Λίγο πριν η ταινία του Βέλγου Φέλιξ Φαν Γκρόνινγκεν «Ραγισμένα Ονειρα» κερδίσει το βραβείο LUX για το 2013, ο ίδιος μαζί με την Βαλέρια Γκολίνο, σκηνοθέτη του «Μέλι» και την Κλίο Μπάρναρντ του «Εγωιστή Γίγαντα», συναντήθηκαν για να μιλήσουν για τις ταινίες του, το σινεμά που κάνουν κι αναπόφευκτα -αφού βρισκόμασταν στην «καρδιά» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και οι τρεις του ήταν εκεί για να γιορτάσουν το ευρωπαϊκό σινεμά-, η συζήτηση στράφηκε γρήγορα σε αυτή την φευγαλέα ποιότητα που χαρακτηρίζει τις ταινίες της δικής μας, ενωμένης Ευρώπης.
Βεβαίως καθένας από τους τρεις ζει σε μια διαφορετική χώρα, κάνει σινεμά κάτω από άλλες συνθήκες και με διαφορετικά ερεθίσματα κι όλοι έφτασαν στην ταινία τους από διαφορετικό δρόμο και για διαφορετικούς λόγους.
Βαλέρια Γκολίνο: Κάποιος μπορεί να σκεφτεί, “γιατί να κάνει τώρα μια ταινία η Βαλέρια Γκολίνο;”. Κάποτε μπορεί να είχα κι εγώ την ίδια προκατάληψη απέναντι στους ηθοποιούς που αποφασίζουν να σκηνοθετήσουν. Γιατί ήθελα να το κάνω λοιπόν; Γιατί ήμουν τρομερά σινεφίλ από πολύ μικρή, ακόμη πριν γίνω ηθοποιός (αν και παίζω από τα 16 μου) και πάντα μου άρεσε η αισθητική του σινεμά, η ματιά του σκηνοθέτη, το να βλέπεις μια σκηνή και να δίνεις σε αυτή την δική σου ματιά. Το καδράρισμα των πλάνων, αλλά και μιας κατάστασης ενός συναισθήματος. Μου αρέσει να το βλέπω όταν οι άλλοι το κάνουν και ήθελα να το δοκιμάσω κι εγώ.
Φέλιξ Φαν Γκρόνινγκεν: Για μένα όλα ξεκίνησαν όταν είδα το θεατρικό στο οποίο βασίστηκε η ταινία. Ηταν αληθινά σπουδαίο, με εντυπωσίασε τόσο και ήξερα ότι θέλω να το αφηγηθώ με τον δικό μου τρόπο. Το θεατρικό είχε μια γραμμική αφήγηση, αλλά η δική μου απόφαση να παίξω με τον χρόνο ήρθε από πολύ νωρίς, όταν έγραφα το σενάριο. Δεν ήταν εύκολο αλλά σκέφτηκα πως θα είχε πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον να βλέπεις ένα φιλμ όπου ξέρεις πως καταλήγουν τα πράγματα και να ανακαλύπτεις στην πορεία πως έφτασαν ως εκεί. Εν τούτοις, όταν είδα την ταινία στο πρώτο cut, κατάλαβα πως πράγματα που μπορεί να λειτουργούσαν στο σενάριο, δεν δούλευαν στο φιλμ. Έτσι αποφασίσαμε να κάνουμε ένα διαφορετικό μοντάζ και να δούμε ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα. Ηταν κάτι που μας εξέπληξε κι εμάς. Ο τρόπος που το φιλμ λειτουργούσε διαφορετικά σε κάθε μορφή που του δίναμε, ο τρόπος που τελικά βρήκε τη φόρμα του μέσα από αυτή τη διαδικασία.
Κλίο Μπάρναρντ: Ο «Εγωιστής Γίγαντας» γεννήθηκε από δύο αφορμές. Η μία ήταν ήταν το παραμύθι του Οσκαρ Ουάιλντ και η άλλη ένα αγόρι, ο Μάτι, που γνώρισα όταν γύριζα την προηγούμενη ταινία μου «The Arbor». Ηταν πάντα εκεί όταν κάναμε τα γυρίσματα, περνούσε από κοντά μας καβάλα στο άλογό του, έμοιαζε να ενδιαφέρεται για την διαδικασία του γυρίσματος. Στην πορεία κατέληξα να τον γνωρίσω και μέσα από αυτή τη γνωριμία, γεννήθηκε το ενδιαφέρον μου να κάνω ένα φιλμ πάνω στη ζωή του. Έμοιαζε μια πρόκληση για μένα, να συνδέσω αυτή την ιστορία του Ουάιλντ, την εξιδανικευμένη αυτή εικόνα των παιδιών, με την πραγματικότητα της ζωής στο Μπράντφορντ, που δεν θα μπορούσε να είναι πιο αντιδιαμετρικά αντίθετη: παιδιά που ζουν σε ένα περιβάλλον φτώχειας, συχνά μέσα στο έγκλημα.
Οι τρεις ταινίες τους, απευθύνονται λίγο πολύ σε ένα παρόμοιο κοινό, συναντήθηκαν στα ίδια φεστιβάλ, μοιράζονται μια κοινή ματιά απέναντι στον κόσμο. Αν και διαφορετικές μοιάζουν να διαπνέονται από μια αναγνωρίσιμη «ευρωπαϊκή» ποιότητα, την οποία κλήθηκαν στην διάρκεια της κουβέντας να προσδιορίσουν, ή ακόμη και να αναρωτηθούν αν υπάρχει στ΄αλήθεια.
Βαλέρια Γκολίνο: Ναι νομίζω ότι υπάρχει, αυτή η «ευρωπαϊκή» ποιότητα, ακόμη κι αν είναι πολύ δύσκολο να την προσδιορίσεις. Είναι δύσκολο να βάλεις σε λέξεις αυτό που ενώνει όλες τις διαφορετικές φωνές σε ένα κοινό τόπο, αλλά νιώθεις ότι υπάρχει. Υπάρχει σίγουρα μια απτή διαφορά ανάμεσα στο αμερικάνικο σινεμά και το ευρωπαϊκό. Υπάρχει μια παράξενη ελευθερία έκφρασης στο καλό ευρωπαϊκό σινεμά, μια νεωτερικότητα που έρχεται πάντα από την Ευρώπη, δίχως να θέλω να πω ότι δεν υπάρχουν σπουδαίοι Αμερικάνοι σκηνοθέτες. Αλλά οι σπουδαίοι Ευρωπαίοι σκηνοθέτες, έχουν κάτι κοινό και αυτό για μένα είναι άλλο από μια ελευθερία σκέψης όχι απλά ρητορική, άλλα αντίθετα χειροπιαστή, ανατρεπτική, πάντα κινηματογραφική, που δεν υπακούει στους κανόνες της τηλεοπτικής αφήγησης.
Φέλιξ Φαν Γκρόνινγκεν: Δεν είμαι σίγουρος ούτε εγώ, αν ξέρω να το ορίσω, αλλά νομίζω ότι καταλαβαίνω αυτό που λέει η Βαλέρια και συμφωνώ. Πήγα στην Αμερική πρόσφατα να προωθήσω την ταινία και οι άνθρωποι αντέδρασαν πολύ θετικά στο φιλμ. Το σεβάστηκαν, το δέχτηκαν, το εκτίμησαν. Μου πρότειναν ακόμη και να δουλέψω εκεί. Αλλά αυτό που θέλουν, είναι να κάνω ταινίες που μπορούν εύκολα να τις ορίσουν, που υπακούν σε μια συγκεκριμένη λογική. Τους άρεσε πολύ η ταινία μου, αλλά στην Αμερική, δεν την έκαναν ποτέ.
Κλίο Μπάρναρντ: Ο «Εγωιστής Γίγαντας» είναι βαθιά επηρεασμένο από την παράδοση του ευρωπαϊκού σινεμά. Οσο δούλευα το σενάριο, βλέπαμε με τα παιδιά μου ρεαλιστικές ταινίες με ήρωες παιδιά, κλασσικά φιλμ όπως τα «400 Χτυπήματα» το «Κλέφτης Ποδηλάτων», ταινίες κλασσικές που ακόμη παραμένουν σύγχρονες. Υπάρχει ένα σπουδαίο ευρωπαϊκό σινεμά με δύναμη και ταυτότητα. Στην Αμερική, το σινεμά είναι κάτι σαν η εθνική τους τέχνη, αλλά πάντα ψάχνουν ταλέντα στην Ευρώπη, γιατί ξέρουν, ότι εδώ υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες φωνές. Τι κάνουν με αυτές όταν τις προσελκύσουν στην Αμερική, αυτό είναι ένα άλλο θέμα.
Το βραβείο LUX έχει σαν στόχο την όσο τη δυνατόν μεγαλύτερη διασπορά ενός διαφορετικού σινεμά στις χώρες της ένωσης, όμως παρά την ατμόσφαιρα γιορτής που υπήρχε στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, κανείς δεν μπορούσε να αγνοήσει το γεγονός ότι το σινεμά της Ευρώπης, αντιμετωπίζει στις μέρες μας μια σειρά από προβλήματα. Και οι τρεις υποψήφιοι, διερωτήθηκαν μαζί μας για το μέλλον
Βαλέρια Γκολίνο: Ανησυχώ για το μέλλον του ευρωπαϊκού σινεμά και νιώθω ότι υπάρχει σήμερα πιο έντονη η ανάγκη να αντισταθούμε και να κάνουμε ταινίες διαφορετικές. Υπάρχει ταλέντο, ιδέες, αλλά στην χώρα μου τουλάχιστον, η πολιτική για τις τέχνες είναι κυριολεκτικά τρομακτική. Υπάρχει μια φρικτή συγκυρία, οι καλλιτέχνες έχουμε βρεθεί στο περιθώριο, νιώθουμε ότι αυτό που κάνουμε δεν είναι σημαντικό, δεν είναι η προτεραιότητα της χώρας. Η Ευρώπη όμως, είναι η κουλτούρα της. Αυτό είναι το δυνατό σημείο μας και αυτό πρέπει να προστατευθεί. Δεν είμαι πολιτικός, αλλά οφείλουν να υπάρξουν νόμοι σε όλη την Ευρώπη, ανάλογοι με αυτούς στην Γαλλία. Εκεί έχουν βρει μια σειρά από ενδιαφέροντες τρόπους να δεχτούν τις άλλες κουλτούρες με ενθουσιασμό, αλλά και να προστατεύσουν την δική τους. Θα πρέπει να πάρουμε παράδειγμα και να μιμηθούμε τις σωστές ιδέες. Αλλά είμαι πεπεισμένη και πείτε με αν θέλετε ρομαντική, ότι αυτή η ότι η διαφορετικότητά μας είναι είναι το δυνατό μας σημείο.
Φέλιξ Φαν Γκρόνινγκεν: Δεν είμαι πεσιμιστής, πιστεύω ότι πάντα θα γίνονται ταινίες και πάντα θα υπάρχουν θεατές γι αυτές. Πολλοί παραπονιούνται για την έλλειψη χρημάτων στις χώρες της Ευρώπης και ναι είναι κάτι αληθινά προβληματικό, αλλά βλέπεις την Ελλάδα ή την Ρουμανία, χώρες όπου είναι υπερβολικά δύσκολο να κάνει κανείς σινεμά κι όμως παράγουν εξαιρετικά φιλμ. Στο Βέλγιο δεν μπορούμε να παραπονούμαστε, έχουμε ένα καλό σύστημα χρηματοδότησης είναι εύκολο για μας. Κι ευτυχώς γίνονται και καλές ταινίες. Είναι καλό να έχεις χρήματα, αλλά ίσως το να κάνεις ταινίες με λιγότερα χρήματα μπορεί και να βοηθά την δημιουργικότητα.
Βαλέρια Γκολίνο: Συμφωνώ με τον Φέλιξ, αλλά ως ένα σημείο. Ναι η Ελλάδα βρίσκεται σε μια εξαιρετικά δύσκολη στιγμή, αλλά παράλληλα υπάρχουν τόσα νέα ταλέντα στο σινεμά εκεί. Αυτό όμως δεν πρέπει να μεταφραστεί στο ότι πρέπει να είσαι υπό τιμωρία για να κάνεις καλές ταινίες. Κάθε άλλο. Ομως ακόμη κι έτσι και παρά τις αντιξοότητες, οι Έλληνες δημιουργοί συνεχίζουν να κάνουν με μεγάλη προσπάθεια και κόπο, εξαιρετικές ταινίες.
Κλίο Μπάρναρντ: Δεν μπορώ παρά να μιλήσω για το θέμα, μόνο όσο μου επιτρέπει η δική μου εμπειρία, η οποία περιορίζεται στην Βρετανική αγορά. Ναι, υπάρχουν ακόμη κάποια χρήματα στην Αγγλία για τον κινηματογράφο και το μόνο που μπορώ να πω είναι πως χάρη σε αυτά τα χρήματα γίνονται ταινίες σαν τη δική μου. Χρήματα για την εξέλιξη ενός σχεδίου, για μια δουλειά στο σενάριο που απαιτεί χρόνο και συνεπώς έξοδα. Η ύπαρξη αυτών των χρημάτων δεν έχει να κάνει μόνο με πρακτικά οφέλη, ότι μπορείς να κάνεις την ταινία σου με καλύτερες συνθήκες, αλλά κυρίως σημαίνει ότι έχεις την άνεση του χρόνου να χτίσεις και να επεξεργαστείς τις ιδέες σου, να στήσεις ένα φιλμ με τον τρόπο που πρέπει. Και ξέρω ότι χωρίς αυτά τα χρήματα ο «Εγωιστής Γίγαντας» δεν θα είχε γίνει, και είμαι σίγουρη ότι παντού στην Ευρώπη, πολλές καλές ταινίες δεν γίνονται ποτέ πραγματικότητα, ή όσο καλές θα μπορούσαν, ακριβώς γιατί λείπουν αυτά τα χρήματα.
Διαβάστε ακόμη:
- Το βραβείο LUX 2013 στα «Ραγισμένα Ονειρα»
- Η γνώμη του Flix για τα «Ραγισμένα Ονειρα»
- «The Selfish Giant», μια από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς
- Το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Βαλέρια Γκολίνο δεν είναι αυτό που περιμένετε...
- Η γνώμη του Flix για τον «Εγωιστή Γίγαντα»
- Βαλέρια Γκολίνο, γλυκιά σα… «Miele»
- «The Broken Circle Breakdown»: αποκλειστική συνέντευξη με τον μουσικό Μπιορν Ερικσον!
Tags: lux, lux awards
