H Χαμένη Λεωφόρος του Ελληνικού Σινεμά επιστρέφει για τη σεζόν 2017-2018 και συνεχίζει τις πρώτες «γιορτινές» προβολές της υπό το γενικό τίτλο «Α´ και Β᾽ εξώστης» τη Δευτέρα 25 Δεκεμβρίου, ανήμερα Χριστούγεννα. Στις 20.45 προβάλλεται η «Ανοιχτή Επιστολή» του Γιώργου Σταμπουλόπουλου.
Ο ίδιος ο δημιουργός θυμάται παρακάτω τη δημιουργία της ταινίας, τη δικτατορία που ανέκοψε τη φόρα της, την αυτολογοκρισία και τους λόγους για τους οποίους κάθε ταινία κάνει τη δική της διαδρομή μέσα στο χρόνο.
1967. Χρονιά σημαδιακή. Τα πολιτικά γεγονότα που έχουν προηγηθεί, από τη μια έχουν δημιουργήσει κλίμα έντασης και φόβου στην καθημερινότητα των πολιτών, κι από την άλλη, σε συνδυασμό με μια πρωτοφανή για τα χρονικά της χώρας πνευματική και καλλιτεχνική άνθιση, προκαλούν αντιδράσεις που εκφράζονται με κινητοποιήσεις, απεργίες, συγκρούσεις με την αστυνομία, και γενικά, εκδηλώσεις κατά του παλατιού και του παλιού κατεστημένου. Στο διεθνή χώρο αυτή την εποχή επικρατεί ο “ψυχρός πόλεμος” και στις ειδήσεις το κύριο θέμα είναι η κλιμάκωση του πολέμου στο Βιετνάμ. Μέσα σ’ αυτό το πολιτικό περιβάλλον γυρίστηκε η ταινία «Ανοιχτή Επιστολή», πριν από πενήντα χρόνια ακριβώς. Και δυο λόγια για την ιστορία της ταινίας που έμελε να είναι η πρώτη αυτού που στη συνέχεια ονομάστηκε “Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος”.
Οι δυσκολίες άρχισαν με την αναζήτηση παραγωγού. Η πρόταση του φίλου μου Walter Lassally (που είχε ήδη πάρει το Oscar για τον «Ζορμπά») να κάνει τη φωτογραφία της ταινίας χωρίς αμοιβή μου έδωσε ελπίδες, αλλά παρ’ όλα αυτά ο Φίνος, στον οποίο απευθύνθηκα, αρνήθηκε συμμετοχή σε “καλλιτεχνική” ταινία. Για τους άλλους παραγωγούς, ούτε λόγος. Ταινία χωρίς “φίρμες”, που θεωρούνταν ως βασική εγγύηση για τις εισπράξεις, και με ένα θέμα περίπου ακατανόητο ούτε που τους ενδιέφερε. Με δανεικά λοιπόν από φίλους και μια μικρή συμμετοχή του ΣΤΟΥΝΤΙΟ ΑΛΦΑ, τον Μάρτιο του 1967 αρχίζουν τα γυρίσματα. Όλα φαίνονταν να πηγαίνουν καλά, σύμφωνα με το πρόγραμμα, και το υλικό που βλέπαμε στα rushes προδίκαζε ένα αποτέλεσμα πολύ κοντά σ’ αυτό που φανταζόμουν.
Και ξαφνικά, στα δυο τρίτα περίπου των γυρισμάτων, κηρύσσεται η Δικτατορία της 21ης Απριλίου. Καταστροφή! Το δίλημμα μεγάλο. Σταματάω τα γυρίσματα και πετάω ό,τι έχω κάνει ως εκείνη τη μέρα, ή συνεχίζω κι όπου πάει; Προτίμησα το δεύτερο. Και έτσι άρχισε η μεγάλη περιπέτεια. Σκόρπια γυρίσματα, αρπαχτά, ένα ή δυο την εβδομάδα, με τακτικές αντάρτικου, και σ’ ένα γενικό κλίμα φόβου και οικονομικής δυσχέρειας. Όταν ολοκληρώνεται η ταινία, οι συμπαραγωγοί μου του ΣΤΟΥΝΤΙΟ ΑΛΦΑ, τρομοκρατημένοι απ’ το περιεχόμενό της που το θεωρούν κομμουνιστικό, αρνούνται να την υποβάλλουμε στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης του 1967. Τελικά η ταινία βγαίνει λαθραία απ’ την Ελλάδα και προβάλλεται στο Φεστιβάλ του Locarno, το 1968, όπου γίνεται δεκτή με πολύ καλές κριτικές και παίρνει το βραβείο Fipresci.
Τον επόμενο χρόνο η ταινία, κουτσουρεμένη κατά 15 λεπτά (αυτολογοκρισία) από το φόβο της “Διεύθυνσης Ελέγχου Δημοσίων Θεαμάτων”, όπως λέγονταν τότε η Λογοκρισία, υποβάλλεται στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, όπου η διορισμένη από τη χούντα προκριματική επιτροπή του Φεστιβάλ την απορρίπτει και αποκλείει τη συμμετοχή της σ’ αυτό. Το 1969, η ταινία, προβάλλεται (λογοκριμένη πάντα) στην ΑΛΚΥΟΝΙΔΑ, και την επομένη, παρά το κλίμα φόβου που επικρατούσε, οι κριτικές στον τύπο ήταν ενθουσιώδεις. Όσο για την εμπορική πορεία της ταινίας στις ελληνικές αίθουσες, το πενιχρό αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο σε αντίθεση με την καλλιτεχνική της πορεία, μετά την πτώση της χούντας, με προβολές σε πολλές εκδηλώσεις διεθνώς, κυρίως σε εβδομάδες Ελληνικού Κινηματογράφου.
Αυτά είναι εν συντομία τα όσα σχετίζονται με την πρώτη μου ταινία.
Αθήνα, 15 Δεκεμβρίου 2017
Γιώργος Σταμπουλόπουλος
Ανοιχτή Επιστολή του Γιώργου Σταμπουλόπουλου (1968, 81') - Δευτέρα 25 Δεκεμβρίου στις 20.45
Ο Δημήτρης περιφέρεται σαν ήρωας του Τρυφώ στην Αθήνα του εξήντα. Μνήμες από την κατοχή, επισκέψεις σε νυχτερινά μπαρ, σεξ με γυναίκες βγαλμένες από τα swinging 60s και η συντηρητική οικογένειά του συνθέτουν το πορτραίτο ενός άντρα που μετεωρίζεται, όπως ακριβώς και η εποχή του (λίγο πριν τη δικτατορία) ανάμεσα σε έναν κούφιο εκμοντερνισμό και το μικροαστικό βόλεμα. «Κομμένο» από το φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 69 ένα από τα σημαντικότερα ντεμπούτα του Ελληνικού Κινηματογράφου.
Ανοιχτή Επιστολή του Γιώργου Σταμπουλόπουλου | Παραγωγή: Γιώργος Σταμπουλόπουλος, Studio A | Σενάριο: Γιώργος Σταμπουλόπουλος | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Walter Lassally | Παίζουν οι: Νικηφόρος Νανέρης, Ελένη Θεοφίλου, Μπέττυ Αρβανίτη, Δήμητρα Ζέζα, Μπέττυ Βαλάση κ.α. | Βραβεία-Διακρίσεις: Βραβείο Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Fipresci στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λοκάρνο 1968. | Η ταινία θα προβληθεί με γαλλικούς υπότιτλους.
