Ο Ιρανός σκηνοθέτης Τζαφάρ Παναχί, μία από τις σημαντικότερες εν ζωή κινηματογραφικές φωνές της χώρας του, επιστρέφει στο Φεστιβάλ των Καννών με τη νέα του ταινία, «It Was Just an Accident». Πρόκειται για την πρώτη του δημιουργία μετά την αποφυλάκισή του το 2023, έπειτα από μήνες εγκλεισμού στις φυλακές Εβίν, γνωστές για τη σκληρή μεταχείριση πολιτικών κρατουμένων.
Διαβάστε ακόμη: Μεγάλα ονόματα του Χόλιγουντ υπογράφουν επιστολή κατά της σιωπής της κινηματογραφικής βιομηχανίας για τη Γάζα
Ο Παναχί, ο οποίος είναι γνωστός παγκοσμίως για τις ταινίες του «Ο Κύκλος», «Offside», «Αυτό δεν είναι μια Ταινία», «Αρκούδες Δεν Υπάρχουν» κ.ά., είχε υποστεί από το 2010 μία αυστηρή κρατική απαγόρευση: δεν του επιτρεπόταν να γυρίζει ταινίες, να δίνει συνεντεύξεις ή να ταξιδεύει. Παρ' όλ' αυτά εκείνος δεν σταμάτησε ποτέ. Συνεχίζοντας να δημιουργεί υπό καθεστώς μυστικότητας, υπερασπίστηκε το δικαίωμα του στον κινηματογράφο με μοναδική επιμονή και τόλμη. Η παραπάνω απαγόρευση άρθηκε τον Απρίλιο του 2023, εξέλιξη που οφειλόταν περισσότερο στη γραφειοκρατική της λήξη ποινής, παρά σε μία ουσιαστική πολιτική μεταστροφή.
Στιγμιότυπο από τη νέα ταινία του δημιουργού
Η νέα του ταινία, όπως αποκάλυψε ο ίδιος σε πρόσφατη συνέντευξή του, γεννήθηκε μέσα από τις σκέψεις που τον κατέκλυσαν στη διάρκεια του εγκλεισμού του. «Οταν κάθεσαι για οχτώ ώρες την ημέρα με δεμένα τα μάτια, μπροστά από έναν τοίχο, με κάποιον να σε ανακρίνει πίσω από την πλάτη σου, αρχίζεις να αναρωτιέσαι: Τι θα έλεγες σε αυτόν τον άνθρωπο αν τον ξανασυναντούσες;» εξήγησε, διευκρινίζοντας παράλληλα ότι η ταινία δεν προέκυψε από μία σαφή ιδέα που είχε προκαθορστεί εξαρχής. Αντ' αυτού, βασίστηκε σε μία σταδιακή διεργασία μνήμης και προβληματισμού για το πώς φυλακισμένοι και βασανιστές μοιράζονται ένα επί της ουσίας κοινό βίωμα, όχι ως αντίπαλοι, αλλά ως άνθρωποι που βάλλονται από το ίδιο σύστημα καταπίεσης. Ωστόσο, δεν πρόκειται σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου για μία ταινία «συμφιλίωσης». Το θέμα της είναι βαθύτερο: ο φαύλος κύκλος της βίας και το πώς οι άνθρωποι – είτε θύτες, είτε θύματα – αποτελούν προϊόντα ενός συστήματος που διαμορφώνει τα ήθη, τις αξίες, ακόμα και την αντίληψη του καλού και του κακού
Παρόλο που η ποινή του έχει επισήμως λήξει, τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν, για άλλη μια φορά, στα κρυφά, χωρίς άδεια. «Η κατάσταση μπορεί να έχει αλλάξει στα χαρτιά, αλλά όχι στην πράξη [...] Το σενάριο δεν θα περνούσε ποτέ από καμία επιτροπή λογοκρισίας, γι’ αυτό και μόνο μία μικρή ομάδα γνώριζε το πραγματικό θέμα της ταινίας: ο διευθυντής φωτογραφίας, ο ηχολήπτης και οι ηθοποιοί», δήλωσε. Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι, για πρώτη φορά, εμφανίζονται γυναίκες χωρίς μαντίλα, κάτι που ήταν ανέφικτο εδώ και δεκαετίες στο ιρανικό σινεμά. Μέχρι πρόσφατα, προκειμένου να αποφύγει την παράλογη εικόνα μίας γυναίκας με χιτζάμπ μέσα στο ίδιο της το σπίτι, ο Παναχί επέλεγε να στήνει τις ιστορίες του αποκλειστικά σε εξωτερικούς χώρους. Ομως, μετά τη δολοφονία της Μαχσά Αμινί και το κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», η ιρανική κοινωνία άρχισε (ευτυχώς) να πραγματοποιεί βήματα προς την αλλαγή.
Η πιθανότητα να προβληθεί η ταινία επίσημα στο Ιράν είναι μηδαμινή. Οπως και για τις προηγούμενες δουλειές του, το επίσημο δίκτυο διανομής τον αγνοεί ή τον αποκλείει. Κι όμως, ο ίδιος εξακολουθεί να απευθύνεται, πρώτα και κύρια, στους Ιρανούς θεατές. «Είμαστε κοινωνικοί κινηματογραφιστές· παίρνουμε έμπνευση από την κοινωνία μας. Οι πρώτοι θεατές που θέλουμε είναι οι συμπατριώτες μας. Ακόμη κι αν δεν μπορούν να δουν τις ταινίες μας στους κινηματογράφους, τις βλέπουν με άλλους τρόπους».