«Το σινεμά δεν πρέπει να δείχνει ευχάριστες, αλλά απαραίτητες εικόνες.» Με αυτή τη δήλωση ξεκινά τη συζήτησή μας ο Μίκαελ Χάνεκε. O Aυστριακός σκηνοθέτης δεν επιθυμεί να είναι δυσοίωνος. Οσες φορές τον έχουμε συναντήσει, είναι προσιτός, χαμογελαστός, αλλά οι αναλύσεις του ταιριάζουν με την αυστηρή μαυροντυμένη του εμφάνιση. Ναι, ο τίτλος του «Happy End», της νέας του ταινίας μετά τον θρίαμβο των «Λευκή Κορδέλα» και «Amour» που έφυγαν με Χρυσό Φοίνικα, είναι ειρωνικός. Ισως σας προδίδουμε τη συνέχεια της κουβέντας μας, αλλά ο 75χρονος πρώην καθηγητής Ψυχολογίας και Φιλοσοφίας, δεν πιστεύει σε κανένα καλό τέλος. Ούτε στην τέχνη, ούτε στη ζωή.
Διαβάστε ακόμα: Η γνώμη του Flix για τη «Δασκάλα του Πιάνου» του Μίκαελ Χάνεκε
Στο επίκεντρο του «Happy End» συναντάμε μία πλούσια, αστική οικογένεια, λευκών δυτικοευρωπαίων. Κάθε ένα από τα μέλη της είναι απογοητευμένο με τη ζωή του – ο πατριάρχης μάλιστα θέλει να την τερματίσει. Στο φόντο της ιστορίας, το δράμα των προσφύγων. Ανθρωποι που καταφθάνουν στην Ευρώπη, κυνηγημένοι από τον πόλεμο που παλεύουν για τη ζωή τους. Είναι η ταινία μία καυστική κριτική του μέσου Ευρωπαίου πολίτη;
Είμαστε οι δυτικοευρωπαίοι προνομιούχοι, αχάριστοι, κακομαθημένοι; Ναι (παύση, γελάει). Νιώθω ότι στην Ευρώπη βρισκόμαστε μπροστά από ιστορικές στιγμές και είμαστε πολιτικά ανημέρωτοι και ημιμαθείς. Προτιμάμε να μένουμε κλεισμένοι στη φούσκα της καθημερινότητάς μας. Μας τρομάζει, είναι δύσκολο, να εκτιμήσουμε την ευρύτερη πολιτική κατάσταση στον κόσμο, να πάρουμε θέση, να κάνουμε κάτι. Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις. Σε κάθε χώρα υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται για να βοηθήσουν τον συνάνθρωπό τους. Για τους περισσότερους από εμάς όμως είναι πολύ δύσκολο. Δεν ξέρουμε καν πώς να βοηθήσουμε, πέρα από μία δωρεά σε ένα φιλανθρωπικό σκοπό.
Διαβάστε κι αυτό: Οι 10 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών κατά τον Μίκαελ Χάνεκε!
Aπό τον παππού στην εγγονή, σκοτεινή διαδοχή εξουσίας. Τουλάχιστον στον «Αγνωστο Κώδικα» ή τον «Κρυμμένο» υπήρχε ένα είδος happy end! Τώρα; Τώρα είναι ακόμα χειρότερα τα πράγματα. Δεν το κρύβω – δεν τρέφω μεγάλες ελπίδες για το ανθρώπινο μέλλον. Οι εποχές κρίσεις αναδεικνύουν δυστυχώς βγάζουν το χειρότερο εαυτό μας κι αναδεικνύουν ακραία φαινόμενα. Ο φόβος κάνει τον άνθρωπο κυνικά ωφελιμιστή, εγωπαθή και φασίστα, κάτι που βλέπουμε να συμβαίνει μαζικά στην Ευρώπη αλλά και στην Αμερική. Πώς να ελπίζω σε «happy end»;
Πόσο δύσκολο να γράφει κανείς χαμηλότονα σενάρια που θέτουν μόνο ερωτήματα, δε δίνουν καμία απάντηση; Αυτό που πάντα με ενδιαφέρει είναι να εμπνέω τον θεατή να σκεφτεί. Να χρησιμοποιήσει το μυαλό, την καρδιά, τη φαντασία του για να καταλάβει, να νιώσει την ιστορία που του αφηγούμαι. Οταν είσαι δραματουργός είσαι υποχρεωμένος να αφήνεις τα πράγματα ανοιχτά για ερμηνεία. Δεν είναι η δουλειά σου να εξηγείς, να πατρονάρεις, να χειραγωγείς το κοινό. Εσύ δίνεις τροφή για σκέψη. Μου αρέσει να θέτω ερωτήσεις. Να τις απαντάω κι όλας, θα ήταν βαρετό. Ο κάθε θεατής έχει το ελεύθερο να διαβάζει το έργο μου σύμφωνα με τις δικές του αποσκευές. Και το πιο ενδιαφέρον είναι για μένα να βλέπω τις διαφορετικές ερμηνείες, τις αντιρρήσεις ανάμεσα στο κοινό. Για αυτό μου αρέσει να προκαλώ τους θεατές μου. Να τους κάνω να ξυπνάνε, να ενεργοποιούνται, ακόμα κι αν διαφωνήσουν στο τέλος. Ετσι δεν είναι κι ο κόσμος μας; Σύνθετος; Ετσι δεν έχουμε μάθει να συνυπάρχουμε σε κοινωνίες - μέσα από αντιθέσεις και διαφωνίες; Μόνο σε αποτυχημένα έργα τέχνης όλα είναι ξεκάθαρα και απλά.
Γιατί ξανά Ιζαμπέλ Ιπέρ και Ζαν-Λουί Τρεντινιάν; Eίμαι πιστός στους συνεργάτες μου και στους ηθοποιούς μου. Κι αυτό γιατί κάνει και τη δική μου δουλειά πολύ πιο εύκολη. Οταν ξέρεις ότι θα δουλέψεις με άριστους επαγγελματίες, με τους οποίους συνεργάζεσαι άψογα, θα τους χρησιμοποιήσεις ξανά και ξανά. Οταν έχεις την ομάδα σου, ανθρώπους που γνωρίζεις τα προτερήματα και τα ελαττώματά τους, κι αυτοί τα δικά σου, ξεκινάς τη δουλειά από άλλο επίπεδο. Επικεντρώνεσαι σε όσα έχουν ουσία και για αυτό έχεις και καλύτερα αποτελέσματα. Οσο για την Ιζαμπέλ και τον Ζαν-Λουί, δεν ξέρω τι θα μπορούσα να προσθέσω εγώ για το ταλέντο τους. Είναι εξαιρετικοί - τολμηροί και παρόντες, όπως εγώ θέλω σε κάθε σκηνή τον κάθε ηθοποιό μου. Κι από εκεί και πέρα, μέσα από συνεργασίες χρόνων τους θεωρώ φίλους. Οικογένεια.
Νέες τεχνολογίες, social media Ναι, εξετάζω με την ταινία το ρόλο των social media, της τεχνολογίας, των κινητών «έξυπνων» τηλεφώνων. Ο κόσμος αλλάζει, χρησιμοποιεί μέσα που δεν υπήρχαν στην εποχή των πρώτων μου ταινιών. Δεν μπορείς να μιλήσεις για το σήμερα χωρίς να συμβαδίζεις μαζί του. Γι' αυτό και συμπεριλήφθηκαν στην ταινία, ως φυσικό μέρος της ζωής, όχι για να κάνω κάποια δήλωση. Είναι σαφές ότι δεν συγχέω την σωρία πληροφορίας με την πραγματική ενημέρωση ή την αληθινή επικοινωνία. Εδώ ακόμα και τα mainstream media προσφέρουν την πλάνη ότι μπορούμε να πληροφορηθούμε τα πάντα, πολύ γρήγορα. Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε τίποτα απολύτως. Σε ιστορικές κρίσεις όπως είναι ο πόλεμος στη Συρία το συνειδητοποιούμε αυτό. Και τότε αισθανόμαστε παγιδευμένοι, αυτό οδηγεί σε επιθετικότητα και καταλήγει σε περισσότερη βία. Είναι φαύλος κύκλος.
Και το σινεμά; Λέει αυτό την αλήθεια; Η τέχνη πολλές φορές υποστηρίζει ότι λέει την αλήθεια. Αμφιβάλλω ότι ένας θεατής μπορεί να βρει την αλήθεια παρακολουθώντας μία ταινία. Δεν είναι τόσο απλό. Οχι, το σινεμά δεν αλλάζει τον κόσμο. Ισως τον κάνει λιγότερο θλιβερό.
Πώς οραματίζεται το δικό του happy end - προσωπικά και καλλιτεχνικά; Ω Θεέ μου (γελάει). Οταν είσαι καλλιτέχνης δεν είσαι ποτέ ικανοποιημένος. Και δεν έχει σημασία αν είσαι σκηνοθέτης, ή συγγραφέας, ή ζωγράφος. Δεν πρόκειται ποτέ να κάνεις αυτόν τον πλήρη κύκλο. Πάντα θα νιώθεις λίγος μπροστά στο όραμα ή τη φιλοδοξία σου. Οπότε δεν μπορώ ούτε να φανταστώ ότι θα κλείσω τα μάτια μου, έχοντας νιώσει δικαιωμένος και χαρούμενος με όσα κατάφερα. Ποτέ. Κανένα happy end ούτε εκεί.
Διαβάστε περισσότερα:
- «Δεν είμαι τόσο κακός όσο λένε...» Το Flix με τον Μίκαελ Χάνεκε στη συνέντευξη Τύπου του «Happy End»
- Κάννες 2017: Στο «Happy End» του Μίκαελ Χάνεκε μην περιμένετε καμία κυριολεξία
- Δείτε τρία νέα αποσπάσματα από το «Happy End» του Μίκαελ Χάνεκε
- Οσα λένε ο Μίκαελ Χάνεκε κι ο Ντάρεν Αρονόφσκι μεταξύ τους...
- Επάγγελμα Σκηνοθέτης. Ο Μίκαελ Χάνεκε μπροστά από την κάμερα
- Μίκαελ Χάνεκε: επειδή βλέπετε τις ταινίες μου δεν σημαίνει ότι μπορείτε να ερμηνεύσετε κι εμένα
Tags: Μίκαελ Χάνεκε, Happy End
