Σύμφωνα με το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, το 14ωρο ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Αθυρίδη «exergue – on documenta 14», μια από τις ελληνικές συμμετοχές στην προσεχή Berlinale, είναι «το δεύτερο μεγαλύτερο σε διάρκεια φιλμ που έγινε ποτέ».
Χμ… Ας μας επιτρέψει η διοργάνωση να έχουμε τις αμφιβολίες μας. Να το κοιτάγαμε μήπως λίγο καλύτερα;
Και είδαμε, και ψάξαμε. Και βρήκαμε λίστες επί λιστών στο διαδίκτυο, σε έγκριτες ιστοσελίδες, συμπεριλαμβανομένου του IMDb. Αντιληφθήκαμε πως λείπουν κάποιες εδώ, άλλες πολλές εκεί, αυτός έχει ειδικές λίστες, εκείνος γενικές. Δύσκολο να βγάλει κανείς συμπέρασμα.
Burning of the Red Lotus Temple
1900
Πόλεμος και Ειρήνη
Για παράδειγμα, υπάρχει άρθρο που συμπεριλαμβάνει στη δεκάδα του το κινέζικο έπος του 1928 «Burning of the Red Lotus Temple», διαρκείας 27 ωρών, που να μεν παρήχθη ολόκληρο, όμως στις αίθουσες διανεμήθηκε σε 18 ταινίες μέσα σε ένα διάστημα τριών χρόνων. Σε άλλη λίστα, του Deadline, που αφορά τη μεγαλύτερη σε διάρκεια ταινία μυθοπλασίας που κυκλοφόρησε ποτέ εμπορικά, η πρωτιά δίνεται στο 6,5ωρο «Πόλεμος και Ειρήνη» του Σεργκέι Μπονταρτσούκ (1965), που επίσης γυρίστηκε μια κι έξω, αλλά στις αίθουσες προβλήθηκε σε τέσσερα μέρη. Στην ίδια λίστα ακολουθεί το «Τα Καλύτερά Μας Νιάτα» του Μάρκο Τούλιο Τζορντάνα (2003), 6 ώρες και 14 λεπτά, λείπει όμως το αμέσως επόμενο ρεκόρ των 5 ωρών και 14 λεπτών του «1900» του Μπερτολούτσι (1976), που επίσης «έσπασε» σε δύο κεφάλαια για εμπορική διανομή.
Ωστόσο, υπάρχει άλλη λίστα που διαψεύδει εκείνη του Deadline (παρότι συντεταγμένη το 2023), ανακηρύσσοντας τη μακρύτερη φιξιόν που έχει ποτέ διανεμηθεί σε αίθουσες το μπανγκλαντεσιανό «The Innocence» του 2019, διαρκείας 21 ωρών και 5 λεπτών. Πρόκειται για το cbr.com (Comic Book Resources), που τα έχει μάλλον σκαλίσει καλύτερα, μιας και στην παράθεσή του συμπεριλαμβάνει, ας πούμε, το 13ωρο «Out 1» του Ζακ Ριβέτ (1971) ή την 7ωρη, σε αποκατεστημένη εκδοχή «Ρόδα» του Αμπέλ Γκανς (1923), καθώς και τους εκτενέστερους φιλμικούς μαραθωνίους του Φιλιππινέζου Λαβ Ντίαζ, όπου πρωτοστατεί με 10 ώρες και 43 λεπτά το «Evolution of a Filippino Family» του 2004.
Out 1
Evolution of a Filippino Family
Shoah
Φυσικά, τα πράγματα περιπλέκονται πολύ με ταινίες σαν του Ντίαζ που έχουν κατά κανόνα προβληθεί μονάχα στο φεστιβαλικό κύκλωμα, ακόμα περισσότερο δε με το είδος του ντοκιμαντέρ, και εντελώς αξεδιάλυτα με πειραματικά φιλμ που μπορεί να προβληθούν και σε ποικίλους χώρους εν είδη εγκατάστασης, και όχι μόνο σε κινηματογραφική αίθουσα. Είμαστε δεκαετίες μακριά από τότε που το «Shoah», το 9,5ωρο ντοκιμαντέρ του Κλοντ Λανζμάν για το Ολοκαύτωμα (1985), εξέπληττε με την τόλμη του εγχειρήματος και την ανήκουστη τότε διάρκειά του, αν και, όπως θα δούμε παρακάτω, είχαν προηγηθεί άλλοι άθλοι που λίγοι είχαν προσέξει.
Παρακάτω, λοιπόν, επιχειρούμε μια δική μας δεκάδα από διασταυρούμενες πηγές, που αφορά τις δέκα μεγαλύτερες σε διάρκεια ταινίες ανεξαρτήτως είδους (αν και προκύπτουν αποκλειστικά πειραματικές), εξαιρώντας πάντως το youtube (και το όνομα και πράμα «The Longest Video on YouTube: 596.5 Hours»), την τηλεόραση («Svalbard Minutt for Minutt», ένα tv-special 222 ωρών που παρακολουθεί τον πλου ενός ιστιοφόρου στο Αρχιπέλαγος Στάλβαρντ το 2019) και τα μονοθεματικά κολάζ που δεν προβλήθηκαν ποτέ ολόκληρα (όπως το 91ωρο συνολικά βρετανικό «London EC1» ή το γερμανικό ντοκιμαντέρ «The Children of Golzow», που γυριζόταν από το 1961 έως το 2007, και μαζεμένες οι επιμέρους ταινίες του μετρούν 43 ώρες).
Εξαιρέσεις που ήδη μιλούν για θεάσεις διαδοχικών ημερών, και όχι απλώς μερικών ωρών.
10. Four Stars (1967) | 1 ημέρα και 1 ώρα
Το 1967, ο Aντι Γουόρχολ ξεπέρασε το δικό του τότε προηγούμενο ρεκόρ φιλμικής διάρκειας (το «Empire» με διάρκεια 8 ώρες και 5 λεπτά) με το εξίσου πειραματικό «Four Stars» των 25 ωρών. Η ταινία συρράπτει 83 μπομπίνες των 33 λεπτών όπου φιγουράρουν φίλοι του καλλιτέχνη και θαμώνες του Factory σε ποικίλες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων φυσικά του σεξ και των ντραγκς. Το έργο προβλήθηκε μονάχα μια φορά ολόκληρο (και από δύο προτζέκτορες που προέβαλαν διαφορετικές εικόνες στην ίδια οθόνη, εξ ου και η ελάττωση της αρχικής διήμερης διάρκειας στο μισό) στην αίθουσα New Cinema Playhouse στο Μανχάταν, τον Δεκέμβριο του 1967. Την αμέσως επόμενη χρονιά «διαμελίστηκε» και μεγάλα κομμάτια του μονταρίστηκαν σε δύο τυπικής διάρκειας ταινίες, το «Imitation of Christ» και το «The Loves of Ondine».
9.The Longest Most Meaningless Movie in the World (1968) | 2 ημέρες
Διαφημιστικά σποτ, κομμένες σκηνές από διάφορα πρότζεκτς, λωρίδες ανεπεξέργαστου φιλμ, μπομπίνες ανασυρμένες από κάδους απορριμμάτων και ηχητικά κλιπς, μεταξύ διαφόρων άλλων, μοντάρονται χωρίς συνοχή και φανερή συνέπεια στο αρχικό υλικό (ανάποδο κάδρο, αντίστροφη ροή, απουσία ήχου, αδιάλειπτες λούπες φθάνουν και τις 40 τον αριθμό) σε τούτη την πειραματική ταινία διαρκείας 48 ωρών, που σκηνοθέτησε ο Γάλλος Βενσάν Πατουγιάρ με Βρετανό παραγωγό και σπόνσορες το λονδρέζικο παράρτημα του Ελβετικού Κέντρου Κινηματογράφου και τον Συνεταιρισμό Κινηματογραφιστών του Λονδίνου. Το φιλμ πρωτοπαρουσιάστηκε το 1968 στο Arts Lab στο Λονδίνο και την Γαλλική Ταινιοθήκη στο Παρίσι και προβλήθηκε σε εκθεσιακούς χώρους την επόμενη διετία, όμως έκτοτε έχουν χαθεί τα ίχνη του.
8.The Cure for Insomnia (1987) | 3 ημέρες και 15 ώρες
Το 1987, ο πανκ ρόκερ και video artist Τζον Χένρι Τίμις ο 4ος κινηματογράφησε τον συνάδελφό του και ποιητή Λι Γκρόμπαν να διαβάζει το 4.000 σελίδων ποίημά του «The Cure for Insomnia» επί 3,5 μέρες. Το αποτέλεσμα, ένας αβάν γκαρντ μαραθώνιος ανάγνωσης με λιγοστές ενθέσεις (από μουσικά βίντεο και πορνογραφικά κλιπς), πρωτοπροβλήθηκε ολόκληρο στο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών του Σικάγο και έκτοτε έχει εκτεθεί ελάχιστες φορές σε ανάλογους χώρους. Παρεμπιπτόντως, ο Γκρόμπαν συνέχισε να επεκτείνει το ποίημα μέχρι τον θάνατό του το 2011, οπότε και είχε φθάσει τις 5.000 σελίδες.
7.Matrjoschka (2006) | 4 ημέρες (παρά μία ώρα)
10 χρόνια χρειάστηκαν για να ολοκληρώσει η Γερμανίδα εικαστικός Κάριν Χέρλερ το πειραματικό αυτό φιλμ, που αξιοποιεί μία και μόνο φωτογραφική εικόνα -ένα αγόρι πάνω σε ποδήλατο, με φόντο ένα μοντέρνο αστικό περιβάλλον- για να την επεξεργαστεί με επεμβάσεις και παραμορφώσεις (η λεγόμενη glitz art) επί 95 ώρες! Η πρεμιέρα της ταινίας πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια της γιορτής φώτων Luminale της Φρανκφούρτης, σε μια υπαίθρια led οθόνη 100 τετραγωνικών μέτρων. Συμπεριλαμβανομένου του καθημερινού διαλείμματος 1 με 6 τα χαράματα, διήρκησε πέντε συνολικά ημέρες.
6.Untitled #125 (2011) | 5 ημέρες
Μια σκηνή 6,5 λεπτών από τον «Μάγο του Οζ», με αφετηρία τον τυφώνα που παρασύρει το σπίτι της Ντόροθι στο Κάνσας και μέχρι του σημείου της συνάντησής της με την μάγισσα Γκλίντα, απλώνεται σε μια ταινία… 7.200 λεπτών στα χέρια του αμφιλεγόμενου Νεοϋορκέζου φωτογράφου, εικαστικού και κινηματογραφιστή Τζος Αζαρέλα, ο οποίος αναλύει το συγκεκριμένο κομμάτι του θρυλικού παραμυθιού αναρωτώμενος τι θα συνέβαινε αν η Ντόροθι χανόταν βαθύτερα στον κόσμο του Οζ και φαντάζεται χρονικά το ταξίδι της όσο διαρκεί και η δουλειά του -ένα 5ήμερο. Το φιλμ, με εναλλακτικό τίτλο «Hickory» (το όνομα του αγρότη που παλεύει να κατασκευάσει μια μηχανή αποτροπής τυφώνων), κινείται μεταξύ μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης και έχει προβληθεί ανά τα χρόνια μόνο σε εκθεσιακούς χώρους. Δείτε λίγο εδώ.
5.Beijing 2003 (2004) | 6 ημέρες
Γυρισμένη σε ένα διάστημα 16 ημερών, με μια κάμερα αναρτημένη σε ένα κινούμενο όχημα, η ταινία του Άι Βεϊβέι βολτάρει σε κάθε γωνιά του κεντρικού Πεκίνου μέσω της 4ης περιφερειακής οδού ώστε να περιγράψει με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια την κινέζικη πρωτεύουσα και την καθημερινότητα των κατοίκων της. Και μετά από κάπου 2.500 χιλιόμετρα οδοιπορικού, καταλήγει στον κόμβο απ’ όπου ξεκίνησε. Αγνοούμε αν το βίντεο των 150 ωρών είχε προβληθεί άρτιο στην πρεμιέρα του στην Κίνα το 2004, πάντως το 2012 παρουσιάστηκε ολόκληρο στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ.
4.Cinematon (2009) | 8 ημέρες και 15 ώρες
Το 1978, ο Γάλλος σκηνοθέτης Ζεράρ Κουράν ξεκίνησε να κινηματογραφεί με μια κάμερα 8mm φίλους του και καλλιτέχνες σε μια ατομική συνθήκη δικής τους επιλογής. Να κάθονται, να τρώνε, να καπνίζουν, να πηγαίνουν από δω μέχρι απέναντι, τέτοια πεζά, φυσικά χωρίς ήχο. Μία λήψη, χωρίς μοντάζ, 3 λεπτά και 25 δεύτερα η διάρκεια, αυστηρά. Μέχρι το 2009, είχε ολοκληρώσει 3.111 τέτοιες βινιέτες «cinematons», έχοντας στο μεταξύ μοντάρει κάποιες μεταξύ τους υπό τη μορφή ταινίας μεγάλου μήκους για ειδικές προβολές σε φεστιβάλ ή ιδιωτικά screenings. Το τελικό κατ, πάντως, και των 3.111 μαζί, που διαρκεί πάνω από 8,5 μέρες, παρουσιάστηκε κανονικά, έστω μονάχα δύο φορές: το 2009 στην Αβινιόν και το 2010 σε μια παραλία του Λος Άντζελες. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, τα επεισόδια φιλοξενούν άγνωστους στο ευρύ κοινό καλλιτέχνες, υπάρχουν πάντως και αρκετοί διάσημοι, όπως Ζαν-Λικ Γκοντάρ, Σάμιουελ Φούλερ, Κεν Λόουτς, Ζιλί Ντελπί, Νάγκισα Όσιμα, Τέρι Γκίλιαμ, Στεφάν Οντράν ή Τζόζεφ Λόουζι. Αναμέσα τους και ο Πάνος Χ. Κούτρας.
3.Modern Times Forever (2011) | 10 ημέρες
Γυρισμένη από την ομάδα Δανών καλλιτεχνών Superflex, η 10ήμερης διάρκειας ταινία φαντάζεται και αναπαριστά τη φθορά ενός εμβληματικού κτιρίου στο Ελσίνκι, χτισμένου το 1961 (μετέπειτα έδρα της φιλανδικής συσκευαστικής εταιρείας Stora Enso). Στην πρόσοψη του ίδιου κτιρίου προβλήθηκε και το φιλμ, μία και μόνο φορά, τον Μάρτιο του 2011.
2.Ambiancé (2020) | 30 ημέρες
Φιγούρες-αναχρονισμοί κόβουν βόλτες στην ίδια ακτή που είχε γυρίσει ο Iνγκμαρ Μέργκμαν την «Eβδομη Σφραγίδα». Εδώ η επίσημη άδεια ίσως και να έφθανε, αλλά δε θα χρειαστεί: ο σκηνοθέτης Aντερς Βέμπεργκ, που έστηνε τούτη την αποδόμηση μια 6ετία, κατέστρεψε (λέει) την κόπια μετά τη μία και μοναδική προβολή που οργάνωσε. Μια γεύση μπορείτε πάντως να πάρετε από το διαθέσιμο εναπομείναν τρέιλερ των μόλις… 7 ωρών και 20 λεπτών.
1.Logistics (2012) | 35 ημέρες και 17 ώρες
Δε θα φθάσει ούτε η επίσημη εργασιακή σας άδεια για να δείτε τούτο το σε πραγματικό χρόνο γυρισμένο, πλην αντίστροφα ξεδιπλούμενο ντοκιμαντέρ πάνω στην πορεία ενός βηματομετρητή από την κατασκευή του σε ένα κινέζικο εργοστάσιο μέχρι την κατάληξή του σε ένα εμπορικό κατάστημα της Στοκχόλμης. Υπάρχει και μια 72λεπτη εκδοχή, οπότε καλύτερα να αποφύγετε τα σχέδια. Σκηνοθέτες και υπόλογοι, οι Σουηδοί Eρικα Μάγκνουσον και Ντάνιελ Aντερσον.
