισα να κάνω μια ταινία που να ξεκινά από αυτό το γεγονός, μια δασκάλα που ένα ιδιωτικό sex tape βγαίνει στο διαδίκτυο, αλλά με έμμεσο τρόπο, ώστε να εξερευνήσω τι υπάρχει πέρα από το ίδιο το γεγονός. Και πως μπορούμε να συνδεσουμε αυτή την ιστορία που αφορά μια άσεμνη πράξη με άλλες χυδαιότητες που δεν συνδέονται με αυτή. Πως μπορούμε να δούμε μια μεγαλύτερη εικόνα μέσα από ένα μικρό παράδειγμα. Οσο για την ηθική πλευρά του θέματος, δεν νομίζω ότι είμαι ηθικολόγος, αλλά ίσως η ταινία μου να δείχνει ιδιαίτερα επικριτική για μια πλευρά της κοινωνίας μας, αλλά ακόμη κι αν είναι έτσι ομολογώ ότι δεν είναι κάτι που με προβληματίζει.
Οι μάσκες ως συμβολισμός
Οταν τελείωσε το πρώτο lockdown είχαμε να αποφασίσουμε αν θα έπρεπε να περιμένουμε να τελειώσει η πανδημία για να κάνουμε την ταινία, ή αν θα έπρεπε να ξεκινήσουμε γυρίσματα όσο ήταν ακόμη δυνατόν. Είμαι πολύ χαρούμενος που η παραγωγός μου Αντα Σόλομον με υποστήριξε στην απόφασή μου να κάνουμε την ταινία πιο γρήγορα και πιο φθηνά (καθώς δεν μπορούσαμε να περιμένουμε για να εγκριθούν χρηματοδοτήσεις όπως αυτή του Eurimages). Ηταν μια δύσκολη απόφαση, όχι μόνο από την πλευρά του budget, αλλά και από το γεγονός ότι μπορεί να διακινδυνεύαμε την υγεία ηθοποιών και τεχνικών ειδικά στο τρίτο μέρος της ταινίας όπου πολλοί άνθρωποι βρίσκονται μαζεμένοι στο ίδιο μέρος. Αλλά βρήκαμε τους τρόπους να ελαχιστοποιήσουμε αυτούς τους κινδύνους και κάναμε τα γυρίσματα με τις πιο ασφαλείς συνθήκες που θα μπορούσαμε. Και κάπως έτσι, αποφάσισα να ενσωματώσω τις μάσκες στην ιστορία και νομίζω πως ήταν χρήσιμη απόφαση όχι μόνο για λόγους υγείας, αλλά και διότι την είδα με μια ανθρωπολογική ματιά, σαν μέρος των κοστουμιών, σαν έναν ακόμη συμβολισμό.
Είναι πολύ επικίνδυνο να περιμένεις από μια ταινία να αλλάξει τον κόσμο, αν μια ταινία μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο τόσο απλά δεν νομίζω ότι θα έκανα σινεμα. Θα ήταν πολύ μεγάλη ευθύνη. Για μένα όμως το σινεμά είναι κάτι που μπορεί να σε βοηθήσει να δεις πιο καθαρά, ή διαφορετικά ή να τοποθετηθείς με άλλο τρόπο απέναντι στην πραγματικότητα, να αποσαφηνίσει κάποια πράγματα που δεν είναι εύκολα ορατά.»
Η γενεαλογία των ιδεών
Με ενδιαφέρουν πολυ τα ίχνη της ιστορίας των ιδεολογιών που μπλεκονται με άλλες ιδέες και τρόπους σκέψης ώστε να μπορείς να διακρίνεις σε αυτές μια γενεαλογία ιδεών. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα από την δική μου χώρα, όταν είχαμε ένα ντροπιαστικό δημοψήφισμα εναντίων των LGBTQ ανθρώπων, «δημοψήφισμα για την οικογένεια» το είχαν ονομάσει, ακούγοντας τους λόγους μερικών πολιτικών, μπορούσες να διακρίνεις επακριβώς, αναλογίες με ομιλίες που ακούγονταν στα τέλη της δεκαετίας του '30. Αν άλλαξες την λέξη «ομοφυλόφιλος» με την λέξη «Eβραιος», θα είχες την ίδια ρητορική του να προστατεύσουμε τις αξίες της χώρας μας και των ανθρώπων μας, να διώξουμε την επιρροή της αρρωστημένης δυτικής κοινωνίας.
Οχι μια συνηθισμένη ταινία
Η δομή της ταινίας με τα τρία μέρη που συνδέονται μόνο χαλαρά μεταξύ τους, προέκυψε από την θέλησή μου να κάνω την ταινία πιο ελεύθερη, σαν ένα σχεδίασμα όχι για να κάνω κάτι διαφορετικό, αλλά για να μπορέσω να ενσωματώσω σε αυτή όλες τις ιδέες που είχα πάνω στην θεματική και το ύφος της. Ξέρουμε όλοι ότι το κλισέ λέει ότι πρέπει να σκοτώσεις τις αγαπημένες σου ιδέες για να κάνεις ένα έργο τέχνης να λειτουργεί καλύτερα, αλλά δεν ήταν κάτι που ήθελα να κάνω εδώ. Προτίμησα να χωρέσω όλες τις ιδέες μου στην ταινία ακόμη κι αν ήξερα ότι θα θυσιάσω κάτι από την αφηγηματική της επάρκεια ή την δραματουργική της αρτιότητα. Και πίστευα ότι όντως αν άφηνα την ταινία με την μορφή ενός σχεδιάσματος, κάτι θετικό θα έβγαινε από την απόφαση να μην ακολουθήσω την κλασική δομή μιας συνηθισμένης κινηματογραφικής ταινίας.
Εμείς και η πόλη
Ηθελα να απεικονίσω όχι μόνο την πόλη, αλλά να δημιουργήσω μια σύνδεση ανάμεσα στην πόλη και τον χαρακτήρα της και τα όσα συμβαίνουν στην ηρωίδα. Συχνά λέμε ότι μια πόλη είναι άσχημη, σκληρή ή βίαιη, αλλά αναρωτηθείς τι είναι τελικά μια πόλη, η πόλη είμαστε εμείς, η κοινότητα των ανθρώπων που την απαρτίζει. Και με αυτό τον τρόπο κοιτάζοντας μια πόλη, την μορφολογία της, τα όσα συμβαίνουν σε αυτή, μπορείς συχνά να αναγνωρίσεις στοιχεία από τις αξίες, τις συνήθειες, τους τρόπους των ανθρώπων που την κατοικούν. Μπορείς να δεις πως οργανώνεται η δύναμη, πως η χυδαιότητα, ο σεξισμός, η βία, ο εκνευρισμός, μια βαθιά ταξικότητα, μπορεί να είναι μέρος του «άψυχου» τοπίου. Και ναι το κλισέ μπορεί να λέει ότι ο Τσαουσέσκου κατέστρεψε το Βουκουρέστι και ως ένα βαθμό το έκανε αν κι έκανε και μερικά καλά όπως για παράδειγμα το μετρό, αλλά από την δεκαετία του 90 και μετά, δεν είχαμε δικτατορία πλέον, αλλά προφανώς αυτή η πόλη που έχουμε τώρα ήταν η πόλη που θέλαμε. Αυτή η βαθιά ταξική κοινωνία στην οποία οι άνθρωποι που έχουν αυτοκίνητα μπορούν να τα παρκάρουν στα πεζοδρόμια -κάτι που στην ταινία χρησιμοποιούμε σαν μεταφορά-, μια ατομιστική, ναρκισσιστική, εμπορευματοποιημένη κοινωνία που καμμιά δικτατορία δεν μας επέβαλε. Κι ακόμη κι αν εγώ ή εσείς δεν θέλουμε μια τέτοιου είδους κοινωνία, αλλά νομίζω ότι αυτό που ισχύει είναι κάτι που είχε πει η Χάνα Αρεντ σε μια συνέντευξή της, για το πως κάθε άνθρωπος ονειρεύεται το καλύτερο μέλλον για τον εαυτό του αλλά τελικά το μέλλον του καθενός μας δεν είναι ατομικό, αλλά συλλογικό, δεν φτιάχνεται από τον καθένα μας, αλλά από όλους μαζί. Και ίσως οι πόλεις που ζούμε να μην είναι αυτό που ονειρευόμαστε, αλλά είναι αυτές στις οποίες αποδεχόμαστε να ζούμε.
Η μπαναλιτέ του πορνό
Δεν νομίζω ότι έχω πολλά να πω για την σκηνή με το πορνό. Για μένα είναι μια πολύ μπανάλ σειρά από εικόνες που χιλιάδες σαν αυτή μπορείς να βρεις στο διαδίκτυο με μια αναζήτηση λίγων δευτερολέπτων. Δεν υπάρχει κάτι εξωφρενικό σε αυτή, ούτε έχει κάτι το ξεχωριστό. Φυσικά υπάρχουν πολλές ηθικολογοι εκεί έξω και υπάρχουν πλατφόρμες, ή τηλεοπτικοί σταθμοί που ήδη μας έχουν πει ότι δεν πρόκειται να δείξουμε αυτή τη σκηνή, οπότε θα πρέπει να την κόψουμε, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε σκεφτεί μια λύση: να ζητήσουμε από όσους θέλουν να κόψουμε κομμάτια του φιλμ να μας δώσουν το timecode των επίμαχων λεπτών και να βάλουμε στη θέση τους μια μαύρη οθόνη που θα γράφει ότι η σκηνή λογοκρίθηκε από το κανάλι ή την πλατφόρμα και να δίνει μια διεύθυνση στο διαδίκτυο όπου θα μπορείς να δεις την σκηνή μη λογοκριμένη. Και νομίζω ότι είναι κάτι που λειτουργήσει πετυχημένα στη λογική της ταινίας, αφού θα βοηθήσει το κοινό να αντιληφθεί ποια είναι τα πράγματα, οι εικόνες οι πράξεις που κάποιοι άλλοι θεωρούν προβληματικά.
Με ενδιαφέρουν πολυ τα ίχνη της ιστορίας των ιδεολογιών που μπλεκονται με άλλες ιδέες και τρόπους σκέψης ώστε να μπορείς να διακρίνεις σε αυτές μια γενεαλογία ιδεών.»
Λεξικογραφία
Το λεξικό του δεύτερου μέρους της ταινίας έχει να κάνει με την λογική του σχεδιάσματος του σημειωματαρίου για το οποιο μίλησα και νωρίτερα. Αν το πρώτο μέρος μας δίνει τα γεωγραφικά συμφραζόμενα της ιστορίας, το δεύτερο μέρος κανει το ίδιο για τα ιδεολογικα. Και φυσικά έχει κάνει με την ιδέα μου αν χρησιμοποιήσω ένα λογοτεχνικό μέσο για να οργανώσω κάποιες ιδέες, ατάκες από αγαπημένους μου συγγραφείς ή από το ίντερνετ, found footage, ή πλάνα που γυρίσαμε επί τούτου. Αλλά το να προσθέσω αυτό το κομμάτι στην ταινία είχε να κάνει με την φόρμα της, την μορφή της που για μένα είναι πάντα εξίσου σημαντική με το περιεχόμενό της. Το σινεμά για μένα είναι ένας τρόπος για να σκέφτεσαι πάνω στον κόσμο, να τον ανακαλύπτεις, να ανακαλύπτεις συνδέσεις.
Η ευθύνη του να κάνεις σινεμά
Είναι πολύ επικίνδυνο να περιμένεις από μια ταινία να αλλάξει τον κόσμο, αν μια ταινία μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο τόσο απλά δεν νομίζω ότι θα έκανα σινεμα. Θα ήταν πολύ μεγάλη ευθύνη. Για μένα όμως το σινεμά είναι κάτι που μπορεί να σε βοηθήσει να δεις πιο καθαρά, ή διαφορετικά ή να τοποθετηθείς με άλλο τρόπο απέναντι στην πραγματικότητα, να αποσαφηνίσει κάποια πράγματα που δεν είναι εύκολα ορατά.
