Στο τοπικό πανηγύρι μιας μικρής γερμανικής πόλης, ο υπνωτιστής Δρ. Καλιγκάρι, διευθυντής μιας ψυχιατρικής κλινικής και μάγος, παρουσιάζει στους περαστικούς το μέντιουμ Καίσαρα, έναν υπνοβάτη που που βρίσκεται σε διαρκή λήθαργο εδώ και 25 χρόνια, και μπορεί δήθεν να προφητεύει το μέλλον κάθε ανθρώπου που τολμάει να τον ρωτήσει. Όταν κάποιος θεατής τον ρωτάει: «Πόσο θα ζήσω ακόμα;» ο Καίσαρας του απαντάει: «Απόψε θα πεθάνεις.» Πραγματικά ο θεατής αυτός θα δολοφονηθεί την ίδια νύχτα, και ο φίλος του θα πιστέψει τις μαντικές ικανότητες του μέντιουμ. Από κει και πέρα η μικρή πόλη αρχίζει να τρομοκρατείται από μια σειρά μυστηριωδών νυκτερινών δολοφονιών χωρίς σκοπό ή αιτία.
Επιδραστικό με τόσους αναπάντεχους τρόπους διαχρονικά όσο λίγες ταινίες, το «Εργαστήριο του Δρ. Καλιγκάρι» του Ρόμπερτ Βίνε υπήρξε ορόσημο του γερμανικού εξπρεσιονισμού, ένα από τα πρώτα θρίλερ της μεγάλης οθόνης και - ακόμη και σήμερα, αλλά μάλλον και για πάντα - ένα καίριο σχόλιο πάνω στην εξουσία, το κακό και το σκοτάδι που τα ενώνει.
Στον Κήπο του Μεγάρου, στις 10 Ιουλίου, ο Στάθης Αννινος συνοδεύει ζωντανά με τους Δημήτρη Κλωνή και Ραφαήλ Μελετέα το φιλμ του Βίνε δίνοντας του τις διαστάσεις μιας συμφωνίας - εμπειρίας μέσα από ηχοτοπία, ποικίλες μουσικές προσμίξεις και τους ήχους πιάνου, τσέμπαλου, ντραμς, μπάσου, Fender Rhodes και αναλογικών synthesizers.
Οχι ακόμη μια βωβή ταινία, αλλά ένα αριστούργημα του γερμανικού εξπρεσιονισμού; Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στο να γράψεις μουσική για το «Εργαστήριο του Δρ. Καλιγκάρι»;
Να πω καταρχάς ότι για τη συγκεκριμένη παράσταση θα συνεργαστώ με δύο αγαπημένους και χαρισματικούς μουσικούς της Τζαζ και αυτοσχεδιαστικής σκηνής, τον Δημήτρη Κλωνή στα ντραμς και τον Ραφαήλ Μελετέα στα συνθεσάιζερ και στο κοντραμπάσο. Η πρόκληση ήταν η μουσική να γίνει ένα πολύχρωμο παζλ από διαφορετικά ηχοτοπία και διαθέσεις, όχι μόνο ακολουθώντας τις σκηνές, αλλά και χρησιμοποιώντας παράλληλα την ταινία ως ένα είδος “βίντεο κλιπ επί σκηνής”, καθώς πρόκειται και για μία μουσική παράσταση ή συναυλία, αν θέλετε, παράλληλα με την προβολή. Επίσης, υπάρχει και μια πρόκληση στο να συγχρονιστούν τα αυτιά μας με τη μουσική, τα μάτια μας με την ταινία, και οι τρεις μας με τη μεταξύ μας επικοινωνία, κάτι που έγινε πολύ φυσικά από τις πρώτες πρόβες. Η σύνδεση μας αποδείχθηκε εξαιρετική.
Τι κρατήσατε από μουσικές που έχουν ήδη γραφτεί και συνοδεύσει τις προβολές της ταινίας; Πόσο βοηθητικό ή αποπροσανατολιστικό είναι αυτό;
Με ενδιαφέρει να βρίσκω μια προσωπική σχέση με τις ταινίες που να είναι αυθεντική και ειλικρινής. Για το λόγο αυτό, αποφεύγω να ακούω από πριν τις μουσικές που έχουν γραφτεί στο παρελθόν. Για το Καλιγκάρι, δουλέψαμε τόσο με το μουσικό μας ένστικτο, όσο και με τη καλή γνώση των σκηνών. Στοχεύσαμε να αποκρυσταλλώσουμε τα νοήματα της ταινίας που πολλές φορές, αν και μη αισθητά αμέσως, μας τροφοδότησαν με έμπνευση!
Τι θα ακούσουμε στο «Εργαστήριο του Δρ. Καλιγκάρι»; Με ποια σκέψη γράψατε τη μουσική που θα συνοδεύει την ταινία;
Οπως είπα και πριν, οι ιδέες προήλθαν και από τους τρεις μας. Η μουσική όπως μας προέκυψε, βασίζεται τόσο στον αυτοσχεδιασμό, στη διάδραση μεταξύ μας , όσο και σε συγκεκριμένα μουσικά θέματα. Η έμπνευση αντλήθηκε από κλασική μουσική, τζαζ, ψυχεδελική, ροκ, και ambient ηλεκτρονική, ως την εντελώς ελεύθερη αυτοσχεδιαστική ατονάλ μουσική. Η βωβή ταινία, τολμώ να πω, χωρίς τη σωστή μουσική συνοδεία μπορεί να γίνει άψυχη και «άχρωμη». Οι αναγνώσεις κάθε σκηνής, πιστέψτε με, είναι πολλές και διαφέρουν. Για παράδειγμα, σε μια σκηνή κυνηγητού η μουσική μπορεί είτε να ενεργήσει μινιμαλιστικά και υπόκωφα δίνοντας χώρο στη σκηνή να εξελιχθεί είτε και το αντίθετο.
Το "Καλιγκάρι" είναι, δυστυχώς, επίκαιρο και είμαι σίγουρος ότι δε θα σταματήσει να είναι. Η ανθρώπινη φύση επιστρέφει συνεχώς στα σκοτάδια της, έπειτα από κάποια μικρά φωτεινά διαλείμματα. Οσον αφορά τη μουσική, πιστεύω ότι μπορεί να περιγραφεί και να ερμηνευθεί στην ουσία της μόνο με… μουσική, οπότε προτρέπω τον κόσμο να έρθει στην παράσταση δίνοντας τη δική του ερμηνεία.»
Υπάρχει το δέος απέναντι στην κλασικότητα της κάθε ταινίας που εμποδίζει τους πειραματισμούς και τους μοντερνισμούς; Πώς ανταποκρίνεστε στα όρια που βάζει η κάθε ταινία;
Η συνύπαρξη του κλασικού και του παλιού με το νέο και το μοντέρνο, αυτή η μεγάλη αντίθεση, είναι για μένα το ζητούμενο σε αυτή τη συνθήκη. Στο The Lodger του Άλφρεντ Χίτσκοκ, ένα χρόνο πριν, πάλι στον Κήπο του Μεγάρου, δημιουργήθηκε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο κοινό. Είχα ταιριάξει τσέμπαλο, πιάνο, μεταλλόφωνο, δηλαδή ακουστικά όργανα, μαζί με αναλογικά συνθεσάιζερ, arpeggiators και λούπες. Το αποτέλεσμα ήταν ξαφνικές προσμίξεις από κλασική και μπαρόκ μουσική ως trance, ambient και dance ηλεκτρονική. Φυσικά, όλα χρειάζονται ένα μέτρο. Οι σωστές αναλογίες παίζουν ρόλο. Εν κατακλείδι, είμαι της άποψης ότι κάθε καλλιτέχνης οφείλει να εξαντλήσει τα όρια της φαντασίας του και των πειραματισμών. Το αποτέλεσμα μπορεί να τον δικαιώσει ή και όχι. Αυτό θα το διαπιστώσετε από κοντά!
Σκεφτήκατε ποτέ ή μπήκατε στον πειρασμό να αφήσετε κομμάτια της ταινίας χωρίς μουσική, πραγματικά βωβά;
Νομίζω θα υπάρξουν και τέτοια σημεία τα οποία μπορεί να λειτουργήσουν διαφορετικά ή και ανατρεπτικά, αναλόγως με τη σκηνή.
Όχι τυχαία, διαλέγετε μια ταινία που μιλάει για την εξουσία, τον αυταρχισμό, το κακό που επιβάλλεται στον κόσμο, μια αλληγορία για το φασισμό, ειδικά στην εποχή μας με την άνοδο της ακροδεξιάς σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η μουσική σας πώς σχολιάζει αυτή τη συνθήκη;
Ναι. το Καλιγκάρι είναι, δυστυχώς, επίκαιρο και είμαι σίγουρος ότι δε θα σταματήσει να είναι. Η ανθρώπινη φύση επιστρέφει συνεχώς στα σκοτάδια της, έπειτα από κάποια μικρά φωτεινά διαλείμματα. Όσον αφορά τη μουσική, πιστεύω ότι μπορεί να περιγραφεί και να ερμηνευθεί στην ουσία της μόνο με… μουσική, οπότε προτρέπω τον κόσμο να έρθει στην παράσταση δίνοντας τη δική του ερμηνεία.
Από την εμπειρία άλλων παρόμοιων προβολών, τι είναι αυτό που νομίζετε ότι γοητεύει τον κόσμο περισσότερο σε μια τέτοια προβολή;
Θα πρέπει να πω ότι είναι η διάδραση επί σκηνής. Η επαφή με κάτι τόσο ζωντανό, το οποίο επενεργεί σε πραγματικό χρόνο με κάτι το οποίο δημιουργήθηκε πάνω από έναν αιώνα πριν.
Θεωρείτε αναπόσπαστο μέρος της προβολής το να βρίσκεστε ζωντανά στη σκηνή; Τι διαφορετικό φέρνει αυτό στην όλη εμπειρία;
Φυσικά! Είναι απαιτητικό, αλλά συναρπαστικό και άκρως δημιουργικό. Η συνομιλία με μια σκηνή του έργου, έναν χαρακτήρα, ένα αντικείμενο ή ένα συναίσθημα. Επειδή έχω γράψει μουσική για ταινίες μικρού μήκους, είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα. Στη σκηνή είσαι πάντα σε εγρήγορση, με όλα τα ρίσκα που χρειάζεται να πάρεις. Απαιτείται συγκέντρωση καθόλη τη διάρκεια, λόγω της πολυπαραγοντικής διαδικασίας ανάμεσα σε μουσικές, αυτοσχεδιασμούς, εκτέλεση και εικόνες που σε διακατέχουν. Και όταν το αποτέλεσμα πετυχαίνει, τα συναισθήματα είναι πολύ πλούσια και σε πλημμυρίζουν. Αυτά εύχομαι να συμβούν στον Κήπο του Μεγάρου, να το ευχαριστηθούμε και να συνταξιδέψουμε στον μαγικό, σκοτεινό, υπαρκτό και ανύπαρκτο, κόσμο του Δρ.Καλιγκάρι!
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση στο επίσημο site του Μεγάρου Μουσικής.
