Μετά την πρεμιέρα τους στο 80ό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, ο Γούντι Αλεν έφερε τα «Γυρίσματα της Τύχης», την 50ή ταινία της πλούσιας φιλμογραφίας του, στην Αθήνα για να την παρουσιάσει στο ανυπόμονο ελληνικό κοινό, που επί δεκαετίες τον αγαπά ιδιαίτερα.
Η νέα του δραμεντί εξετάζει το πώς η τύχη μπορεί ειρωνικά να παίξει μεγαλύτερο ρόλο στην κατεύθυνση της ζωής μας, από την δική μας προσπάθεια, τους φιλότιμους αγώνες, ή και τις ραδιουργίες μας. Πολλοί την χαρακτήρισαν «το γαλλικό του Match Point», καθώς είναι εξ ολοκλήρου στα γαλλικά, γυρισμένη στο Παρίσι με πρωταγωνιστές τον Νιλς Σνάιντερ, την Λου ντε Λαάζ, τον Μελβίλ Πουπό και την Βαλερί Λεμερσιέ.
Το Flix συνάντησε τον εύθραυστο, 87χρονο πλέον σκηνοθέτη, ο οποίος όμως δεν έχει χάσει τίποτα από την οξυδέρκεια, την ανατρεπτική σκέψη, το πνεύμα, το δαιμόνιό του χιούμορ.
Photo credit: Ioannis Stefanidis
Δεν είναι η πρώτη ταινία που γυρίζετε στο Παρίσι, μία πόλη που αγαπάτε πολύ. Είναι όμως η πρώτη σας ταινία στα γαλλικά. Ποια ήταν η έμπνευση για κάτι τέτοιο, τι σας φάνηκε ενδιαφέρον, τι σας δυσκόλεψε;
Δεν με δυσκόλεψε κάτι - ειλικρινά. Αρχικά, το σενάριό μου ήθελε τους πρωταγωνιστές Αμερικανούς που ζουν στο Παρίσι. Μετά όμως σκέφτηκα ότι αυτή θα ήταν η 50ή ταινία μου και θα είχε ενδιαφέρον να τολμήσω κάτι διαφορετικό. Σκέφτηκα λοιπόν ότι, εφόσον η Γαλλία ήταν η πρώτη χώρα που εκτίμησε τόσο τις ταινίες μου, θα ήταν ένας ωραίος φόρος τιμής να γυρίσω την 50ή ταινία μου στα γαλλικά. Επίσης, κι εγώ, είχα δέος για το γαλλικό σινεμά. Ανήκω σε μία γενιά που επηρεάστηκε πάρα πολύ από τη Νουβέλ Βαγκ και γενικότερα από το γαλλικό σινεμά. Οι Γάλλοι, οι Σουηδοί, γενικότερα οι Ευρωπαίοι σκηνοθέτες ήταν για μένα πρωτοπόροι. Οπότε, στα 87 μου θέλησα να ανήκω για λίγο σε αυτούς - να κάνω ευρωπαϊκό σινεμά (χαμογελάει).
Εχω βαθιά επίγνωση του πόσο τυχερός έχω σταθεί και στη ζωή και στην καριέρα μου. Κι άλλοι είχαν ταλέντο, μαζί ξεκινήσαμε, και δεν τους δόθηκαν οι ευκαιρίες που δόθηκαν σε μένα. Εγώ ήμουν πάντα στο σωστό μέρος, τη σωστή στιγμή...»
Τα σενάριά σας όμως έχουν τόσο δουλεμένους διαλόγους και ατάκες, η γλώσσα σας μέσα στα χρόνια είναι για εμάς αναγνωρίσιμη κι αγαπημένη - η «γουντιαλενική» γλώσσα. Δεν σας τρόμαξε η ιδέα ότι κάτι από το πνεύμα, τα λογοπαίγνια, τη χροιά του λόγου θα χαθεί στη μετάφραση;
Ναι, αυτό είναι πάντα ένα μεγάλο ρίσκο. Ομως, ξέρετε, στη δική μου περίπτωση, μπορεί και να κέρδισα κάτι από τη μετάφραση. Από την αρχή της καριέρας μου, συνέβαινε κάτι παράδοξο: οι ταινίες μου πήγαιναν πολύ καλύτερα σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο από ό,τι στην Αμερική. Ολοι με ρωτούσαν πώς είναι δυνατόν να έχω τέτοια καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία στην Ευρώπη, στην Ιαπωνία, στην Λατινική Αμερική, και στην Αμερική να εισπράττω πολύ πιο μέτρια αποδοχή. Μια χαρά πήγαιναν και στην Αμερική, αλλά σε σύγκριση, όλος ο υπόλοιπος κόσμος έδειχνε περισσότερο ενθουσιασμό. Είναι πιθανόν λοιπόν ότι η μετάφραση έκανε τις ταινίες μου καλύτερες (σαρδόνιο χαμόγελο).
H ταινία εξετάζει πόσο ο άνθρωπος παλεύει να έχει τον έλεγχο, αλλά στην ουσία η ζωή του εξαρτάται κατά πολύ κι από την τύχη. Εσείς έχετε πιάσει τον εαυτό σας να κοιτάτε πίσω στη ζωή και την καριέρα σας και να σκέφτεστε «ναι, είμαι ταλαντούχος, ναι, έχω δουλέψει σκληρά, αλλά υπήρξα όμως και τυχερός»;
Ναι, και το έχω πει πολλές φορές στο παρελθόν. Εχω βαθιά επίγνωση του πόσο τυχερός έχω σταθεί και στη ζωή και στην καριέρα μου. Κι άλλοι είχαν ταλέντο, μαζί ξεκινήσαμε, και δεν τους δόθηκαν οι ευκαιρίες που δόθηκαν σε μένα. Ευκαιρίες, συμπτώσεις, πόρτες που άνοιξαν από καθαρή τύχη. Θα μπορούσα να είχα μία εντελώς άλλη διαδρομή, αν τα πράγματα προέκυπταν αλλιώς, αλλά με βοήθησε η τύχη. Ημουν πάντα στο σωστό μέρος, τη σωστή στιγμή.
Κοιτώντας την εξέλιξη του αμερικανικού κινηματογράφου, βλέπει κανείς την επίδραση που είχαν άλλοι σπουδαίοι σκηνοθέτες - ο Μάρτιν Σκορσέζε, για παράδειγμα, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ, ο Φράνσις Φορντ Κόπολα. Βλέπεις σύγχρονες ταινίες και σκέφτεσαι "αυτός έχει δει πολύ Σκορσέζε στη ζωή του". Δεν βλέπω κάποια δική μου επίδραση. Δεν με πειράζει, δεν αισθάνομαι άσχημα...»
Μιλώντας για απολογισμούς. Στα δικά μας μάτια είστε ένας θρύλος. Ο τρόπος που οι ταινίες σας έπαιρναν τις πιο δύσκολες, υπαρξιακές, άβολές μας αναζητήσεις για τις σχέσεις και την ταυτότητα, και τις έκαναν «κωμωδία», υπήρξε καθοριστικός. Δημιούργησε κινηματογραφικό είδος. Οταν βλέπετε νεότερούς σας συναδέλφους να ακολουθούν τα βήματά σας, όταν βλέπετε την επιρροή σας στις «walking n talking» ρομαντικές δραμεντί, πώς αισθάνεστε; Χαμογελάτε;
Για να σας μιλήσω ειλικρινά, όχι, εγώ δεν βλέπω κάποια δική μου επιρροή στο σινεμά. Κοιτώντας την εξέλιξη του αμερικανικού κινηματογράφου, βλέπει κανείς την επίδραση που είχαν άλλοι σπουδαίοι σκηνοθέτες - ο Μάρτιν Σκορσέζε, για παράδειγμα, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ, ο Φράνσις Φορντ Κόπολα. Βλέπεις σύγχρονες ταινίες και σκέφτεσαι «αυτός έχει δει πολύ Σκορσέζε στη ζωή του». Δεν βλέπω κάποια δική μου επίδραση. Δεν με πειράζει, δεν αισθάνομαι άσχημα. Αλλά, όχι, δεν νομίζω ότι επηρέασα την πορεία του κινηματογράφου σε καμία περίπτωση.
Παραμένει το σινεμά η μεγάλη σας αγάπη; Εξακολουθείτε να πηγαίνετε σινεμά; Κι αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο: θα εξακολουθήσετε να κάνετε σινεμά;
Μεγάλωσα με το σινεμά, είναι κομμάτι μου. Φυσικά το αγαπώ. Ομως δεν ξέρω κατά πόσο πλέον «βλέπουμε σινεμά». Εχει αλλάξει η διαδικασία, η ραχοκοκκαλιά του, ο τρόπος να βρει και να δει κανείς ταινίες. Κι όχι προς το καλύτερο. Αισθάνομαι ότι τώρα που εγώ αποχωρώ από το σινεμά, μην ξεχνάτε ότι σε λίγο γίνομαι 88 χρόνων, το σινεμά έχει ριζικά αλλάξει. Για μένα σινεμά σημαίνει κάτι μεγάλο. Είναι γεγονός. Εκανες μια ταινία, την έβγαζες στις αίθουσες, εκατοντάδες θεατές ερχόντουσαν να τη δουν όλοι μαζί στην μεγάλη οθόνη. Παρέμενε στα σινεμά για μήνες - ήταν υπέροχο! Τώρα, κάνεις μια ταινία, μένει στις αίθουσες 2-3 εβδομάδες, αν είσαι τυχερός, και μετά εξαφανίζεται. Πηγαίνει στην τηλεόραση.
Αισθάνομαι ότι τώρα που εγώ αποχωρώ από το σινεμά, μην ξεχνάτε ότι σε λίγο γίνομαι 88 χρόνων, το σινεμά έχει ριζικά αλλάξει. Κι όχι προς το καλύτερο...»
Φοβάστε ότι το σινεμά θα χάσει την μάχη με τις πλατφόρμες;
Στη δική μου γωνιά του κόσμου, την Νέα Υόρκη, οι αίθουσες έχουν χάσει τη μάχη. Σήμερα υπάρχουν multiplex και παίζουν blockbusters - ένα είδος που δεν με ενδιαφέρει και δεν με αφορά. Μπορεί να είναι καταπληκτικά, δεν έχω άποψη γιατί δεν τα παρακολουθώ. Ομως, παλιότερα υπήρχαν τόσο διαφορετικές και υπέροχες κινηματογραφικές αίθουσες στην Νέα Υόρκη. Arthouse σινεμά, Revival Cinemas που έπαιζαν κάθε εβδομάδα αριστουργήματα από το παρελθόν για να μυήσουν τις νέες γενιές. Εκλεισαν η μία μετά την άλλη. Αίθουσες που έπαιζαν αφιερώματα στο ευρωπαϊκό σινεμά, αίθουσες όπου ανακάλυπτες τους masters του παγκόσμιου σινεμά. Ολες έχουν κλείσει. Δεν υπάρχει σχεδόν καμία. Τώρα αν θέλεις να βρεις παλιές ταινίες μπορείς, αλλά θα τις δεις στις πλατφόρμες. Σε μικρή οθόνη. Κι αυτό δεν είναι κάτι που αγαπώ. Αγαπώ να βλέπω ταινίες όμως. Μεγάλωσα βλέποντας ταινίες, αυτό δεν κόβεται.
Τις βροχερές μέρες της ζωής να βλέπετε το "Singing in the Rain". Το σινεμά είναι το όνειρο. Η ζωή είναι σκληρή κι άσχημη...»
Εμείς όταν έχουμε μία δύσκολη μέρα, βλέπουμε σαν βάλσαμο μία ταινία του Γούντι Αλεν. Εσείς, έχετε ένα τέτοιο κινηματογραφικό απάγκιο; Τι θα βάλετε να δείτε όταν δεν είστε καλά;
Αλήθεια το κάνετε αυτό; Σας ευχαριστώ πολύ. Κι εγώ από μικρός δραπέτευα μέσα από το σινεμά. Θυμάμαι να βγαίνει η «Καζαμπλάνκα», «Ο Ουρανός της Δόξας», οι ταινίες του Πρέστον Στάρτζες, του Γουίλιαμ Γουάιλερ, του Φρανκ Κάπρα, και αποτελούσαν διαφυγή σου από την πραγματικότητα. Σήμερα τι βλέπω; Μιούζικαλ. Βλέπω το «Singing in the Rain» και νιώθω καλύτερα. Ή το «Gigi», το «Funny Face», το «Ωραία μου Κυρία», το «Meet Me in St. Louis». Το σινεμά είναι το όνειρο. Η ζωή είναι σκληρή κι άσχημη...
Τα «Γυρίσματα της Τύχης» (Coup de Chance) κυκλοφορούν την Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου στις ελληνικές αίθουσες από τη Spentzos Film
