Η άσκηση του να ξεχωρίσουμε μόνο δέκα ταινίες απο το φετινό πρόγραμμα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη - το να τα βάλουμε σε μια σειρά προτεραιότητας μου φαίνεται πρακτικά αδύνατο! Οπότε, χωρίς συγκεκριμένη σειρά, ακολουθούν δεκα (+1) ταινίες που ξεχωρίζουν απο το φετινό Φεστιβάλ:
Μάλλον Ονειρευόμαστε του Ντέιβιντ Μπερτ Γιόρις Ντερτ (Βέλγιο, 2016, 61’)
Πώς προσλαμβάνονται απο τους κατοίκους οι ριζικές αλλαγές που έφεραν τα μεγάλα αναπτυξιακά έργα στο Ριο για το Παγκόσμιο Κύπελο και τους Ολυμπιακούς Aγώνες; Ο σκηνοθέτης, ακολουθώντας για τρία χρόνια τρεις κατοίκους του Ρίο προσπαθεί να εξερευνήσει απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα, όπως και γενικά τη σχέση της οικονομίας με το αστικό τοπίο και τις στάσεις και αντιστάσεις των κατοίκων απέναντι στις αλλαγές που αυτή η σχέση επιφέρει. Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=IrxkzHJD44U
Η Πιθανότητα των Πνευμάτων του Ματίς βαν ντε Πορτ (Ολλανδία, 2016, 71’)
Ο ερευνητής Ματίς βαν ντε Πορτ, στην έρευνα του στη Μπαία της Βραζιλίας έρχεται αντιμέτωπος με την πρακτική του δαιμονισμού και με τα μεταφυσικά πιστεύω των πρωταγωνιστών του, έρχεται όμως αντιμέτωπος και με τις δικές του ορθολογικές-επιστημονικές βεβαιότητες, πάνω στις οποίες η επαφή του με τους ανθρώπους εκεί τον υποχρεώνει να αναστοχαστεί. Μια ταινία που δεν προσφέρει απαντήσεις, αλλά αντίθετα θέτει πολλά και περίπλοκα ερωτήματα πάνω στη σχέση του ανθρώπου με το μεταφυσικό, και που πάνω απ’ όλα προσκαλεί τους θεατές να αναστοχαστούν οι ίδιοι πάνω σε αυτό το περιθώριο της αβεβαιότητας που η ταινία εξερευνά.
Αμα-Σαν της Κλαούντια Βαρεχάο (Πορτογαλία/ Ελβετία/ Ιαπωνία, 2016, 112’)
Με απαράμιλη τεχνική, η Κλαούντια Βαρεχάο παρουσιάζει στην ποιητική αυτή ταινία μια παραδοσιακή τεχνική υποβρύχιου ψαρέματος στην Ιαπωνία, μέσα απο τα πορτραίτα τριών γυναικών. Ακολουθώντας τις στην καθημερινότητα τους σε ένα ψαροχώρι της Ιαπωνίας, η ταινία ξετυλίγει την μοναδική βιωματική και πολιτιστική σύνδεση των γυναικών αυτών με τη θάλασσα, που με μοναδικά εργαλεία τα πνευμόνια και τα χέρια τους, ασκούν και διαιωνίζουν μια πρακτική ψαρέματος με ιστορία 2.000 ετών.
Σταθμός Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών της Ιζαμπέλ Ινγκόλντ (Γαλλία, 2016, 55’)
Τα πολλαπλά πορτρέτα οδηγών και περαστικών σε έναν ανώνυμο μη-χώρο μετάβασης, ένα σταθμό εξυπηρέτησης αυτοκινητιστών ‘κάπου’ στη Γαλλική ύπαιθρο, συνθέτουν ένα πολύπλοκο και μελαγχολικό πορτρέτο της Ευρώπης σήμερα. Η εξαιρετική κάμερα της Ingold απεικονίζει και μελετά τη μοναξιά των ατελείωτων χιλιομέτρων του οικονομικού ανταγωνισμού αλλά και τις μνήμες και ιστορίες που οι οδηγοί φέρουν μαζί τους για συντροφιά στις μοναχικές αυτές διαδρομές.
Οι Κυνηγοί του Τζον Μάρσαλ (ΗΠΑ, 1957, 72’)
60 χρόνια μετά την πρώτη της προβολή, η ταινία που έθεσε τα κινηματογραφικά και επιστημολογικά στάνταρτς για το εθνογραφικό φιλμ, μοιάζει σήμερα ακόμα ένα απολύτως άρτιο και επίκαιρο ντοκυμαντέρ για τις κοινωνικές επιστήμες, το οποίο αποφεύγοντας τις παγίδες μιας στείρας εξωτικής αναπαράστασης, καταφέρνει να αφηγηθεί με τρόπο συγκλονιστικό τις πρακτικές του κυνηγιού της καμηλοπάρδαλης απο κυνηγούς !Κουνγκ στην έρημο Καλαχάρι. Να σημειώσουμε οτι στα γυρίσματα της ταινίας συμμετείχε και ο Robert Gardner, ενώ με το υλικό ασχολήθηκε αργότερα και ο Timothy Asch - οι οποίοι έμελλε να γράψουν και αυτοί κάποια απο τα πιο σημαντικά κεφάλαια στην ιστορία του εθνογραφικό φίλμ και του ντοκυμαντερ. Μια ταινία σταθμός, αλλά και μια ταινία «συνάντηση».
Αλιμα των Λουκά Κουμπούρη και Νικόλα Παπαδημητρίου (Ελλάδα, 2017, 30’) - Παρουσία συντελεστών
Μέσα απο την παρατήρηση της καθημερινής ζωής των ψαράδων στα νερά της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού, η ταινία αναδυκνύει την ιδιότυπη ποιητική της συνύπαρξης των ντόπιων με τα υδάτινο στοιχείο εκεί. Η ταινία εξερευνά τις βιωμένες όψεις αυτής της σχέσης ζωής, που μέσα στους αιώνες έχει διαμορφώσει ένα μοναδικό φυσικό και πολιτισμικό τοπίο, αφήνοντας στους θεατές τον χώρο και τον χρόνο να βιώσουν οι ίδιοι την ησυχία και την ομορφιά του νερού, να ‘βραχούν.'
Πού Είσαι, Σινγκάλ; του Αγγελου Ράλλη (Ελλάδα, Βέλγιο, Αυστρία, 2016, 99’)
Μια σπάνια ματιά, ψύχραιμη και όμως γεμάτη τρυφερότητα, πάνω στο τι συμβαίνει σε ‘αυτούς που μένουν πίσω’. Μέσα απο την ιστορία ενός έφηβου και ενός ηλικιωμένου σε μια κοινότητα Γεζίντι, παρακολουθούμε το τι συμβαίνει όταν μαθαίνουν πως μια κόρη της οικογένειας έχει απηχθεί και βρίσκεται σε στρατόπεδο σκλάβων του Ισλαμικού Κράτους, και πώς αλλάζει η ζωή και η καθημερινότητα τους μπροστά στα τραγικά αυτά νέα.
Περίπατος του Φιλίπ Καρτέλι (ΗΠΑ/ Γαλλία, 2016, 31’)
Η ταινία αποτελεί μια πειραματική παρατήρηση της καθημερινής ζωής σε μια πρόσφατα ανακαινισμένη αποβάθρα στη Μασαλία. Παρακολουθούμε τους ανθρώπους, τουρίστες και ντόπιους, ψαράδες και μικροπωλητές να κινούνται, να βρίσκονται στον δημόσιο αυτό χώρο, εξερευνώντας τον και προσπαθώντας να ορίσουν τους ρόλους τους σε, και τις σχέσεις τους με τον χώρο. Η ταινία θα προβληθεί αργά την Παρασκευή το βράδυ, σε μια ενότητα πειραματικών ταινιών, μαζί με το μετα-βιομηχανικό αλληγορικό παραμύθι «Σκουριά» απο το Ντιτρόιτ και την ταινία ελεγεία πάνω στη συγκλονιστική σχέση του ανθρώπου με τη φωτιά, Η «Αλλη Φωτιά», απο την βραζιλιάνικη σαβάνα Σεράντο. Σαν ενότητα, οι τρείς αυτές πειραματικές ταινίες επιχειρούν να διευρύνουν τις οπτικές μας και την κατανόηση μας για τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον
Ο Δρόμος ενός Μετανάστη της Ολένα Φεντιούκ (Ουκρανία/ Ουγγαρία, 2015, 52’)
Η Ολένα Φεντιούκ, ακολουθώντας Ουκρανούς μετανάστες σε ένα δεκαήμερο προσκύνημα που κάνουν όταν βρίσκονται πίσω στην Ουκρανία, μαθαίνει και μοιράζεται μαζί μας ελπίδες και όνειρα, αδιέξοδα και απογοητεύσεις - ιστορίες των ανθρώπων αυτών. Η ταινία παρακολουθεί τους τρόπους επανασύνδεσης των μεταναστών με τον τόπο και τις οικογένειες τους, και μελετά σε ενα παράλληλο αφηγηματικό επίπεδο το ρόλο της εκκλησίας σε ένα πρώην σοβιετικό κράτος.
Feeling of a Home των Μιχάλη Καστανίδη, Ηούς Χαβιάρα (Ελλάδα, 2017, 26’)
Η Ειδομένη, ένας χώρος αναμονής, αγωνίας και απελπισίας, μέσα απο τα μάτια μιας ομάδας νεαρών Παλαιστίνιων απο τη Συρία, που προσπαθούν να δημιουργήσουν γύρω τους τις συνθήκες για να νοιώσουν έστω μια ελάχιστη αίσθηση του οτι βρίσκονται «στο σπίτι». Η ταινία προβάλλεται σε «διάλογο» με την ταινία «Παράνομος, Ενα Ημερολόγιο Συνόρων» (Ελλάδα, 2016, 49’) της Ανα Βίλμα Ξυλάκης, μια ωμή και πολιτικοποιημένη εθνογραφία της Ειδομένης, γυρισμένη την ίδια περίπου περίοδο. Οι δύο αυτές ταινίες μαζί, μας δίνουν δύο διαφορετικές οπτικές για τη ζωή και την εμπειρία στο πολύ σημαντικό αυτό μέρος και χρόνο της σύγχρονης ευρωπαικής ιστορίας.
Επιπλέον, μια τελευταία, +1 ταινία, (που κατά τη γνώμη μου κάθε λίστα «top-ten» δικαιούται να περιλαμβάνει!) Στην περίπτωση μας, πρόκειται για την πολύ ιδιαίτερη ταινία The Maribor Uprisings - Interactive screening of a participatory documentary των Μέιπλ Ράζα και Μίλτον Γκουιλέν, την οποία θα προβάλουμε σε μια ειδική, διαδραστική προβολή, στην οποία το κοινό θα πρέπει συλλογικά να αποφασίζει για την πορεία της προβολής. Η ταινία, το θέμα της οποίας είναι μια εξέγερση ενάντια στην πολιτική δαφθορά στο Μάριμπορ της Σλοβενίας, είναι διαδραστική, και η εξέλιξη της αβέβαιη, καθώς στις πολλαπλές σεναριακές διακλαδώσεις, οι θεατές θα πρέπει κάθε φορά να αποφασίζουν για το πού θα κινηθεί ή πορεία, οπότε επι της ουσίας κάθε προβολή της ταινίας είναι μοναδική. Εχοντας τον τελευταίο καιρό «περιπλανηθεί» εκτεταμένα στο περίπλοκο αυτό σενάριο, προκειμένου να εξοικιωθούμε με την ιδιαίτερη τεχνική προβολής της ταινίας, είμαστε πραγματικά περίεργοι να δούμε και να συζητήσουμε την εξέλιξη της προβολής της ταινίας αυτής στην προβολή της στην Αθήνα - όσο και την πρόσληψη του απόλυτα πρωτοποριακού αυτού είδους ντοκυμαντέρ απο το κοινό!
8o Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας - Info | 22 έως 26 Νοεμβρίου | Κινηματογράφος ΑΣΤΟΡ, Σταδίου 28 (είσοδος εντός στοάς Κοραή) (ΜΕΤΡΟ Πανεπιστήμιο) | Τιμές εισιτηρίων: 2 ευρώ ανά προβολή, 5 ευρώ ημερήσιο εισιτήριο, 10 ευρώ περιορισμένος αριθμός καρτών διαρκείας για 10 προβολές | Η είσοδος στις προβολές του αφιερώματος «Άνθρωπος και Περιβάλλον» είναι δωρεάν. | Είσοδος ελεύθερη για ανέργους και φοιτητές. | Περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας. | Διοργάνωση: ΑΜΚΕ Ανθρωπολογική Εταιρεία Αθηνών - Εthnofest, Υπο την Αιγίδα Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού, Με την υποστήριξη Institut Francais Grece, Netherlands Institute, Canon.
Ο Δρ. Χρήστος Βαρβαντάκης είναι κοινωνικός ανθρωπολόγος και δουλεύει για το Πανεπιστήμιο του Σάσεξ στην εθνογραφική έρευνα Connectors Study. Ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στο Freie Universität του Βερολίνου, ενώ πρίν απο αυτό είχε σπουδάσει Κοινωνιολογία (Πανεπιστήμιο Κρήτης, BA) και Οπτική Ανθρωπολογία (Goldsmiths, MA). Έχει πραγματοποιήσει έρευνα στην Γερμανία, Ινδία και Ελλάδα και έχει δουλέψει για το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Freie Universität (Βερολίνο), το Jawaharlal Nehru University (Νέο Δελχί) και το Pontifícia Universidade Católica (Σάο Πάολο). Έχει γράψει και δημοσιεύσει εκτεταμένα πάνω στην πολιτική του δημόσιου χώρου, την θεσμική απο-πολιτικοποίηση της μνήμης, τα οπτικά μέσα και τον νεανικό ακτιβισμό, την πολιτική στην παιδική ηλικία και την θεωρία και ιστορία της οπτικής ανθρωπολογίας. Έχει μακρά εμπειρία στην σκηνοθεσία και το μοντάζ στο εθνογραφικό ντοκιμαντέρ και είναι ο Υπεύθυνος Προγράμματος του Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας. Δουλεύει ως συντάκτης στα επιστημονικά περιοδικά Sensate: Journal for Experiments in Critical Media Practice και LivingMaps Review: Journal for theory and practice in critical cartography.
