Η Χαμένη Λεωφόρος του Ελληνικού Σινεμά ανοίγει τις προβολές του 2018 την Παρασκευή 19 Ιανουαρίου με μέρες οργής που έγιναν σινεμά. Στη μεταμεσονύκτια προβολή της Παρασκευής θα προβληθούν οι «Μέρες του '36» του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Για τη δεύτερη ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου γράφει ο Ευθύμης Kosemund Σανίδης, σκηνοθέτης του «II», της «Odette», του «Ακτιστου Φωτός» και του «Astrometal», ταινίες μικρού μήκους με διακρίσεις στα φεστιβάλ του κόσμου.
Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος (στο κέντρο) στα γυρίσματα της ταινίας. Στα δεξιά του ο διευθυντής φωτογραφίας Γιώργος Αρβανίτης.
Ενας συνδικαλιστής δολοφονείται. Η αστυνομία στρέφεται στον Σοφιανό, έναν πρώην πληροφοριοδότη της. O Σοφιανός πασχίζει μάταια να αποδείξει την αθωότητά του κρατώντας όμηρο στο κελί του ένα βουλευτή, απειλώντας τη δολοφονία του αν δεν ελευθερωθεί.
Ο Αγγελόπουλος ξεκινάει και κλείνει τις «Μέρες του ’36» με μία δολοφονία, αναδεικνύοντας συμμετρικά το σφυγμό μιας εποχής που προηγήθηκε της δικτατορίας του Μεταξά, μιας κυβέρνησης που ακροβάτησε στη λεπτή γραμμή που χώριζε τις δυνάμεις της δεξιάς και του κέντρου. Η ταινία του, όμως, υπερβαίνει τον τίτλο της, ίσως μοναδικό κλειδί για το χωρόχρονο που αυτή εξελίσσεται. Γυρισμένη κατά τη διάρκεια μιας άλλης, μεταγενέστερης δικτατορίας και αδυνατώντας να εκφραστεί ανοιχτά, η ταινία αφομοιώνει τον περιορισμό και την απαγόρευση ως κινηματογραφική γραφή που καθορίζει την υπέρ-ιστορική ανάγνωση του Αγγελόπουλου, αφού τοποθετεί την άχρονη ιστορία της -και, αλλά κυρίως- στη σφαίρα του αφηρημένου. Ο Αγγελόπουλος αναγκάζεται αλλά και επιλέγει δημιουργικά να ενσωματώσει τη δικτατορία στη φόρμα της ταινίας, δίνοντάς μας, σαράντα έξι χρόνια μετά, τη δυνατότητα να τη διαβάσουμε περισσότερο πολιτικά και λιγότερο ιστορικά.
Οι «Μέρες του ’36» είναι προκλητικά απρόσωπες. Χωρίς συναισθηματικό κέντρο σε κάποιον από τους χαρακτήρες που κατοικούν τα κάδρα του, ο Αγγελόπουλος κινεί αποστασιοποιημένα μοντέλα που φαίνεται να ψάχνουν απεγνωσμένα για μία ταυτότητα. «Βαρέθηκα μια αγάπη που ονειρεύεται στα δυο σου μάτια τα γαλάζια» τραγουδάει στο προαύλιο της φυλακής, σπάζοντας για λίγο την εκκωφαντική σιωπή που αντανακλάται στους δυστοπικούς χώρους που φωτίζει ο Αρβανίτης. Η κλειστοφοβική φυλακή αλλά και οι λιγοστοί άλλοι χώροι που χτίζουν τον κόσμο της ταινίας παρουσιάζονται σαν λαβύρινθος, ένα κλειστό σύστημα διαδρόμων, δωματίων και ιεραρχίας από το οποίο είναι αδύνατο να ξεφύγεις, και όλα αυτά, κάτω από τον ειρωνικά σαρωτικό ήλιο που ξεπλένει τα πάντα και τα συνοψίζει σε γαλάζια και ώχρες που ζωγραφίζουν μια ταλαιπωρημένη ελληνική σημαία. Η πανοπτική αίσθηση αδράνειας σκεπάζει ακόμη και τις ελάχιστες σκηνές έντασης, τις κραυγές αγωνίας, την ποιητικότητα εκατοντάδων σελίδων γεμάτων λέξεις που καλύπτουν με πάθος τους δρόμους.
Εδώ έγκειται για μένα η μεγαλύτερη γοητεία των «Ημερών του ’36», της δεύτερης μόλις ταινίας του Αγγελόπουλου, στο ότι μας φέρνει αντιμέτωπους με έναν σκηνοθέτη στην αρχή της καριέρας του και μιας αισθητικής που ακόμα δεν έχει ολοκληρώσει, μας κάνει μάρτυρες της αναζήτησης της φόρμας της αφήγησής του, μιας αναζήτησης τόσο αναζωογονητικά ωμής όσο και το σύμπαν που προσπάθησε να συναντήσει μέσα και πίσω από την ποίησή του.
Ποτέ δεν βλέπουμε τι γίνεται ή τι δεν γίνεται μέσα στο κελί του Σοφιανού. Η κλινικότητα της αφήγησης, σε σημεία λιγότερο ή περισσότερο άτσαλης, αναδεικνύει τους νεκρούς χρόνους και τις σιωπές ως βασικούς πρωταγωνιστές. Στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας, όλα συμβαίνουν στον αρνητικό χώρο εκτός κάδρου, πίσω από πόρτες, ασβεστωμένα παράθυρα και τοίχους, τα πρόσωπα τόσο μακριά από την κάμερα και το boom που είναι αδύνατο να ακουστούν. Και εδώ έγκειται για μένα η μεγαλύτερη γοητεία των “Ημερών του ’36”, της δεύτερης μόλις ταινίας του Αγγελόπουλου, στο ότι μας φέρνει αντιμέτωπους με έναν σκηνοθέτη στην αρχή της καριέρας του και μιας αισθητικής που ακόμα δεν έχει ολοκληρώσει, μας κάνει μάρτυρες της αναζήτησης της φόρμας της αφήγησής του, μιας αναζήτησης τόσο αναζωογονητικά ωμής όσο και το σύμπαν που προσπάθησε να συναντήσει μέσα και πίσω από την ποίησή του.
Ευθύμης Kosemund Σανίδης
Μέρες του ’36 του Θεόδωρου Αγγελόπουλου - Παρασκευή 19 Ιανουαρίου στις 00:30
Στις παραμονές εκλογών του 1936 ένας πρώην συνεργάτης της αστυνομίας που έχει πέσει σε δυσμένεια, κατηγορείται για τη δολοφονία ενός συνδικαλιστή. Προσπαθώντας απελπισμένα να πείσει για την αθωότητά του κρατάει όμηρο στο κελί του ένα φίλο βουλευτή που τον επισκέπτεται κι απειλεί να τον σκοτώσει αν δεν τον ελευθερώσουν.
Μέρες του '36 | 1972 | 105᾽ | Παραγωγή: Γιώργος Παπαλιός | Σενάριο: Θεόδωρος Αγγελόπουλος | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιώργος Αρβανίτης | Παίζουν οι: Κώστας Παύλου, Πέτρος Μάρκαρης, Χρήστος Καλαβρούζος, Πέτρος Ζαρκάδης κ.α. | Βραβεία - Διακρίσεις: Βραβείο Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βερολίνου 1972, Βραβείο Σκηνοθεσίας & Φωτογραφίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1972. | Η ταινία προβάλλεται σε κόπια 35mm με γαλλικούς υπότιτλους
