Γράφει από το Αμστερνταμ ο Δημήτρης Κοϊμτζόγλου
«Κανείς δεν ενδιαφέρεται για το μέλλον, μας νοιάζει μόνο ποιος θα πρωτογράψει το παρέλθον», εξομολογείται με φωνή σταθερή και βραχνή η πρωταγωνίστρια, Σρμπιγιάνκα Τουράλιτς στην κόρη της και σκηνοθέτιδα, Μίλα καθώς περιφέρεται κάπως ράθυμα στο σαλόνι του σπιτιού της και καπνίζει αρειμανίως το τσιγάρο της. Ενα σαλόνι με κύριο χαρακτηριστικό του, τις δύο καλά σφραγισμένες πόρτες του που παραμένουν κλειστές για πάνω από μισό αιώνα.
Η Μίλα Τουράλιτς, θριαμβεύτρια στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Αμστερνταμ, IDFA 2017, κερδίζοντας το Βραβείο Καλύτερου Μεγάλου Μήκους Ντοκιμαντέρ της χρονιάς, καταφέρνει μαεστρικά να δέσει τη ζωή της μητέρας της με την σύγχρονη ιστορία της Σερβίας μέσω του πατρικού της σπιτιού. Ενα σπίτι που βρίσκεται στο κέντρο του Βελιγραδίου και ανήκει στην οικογένεια από τις αρχές του 20ου αιώνα. Ηταν κάπου το 1947-48 όταν η Σρμπιγιάνκα ήταν μόλις δύο χρονών και μέρος του σπιτιού της οικογένειάς της απαλλοτριώθηκε από την κομμουνιστική κυβέρνηση του Τίτο. Μία κρατική λειτουργός ντυμένη με την στολή της χτύπησε την πόρτα του σπιτιού και με συνοπτικές διαδικασίες παρέδωσε το μέρος του σπιτιού πίσω από τις δύο πόρτες στην πτωχή οικογένεια Λαζάρεβιτς.
Διαβάστε ακόμη: «Golden Dawn Girls»: Ενα νορβηγικό ντοκιμαντέρ για τις δηλητηριώδεις γυναίκες της Χρυσής Αυγής
«Στην εποχή εκείνη υπήρχε η μπουρζουαζία και το προλετάριο αλλά δεν επιτρέποταν να συναναστρέφονται μεταξύ τους», λέει με κάπως ειρωνικό τρόπο η Σρμπιγιάνκα, ενώ θυμάται όλα εκείνα τα κλικ που έκαναν τα ματάκια της εξώπορτας καθώς παρακολουθούσαν τις κινήσεις της οικογένειας οι υπόλοιποι ένοικοι. Η οικογένεια της Σρμπιγιάνκα, αντικομμουνιστική και δημοκρατική, υπήρξε στο στόχαστρο των υπηρεσιών ασφαλείας. Οσοι φίλοι ήταν γενναίοι αρκετά να επισκεφθούν το σπίτι τους, έπρεπε να χτυπήσουν το κουδούνι της πόρτας συνθηματικά: με τρία διαδοχικά χτυπήματα. Ακόμα και όταν η Σρμπιγιάνκα ανακοίνωσε στον πατέρα της ότι θέλει να ακολουθήσει το επάγγελμα της δικηγορίας, ένα κατεξοχήν οικογενειακό επάγγελμα, εκείνος τη συμβούλεψε να μην το κάνει. «Δεν μπορείς να λες ελεύθερα την γνώμη σου, σε μία χώρα που δεν έχει ελευθερία», της είπε.
Αντιθέτως σπούδασε Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, παντρεύτηκε έναν καθηγητή πανεπιστημίου, ενώ και η ίδια υπήρξε καθηγήτρια. Αξίωμα το οποίο έχασε λόγω της δράσης της ενάντια στην κυβέρνηση Μιλόσεβιτς, μέσω της συμμετοχή της στο ακτιβιστικό κίνημα Otpor!. Υπήρξε Υπουργός στην πρώτη δημοκρατική κυβέρνηση στην μετά - Μιλόσεβιτς εποχή αλλά δεν κομπάζει για αυτό. Αντίθετα με μία ταυτόχρονα ορθολογιστική αλλά και παραδόξως συναισθηματική ματιά κάνει ειλικρινή αποτίμηση των πράξεων της.
Μιλάει για θλίψη για τις μέρες της επαναστάσεως, για την παράνοια του εμφυλίου και για τους βομβαρδισμούς των Αμερικάνων. Συζητάει ακόμα και σήμερα για τα γεγόνοτα του παρελθόντος με τους φίλους της γύρω από το τραπέζι κάτω από μία τεράστια εικόνα του Χριστού. Σε κανένα σημείο της ταινίας δεν αναφέρονται τα θρησκευτικά της πιστεύω. Φαίνεται να πιστεύει μόνο στον δικό της ηθικό κώδικα και υπερασπίζεται με σθένος τις πεποιθήσεις της άλλα όχι με τρόπο δογματικό. Κουβαλάει την πίκρα των αποτυχιών ενός έθνους, μα και το σθένος ενός ανθρώπου που πολέμησε για το εμείς και όχι για το εγώ. Oταν η Μίλα τη ρωτά γιατί δεν έφυγε στο εξώτερικό όπως τόσοι αντικαθεστωτικοί, εκείνη αποκρίνεται ότι είχε ηθικό χρέος να κάνει την χώρα της καλύτερη.
Στην ηλικία των 53 ετών (σ.σ. τα πλάνα της ταινίας ξεκινούν το 2009) εξιστορεί με πίκρα χαμένες φιλίες λόγω κομματικών διαφορών και τις χαμένες ευκαιρείες του έθνους της Σερβίας. Αναμοχλεύει σκηνές από την επανάσταση της 5ης Οκτωβρίου όπου ο λαός εισβάλει στο προεδρικό μέγαρο και κάνει πλιάτσικο. Αναρωτιέται αν μπορεί μία υγιής δημοκρατία να γεννηθεί από τέτοιου είδους πράξεις. Η ματαιότητα ενός αγώνα είναι έκδηλη μα η επαναστατική της φλόγα παραμένει άσβεστη. Ακόμα και όταν από το παράθυρο του σπιτιού της βλέπει την αστυνομική βία εναντίον διαδηλώτων αντιδρά και επαναστατεί.
Οι πόρτες του σαλονιού, τα ανέκδοτα πλάνα από το παράθυρό τους, καθώς και ιστορικά πλάνα από τη σερβική τηλεόραση θα αποτελέσουν το αφηγηματικό μέσο με το οποίο θα κοινωνήσουμε την ιστορία της οικογενειας Τουράλιτς και κατ’επέκταση της Σερβίας με αφηγητή την Σρμπιγιάνκα. Οι αφηγήσεις είναι αστείες, αποκαλυπτικές μα και θλιβερές. Παραμένουν όμως προίκα μίας μητέρας προς στην κόρη της και η παρακαταθήκη που πρέπει να διαφυλάξει. Είναι το αίσθημα τιμής και υπεθυνότητάς της που καλούν την κόρη της και την γενιά της να αναλάβουν δράση και να αλλάξουν τα κακώς κείμενα της σημερινής Σερβίας. Σε μία στιγμή, κόρη και μητέρα είναι αγκαλιά και η Μίλα λέει παραπονιάρικα ότι θα φύγει. Η Σρμπιγιάνκα κλαίει. Και το κλάμα της αντικατοπτρίζει τόσο την θλίψη μίας μητέρας για το παιδί της όσο και το παράπονο μίας ακτιβίστριας για μία χαμένη και αμέτοχη γενιά.
Δείτε εδώ μια συνέντευξη της Μίλα Τουράλιτς κατά τη διάρκεια του IDFA 2017:
