Πώς αισθάνεται κανείς όταν με το σκηνοθετικό του ντεμπούτο κερδίζει βραβείο στο φεστιβάλ του Βερολίνου, μία διοργάνωση που δεν είχε ποτέ ξανά υποδεχτεί αλβανική ταινία; Πώς αντιμετώπισαν οι συμπατριώτες του την «Αμνηστία», καθώς η ταινία δείχνει με μελανά χρώματα την πάλη της παλιάς με την νέα Αλβανία; Πόσο κοντά στην Ελλάδα μπορεί να νιώσει ένας μετανάστης που επί 22 χρόνια ακούει τη λέξη «Αλβανός» να είναι συνώνυμη με βρισιά; Πιστεύει ότι το σινεμά βοηθάει στο να ανοίξει ένας λαός τα μάτια και την καρδιά του; Ελπίζει ότι μέσα από την ταινία του, οι Ελληνες θα δούμε ότι έχουμε κοινές καταβολές;
Αυτές και πολλές άλλες ερωτήσεις έδωσαν το τέμπο για μία μεγάλη, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη του συμπολίτη μας Αλβανού σκηνοθέτη Μπουγιάρ Αλιμάνι στο Flix, την οποία θα έχετε την ευκαιρία να δείτε την ερχόμενη βδομάδα που η «Αμνηστία» βγαίνει κανονικά στις αίθουσες.
Προς το παρόν, και με αφορμή την επίσημη πρεμιέρα της ταινίας απόψε στα πλαίσια του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας Conn-x, πάρτε μία γεύση και γνωρίστε τον σκηνοθέτη που έφερε κοντά την ελληνική και την αλβανική κινηματογραφία σε εποχές που όλοι ψάχνουν τι μας χωρίζει κι όχι όσα βαθιά μας ενώνουν.
Η ιδέα για την Αμνηστία προέκυψε από μία είδηση στην εφημερίδα. Τι σε τράβηξε σ' αυτό που διάβασες;
Διάβασα την είδηση στο Ιντερνετ - γυναίκες και άντρες κρατουμένων θα μπορούσαν μία φορά τον μήνα να επισκέπτονται τις φυλακές για να κάνουν σεξ με τους/ τις συζύγους τους. Είχε μόλις ξεκινήσει η εφαρμογή του νόμου και η συντηρητική Αλβανία είχε ήδη κλονιστεί. Υπήρχε θόρυβος. Χωρίς να ξέρω γιατί, ένιωσα ότι αυτή θα ήταν η ταινία μου. Καταλαβαίνεις όταν συναντάς το θέμα σου ότι το βρήκες. Δεν ξέρεις πώς, τι, γιατί, αλλά έχεις το πλαίσιο. Αυτή θα είναι η ιστορία σου. Το ζευγάρι μου το βρήκα μετά. Τον έρωτα που γεννιέται στο προθάλαμο, μισή ώρα μετά την επίσκεψη για το συζυγικό καθήκον. Ενας έρωτας έξω από την ασφυκτική τους ζωή, κάτι νέο που μυρίζει ελευθερία και ελπίδα.
Ακόμα και από την επιλογή της ώχρας στη φωτογραφία, καταλαβαίνουμε ότι θέλεις να κάνεις ένα σχόλιο. Υπάρχει ξεκάθαρα η «παλιά Αλβανία» στην ταινία σου που κρατά πίσω τη γέννηση της «νέας Αλβανίας»...
Ναι ήθελα να δείξω τη σύγκρουση ανάμεσα στα δυο αυτά κομμάτια της χώρας μου. Την νέα με την παλιά Αλβανία. Την νέα με την παλιά σκέψη. Ομως θα ήθελα να ξεκαθαρίσω κάτι: η παλιά Αλβανία δεν είναι απαραίτητα βάρβαρη κι οπισθοδρομική. Απλά αδυνατεί να συμβιβαστεί με την ταχύτητα των αλλαγών. Σε μία χώρα που τα αλλάζει όλα προσπαθώντας να κερδίσει το χαμένο χρόνο, οι παλιοί γαντζώνονται στη λέξη «παράδοση», φοβούνται, αντιδρούν. Νομίζει η παλιά Αλβανία ότι η γλιστράει η γη από τα πόδια της. Και με το φόβο μη χάσουμε την ταυτότητά μας κρατάει την πρόοδο πίσω. Αλλά φυσικά δεν μπορεί να σταματήσει το ποτάμι που κυλά με ορμή.
Εχεις νιώσει κι εσύ στο πετσί σου το αδιέξοδο της παλιάς Αλβανίας και για αυτό απέδρασες. Ηρθες στην Ελλάδα πριν από είκοσι χρόνια, απόφοιτος Καλών Τεχνών, για να ξεκινήσεις τη ζωή σου από το μηδέν. Τι συνάντησες στην Αθήνα;
Ηρθα ακριβώς όπως ένας επαρχιώτης ερχόταν στην Αθήνα τη δεκαετία του 50: κατέβηκα από ένα λεωφορείο με μια σακούλα στο χέρι που είχε τα προσωπικά μου αντικείμενα, την ξυριστική μου μηχανή. Χωρίς να ξέρω που πάω. Φτάνεις στον προορισμό σου και μετά τι γίνεται, που πας; Δεν έχεις ιδέα. Ξέρεις μόνο ότι πρέπει να επιβιώσεις. Ξεχνάς τα καλλιτεχνικά σου όνειρα, δεν υπάρχουν αυτά. Δεν υπάρχεις. Το έχω ζήσει το μηδέν. Σηκώθηκα ξανά από το μηδέν. Να βρω στέγη, δουλειά, να μάθω τη γλώσσα. Εκανα πολλές δουλειές, αλλά πάντα μέσα μου ήξερα ότι θα βρω πάλι το δρόμο μου. Γιατί το βγάζεις κάποια στιγμή το πραγματικό κομμάτι του εαυτού σου. Ο άνθρωπος κάνει πολλά πράγματα για να ζήσει, αλλά δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποδεχτεί ότι αυτή θα είναι η ζωή του.
Πώς επιβιώνει ένας καλλιτέχνης και οι ευαισθησίες του, ζώντας καθημερινά σε μια χώρα όπου η εθνική του ταυτότητα είναι συνώνυμη της βρισιάς;
Ανέκαθεν πίστευα ότι δε θα έπρεπε να ασχοληθώ με το ρατσισμό. Η άμυνά μου ήταν να μη δίνω σημασία. Ας έλεγε ο καθένας ό,τι ήθελε. Εγώ δε θα οχυρωνόμουν πίσω από ταυτότητες, προκαταλήψεις και χαρακώματα. Θα συστηνόμουν στον κόσμο για αυτό που είμαι. Θα πήγαινα μπροστά με την ίδια τη δουλειά μου. Αν έπρεπε να κάθομαι να εξηγώ, αν πληγωνόμουν ή θύμωνα, θα έχανα απλά χρόνο από τη ζωή μου. Είχα εμπιστοσύνη στον Ελληνα, γιατί το πιστεύω ότι όλοι είμαστε άνθρωποι. Και πρέπει να πω ότι από πολλούς ανθρώπους πήρα βοήθεια, ένα πιάτο φαΐ, τα πρώτα βήματα μου στη σκηνοθεσία.
Βλέποντας το μέγεθος της κρίσης που περνάει αυτή τη στιγμή η Ελλάδα, τρομάζεις; Αναγνωρίζεις το αδιέξοδο που σε έδιωξε από τη χώρα σου; Ενας καλλιτέχνης μπορεί να συνεχίζει να ονειρεύεται στην Ελλάδα;
Συνήθως οι μεγάλες κρίσεις φέρνουν και μεγάλη δημιουργία. Οι τέχνες ακόμα και στην Ελλάδα άνθισαν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά τον Εμφύλιο. Ο,τι κι αν μας συμβαίνει σήμερα, γιατί κι εγώ αισθάνομαι κομμάτι σας, θα το ξεπεράσουμε και θα βρούμε τον τρόπο να κάνουμε σινεμά. Πιστέψτε με, ένας καλλιτέχνης δεν σταματά ποτέ να ονειρεύεται, γιατί πεθαίνει. Δε θα πεθάνουμε. Θα συνεχίσουμε να φτιάχνουμε ταινίες. Απλά πρέπει να μάθουμε να ζούμε με την κρίση. Γιατί δε θα βγούμε εύκολα από αυτό το τούνελ...
