Ο Βασίλης Βαφέας δικαιούται να έχει άποψη. Εχει δουλέψει για χρόνια στο σινεμά, έχει κάνει μια από τις ωραιότερες ταινίες που έγιναν στη χώρα μας, το «Ρεπό» το 1982, έχει διανύσει κινηματογραφικά όλη τη διαδρομή από τη φρέσκια μεταπολίτευση («Ανατολική Περιφέρεια») ως την αλλαγή της χιλιετίας («Κάθε Σάββατο», «Γυναικείες Συνωμοσίες») κι έχει κάτι να πει. Να μοιραστεί τις δικές του, πολιτικές, υπαρξιακές και κινηματογραφικές ανησυχίες, με όσους έχουν τώρα την ηλικία που είχε κι εκείνος όταν ξεκινούσε - και δυσκολεύονται να κάνουν την αρχή. Και πώς αλλιώς, ο Βαφέας τους μιλά με μια ταινία, το «Ρισάλτο» που βγαίνει στις αίθουσες την Πέμπτη, 13 Οκτωβρίου - και με λίγες σκέψεις που αντάλλαξε αυτές τις μέρες με το Flix. Διαβάστε παρακάτω όσα μας είπε.
Το ασπρόμαυρο Θέλησα το «Ρισάλτο» να είναι ασπρόμαυρο, γιατί μου ήρθε στο μυαλό σαν όνειρο. Ο γιος μου, που είναι 46 χρόνων τώρα, είναι Καθηγητής, έχει την οικογένειά του, τα παιδιά του, αλλά τον είδα να σαλτάρει, να τ' αφήνει όλα και να φεύγει κι αυτό το συναίσθημα θέλησα να κάνω ταινία. Και τα όνειρά μου είναι πάντα ασπρόμαυρα. Επιπλέον, η ταινία ακολουθεί το ύφος του φιλμ νουάρ, που συνήθως είναι ασπρόμαυρο. Ομως αλλάζει στο φινάλε, το ασπρόμαυρο φεύγει, η νοσταλγική αίσθηση ανατρέπεται, για να γίνει σαφές ότι η ταινία μιλά για το τώρα.
Η ανατροπή του ρεαλισμού Τα νέα παιδιά δε βρέθηκαν σταδιακά στην κατάσταση που ζουν τώρα, αυτό που τους συμβαίνει είναι γι' αυτά ξεκρέμαστο. Εγώ τα έχω ζήσει, μαζί με μερικές χιλιάδες οικογένειες ακόμα. Σ' αυτά τα πράγματα, τα βιωμένα, στηρίζεσαι για ν' απογειωθείς στο σινεμά. Μόνο που εδώ, στο «Ρισάλτο», αντίθετα με το «Ρεπό» για παράδειγμα, μ' ενδιαφέρει όχι ο ρεαλισμός, αλλά η ανατροπή του.
Το δημιουργικό «εάν» Από τον Κασσαβέτη ως τον Αριστοφάνη, η Τέχνη κι η σκέψη προχωρά βάζοντας ένα δημιουργικό «εάν». Αν γινόταν αυτό, αν συνέβαινε το άλλο, αν έκανα εκείνο, αν, αν, αν... Ολες αυτές οι φανταστικές υποθέσεις είναι που σε οδηγούν σε κάτι που ενδιαφέρει όχι μόνο τη γενιά σου - γιατί αυτή μπορεί και να θέλει να ξεχάσει - αλλά και τους πιο νέους. Αν ήδη φτάνεις προς το τέλος, αν νιώθεις ότι έρχεται και σκεφτείς, «αν ξεκινούσα τώρα;», αυτό το «αν» σου ανοίγει ολόκληρο ορίζοντα.
Δείτε ακόμη: Η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου παρουσιάζει τις ελληνικές ταινίες της χρονιάς
Η θεωρία του παγόβουνου Οταν εγώ ήμουν στην ηλικία του ήρωα του «Ρισάλτο», τα ίδια πράγματα ένιωθα, αλλά ήμουν οργισμένος. Εφυγα κι εγκατέλειψα την οικογένειά μου, πήγα στο Παρίσι, αλλά κάποια στιγμή κατάλαβα ότι λιποτακτούσα κι αυτή η ενοχή μ' έκανε να γυρίσω. Και τώρα υπάρχει αυτή η οργή, αλλά είμαι ηρεμότερος, ούτως ή άλλως πάντα τη συγκρατούσα, ή την έβγαζα στις ταινίες, ως μια υπόγεια ένταση. Σαν το παγόβουνο: ο κύριος όγκος του βρίσκεται από κάτω απ' ό,τι βλέπεις.
Το νέο ελληνικό σινεμά Βλέπω ελληνικό σινεμά, όσο πιο πολύ μπορώ - φέτος όχι, γιατί ετοίμαζα την ταινία κι η θέα του κόσμου μέσα απ' το παράθυρο ενός άλλου με μπερδεύει. Αλλά πιστεύω ότι οι νέοι Ελληνες σκηνοθέτες είναι μια σπουδαία γενιά. Αυτό που θα 'θελα να κάνουν είναι να μην περιμένουν να τους βρει ένας παραγωγός και να ερωτευτεί τη δουλειά τους, για να προχωρήσουν: να βάλουν μπροστά μόνοι τους. Η κατάσταση είναι arte povera, τα λεφτά είναι λίγα κι είσαι αναγκασμένος ν' ανταγωνίζεσαι ταινίες που γίνονται με εκατονταπλάσιο προϋπολογισμό, να πείσεις κάποιον να δει εμένα κι όχι τον Γούντι Αλεν. Κι έτσι κάνουμε τα πάντα, εκεί βρίσκεται κι η αδυναμία, αλλά και η δύναμη της δικής μου γενιάς, εσύ κινείς από τη διαδικασία των πληρωμών, μέχρι την τελική δημιουργία, μαθαίνεις μόνος σου τα πάντα. Γι' αυτό θα έλεγα στα νέα παιδιά να μην περιμένουν τον προστάτη, ή τον μέντορα, γιατί δεν ξέρεις αν και πότε θα έρθει και τι θα διεκδικήσει. Να κάνουν τα πάντα, απ' το Α ως το Ω. Είναι άσκηση η δουλειά μας κι αν το αφήνεις το σπορ, ξεχνάς την τεχνική του. Αλλά σ' αυτή τη δύσκολη διαδικασία, βρισκόμαστε μπροστά σε μια υπέροχη νέα γενιά. Και τώρα που το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον, οι γέροι, οι νέοι, θέλουν να εκφραστούν, υπάρχει για όλους χώρος. Υπάρχει χώρος για να πουν την ιστορία τους.
Tags: ρισάλτο, βασίλης βαφέας
