Το «A Different Man» του Ααρον Σίμπεργκ έκανε την ευρωπαϊκή πρεμιέρα του (η παγκόσμια είχε γίνει στο Sundance) χθες το βράδυ στο Berlinale Palast κερδίζοντας κοινό και κριτικούς.
Ο Εντουαρντ ζει μια ζωή που κανείς δεν θα ήθελε να κοιτάξει κατάματα. Όπως και τον ίδιο. Παραμορφωμένος στο πρόσωπο από κάποια γενετική δυσπλασία, ζει μόνος σε ένα άθλιο διαμέρισμα στη Νέα Υόρκη με το ταβάνι να στάζει, γίνεται συχνά το θέαμα στους δρόμους της πόλης ή στο μετρό και οι προσπάθειές του να γίνει ηθοποιός καταλήγουν σε ένα εκπαιδευτικό βίντεο για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζει κανείς ανθρώπους με δυσπλασία στο πρόσωπο στους χώρους εργασίας.
Στην τρίτη του ταινία - και δεύτερη στη σειρά μετά το «Chained for Life» του 2019 με πρωταγωνιστή ξανά τον Ανταμ Πίρσον, ηθοποιό με δυσπλασία που πολλοί θυμούνται από την μικρή αλλά χαρακτηριστική πρώτη του εμφάνιση στο «Under the Skin» του Τζόναθαν Γκλέιζερ, ο Ααρον Σίμπεργκ προσπαθεί να κινηματογραφήσει το κλισέ της εξωτερικής εμφάνισης που δεν έχει σημασία. Κι ο Σεμπάστιαν Σταν, σε μία από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του, εξασφαλίζει ότι η εξωτερική εμφάνιση δεν έχει σημασία. Διαβάστε την αναλυτική κριτική του Flix εδώ
Σήμερα το πρωί, το Flix συνάντησε αποκλειστικά για την Ελλάδα, τον σκηνοθέτη και τους πρωταγωνιστές του για να μιλήσουμε για όσα φαίνονται με την πρώτη ματιά στο σινεμά, αλλά και για την τέχνη να σκάβεις βαθύτερα.
Το 74ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου διεξάγεται φέτος από τις 15 μέχρι και τις 25 Φεβρουαρίου. Το Flix βρίσκεται εδώ για να σας μεταφέρει, ζωντανά, όλα όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από τις αίθουσες.
Ανταμ, πόσο φρέσκο και διαφορετικό αυτό που σου ζητήθηκε να παίξεις εδώ. Το απήλαυσες;
Ανταμ Πίρσον: Πάρα πολύ. Είχαμε συνεργαστεί στο παρελθόν με τον Ααρον, στην ταινία του «Chained for Life» κι όλοι νόμιζαν ότι δεν έκανα και τίποτα σπουδαίο, πίστευαν ότι απλώς ήμουν ο εαυτός μου - ντροπαλός, εσωστρεφής. Κι εδώ μου δόθηκε η ευκαιρία να ερμηνεύσω έναν χειριστικό, κοινωνικό, τολμώ να πω γοητευτικό τύπο, με αυτοπεποίθηση και δεξιότητες. Και καταπληκτική γκαρνταρόμπα (γελάει). Συνήθως στο σινεμά μάς πρότειναν ρόλους είτε «κακού», καθώς κάποιος με μία τέτοια αναπηρία στο πρόσωπο είναι αυτόματα ο σατανικός αντίπαλος του Τζέιμς Μποντ, ή κατατρεγμένου κακομοίρη. Για μένα αυτό δείχνει τεμπελιά. Ψάξε, μάθε, παρατήρησε τους ανθρώπους με αναπηρία. Είναι κανονικοί άνθρωποι με πολύ κανονικά προβλήματα. Γράψε κάτι αληθινό.
Σεμπάστιαν έχεις κάνει μία εξαιρετική ερμηνεία - και με το προσθετικό μακιγιάζ, αλλά κυρίως στο δεύτερο μέρος που το πετάς, αλλά συνεχίζεις να κουβαλάς το τραύμα του ήρωα. Πώς έφτασες μέχρι εκεί, τι διαδικασία ή έρευνα χρειάστηκε να κάνεις;
Σεμπάστιαν Σταν:
Με βοήθησε πολύ ο Ανταμ. Είχαμε το χρόνο να συζητήσουμε αρκετά, μου μετέφερε τις προσωπικές του εμπειρίες πολύ γενναιόδωρα, μου έδωσε να διαβάσω μαρτυρίες κι άλλων ανθρώπων με «νευροϊνωμάτωση» - κι όχι μόνο. Εξαιρετικά βοηθητική ήταν η περίπτωση μίας υπέρβαρης γυναίκας που έχασε ένα αδιανόητο σύνολο κιλών και ξαναβγήκε στον κόσμο με εντελώς άλλη εμφάνιση. Οι μαρτυρίες της για το πριν και το μετά κουβαλούσαν τα κλειδιά για ένα πολύ πιο βαθύτερο τραύμα. Επίσης, ο Αντάμ μου είπε κάτι που μου έκανε κλικ. Δύο είναι οι περιπτώσεις που οι άνθρωποι χάνουν το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα και τη διακριτικότητα του πώς τους αντιμετωπίζουν δημόσια: η αναπηρία και η δημοσιότητα. Κι αυτό, χωρίς φυσικά να είναι το ίδιο, το είχα ζήσει. Οπότε συνδέθηκα με αυτό.
Το σινεμά έχει αυτό τον μαγικό τρόπο. Κάθεσαι άγνωστος μεταξύ αγνώστων και ζεις, δημόσια, μία πολύ προσωπική εμπειρία, έχεις μία πολύ ευάλωτη αντίδραση απέναντι σε αυτό που διαδραματίζεται στην μεγάλη οθόνη. Οι ταινίες σε φέρνουν αντιμέτωπο με θέματα που δεν έχεις λύσει μέσα σου, ή δεν ήξερες πώς να τα αντιμετωπίσεις. Κι όσο πιο ειλικρινής και γενναία είναι αυτή η σύγκρουση, τόσο πιο γεμάτος βγαίνεις από την αίθουσα...» | Σεμπάστιαν Σταν
Η ταινία εξετάζει τις έννοιες της αυτοεκτίμησης, της αυτοπεποίθησης. Πώς συνδέουμε την ταυτότητα μας σε άμεση σχέση με τον αντικατοπτρισμό που έχουμε στους γύρω μας. Εσύ, σε ποια ανασφάλεια πάτησες για να βγάλεις κάτι τόσο ειλικρινές;
Σεμπάστιαν Σταν:
Νομίζω πώς όλοι μας κουβαλάμε τις δικές μας. Πάντα θα υπάρχει η αγωνία του καλύτερου, του πιο όμορφου, του πιο ταλαντούχου. Το γρασίδι που είναι πιο πράσινο στην αυλή του γείτονα. Αυτό που αγαπώ στην ταινία είναι ότι προκαλεί όλο αυτό το αφήγημα, το ανατρέπει. Δεν θα είσαι πιο ευτυχισμένος, πιο αγαπητός, πιο επιτυχημένος αν χάσεις κιλά, αν κερδίσεις μία προαγωγή, αν αγοράσεις το ακριβό ζευγάρια παπούτσια. Δεν «αλλάζεις δέρμα» έτσι. Είναι μία διαδικασία που ξεκινάει από μέσα σου.
Ήταν μία πρόκληση το προσθετικό μακιγιάζ; Οταν αντιλαμβάνεσαι ότι δεν μπορείς να δουλέψεις στ’ αλήθεια με το πρόσωπο σου πια - δεν έχεις εργαλεία έκφρασης.
Σεμπάστιαν Σταν: Ευτυχώς είχαμε μαζί μας έναν από τους καλύτερους - τον Μάικλ Μαρίνος, τον make up artist που μεταμόφωσε τον Κόλιν Φάρελ σε «Πινγκουίνο» για το «The Batman». Εκείνος μου έφτιαξε μία πρώτη μάσκα και τη φορούσα για ένα διάστημα έρευνας πριν το γύρισμα. Η μάσκα αρχικά με βοηθούσε να καταλάβω τον τρόπο που οι γύρω μου, στους δρόμους, στο μετρό, αντιδρούν όταν έρχονται αντιμέτωποι με το πρόσωπο του Εντουαρντ. Από την άλλη όμως μου έδωσε και μία πρακτική καθοδήγηση - έπρεπε να βρω άλλα εκφραστικά μέσα, κινήσεις των χεριών και του σώματος μου, να αλλάξω τη στάση της πλάτης μου. Ηταν μεγάλη πρόκληση αλλά με έμαθε πάρα πολλά πράγματα.
Συνήθως στο σινεμά μάς πρότειναν ρόλους είτε «κακού», καθώς κάποιος με μία τέτοια αναπηρία στο πρόσωπο είναι αυτόματα ο σατανικός αντίπαλος του Τζέιμς Μποντ, ή κατατρεγμένου κακομοίρη. Για μένα αυτό δείχνει τεμπελιά. Ψάξε, μάθε, παρατήρησε τους ανθρώπους με αναπηρία. Είναι κανονικοί άνθρωποι με πολύ κανονικά προβλήματα. Γράψε κάτι αληθινό...» | Ανταμ Πίρσον
Υπάρχει η μεγάλη συζήτηση για την αντιπροσώπευση στον κινηματογραφικό χώρο: οι τρανς ρόλοι να πηγαίνουν σε τρανς ηθοποιούς, οι ηθοποιοί με αναπηρία να ερμηνεύουν ρόλους με αναπηρία. Το σχολιάζετε στην ταινία, αλλά πόσο ξεκάθαρη είναι τελικά η απάντηση;
Ααρον Σίμπεργκ: Είναι τεράστιο θέμα και μία συζήτηση που την κάνω όλα τα χρόνια μου ως σκηνοθέτης. Νομίζω ότι έχουμε μπερδέψει κάποια πράγματα κι αυτό εκφράζει μία γενικότερη αμηχανία μας απέναντι στη διαφορετικότητα. Ένας δημιουργός θέλει να πει ιστορίες για την ανθρώπινη φύση, αυτό εξετάζει, με αυτό συνδέεται. Το θέμα είναι πώς πλησιάζει το θέμα του, πώς το κοιτά, αν υπάρχει σεβασμός που φαίνεται ήδη από το σενάριο, πολύ πριν το κάστινγκ. Από εκεί και πέρα, το γεγονός ότι έχω κι εγώ λαγόχειλο, όπως βλέπετε, δεν με κάνει ειδικό σε θέματα παραμόρφωσης. Η σύνδεση μου με τον Ανταμ ως ηθοποιό έχει να κάνει με πολύ βαθύτερη επικοινωνία, και καλλιτεχνική και ανθρώπινη. Οπως και με τον Σεμπάστιαν, μιλάμε μία κοινή γλώσσα. Για αυτό τους επιλέγω.
Ανταμ Πίρσον: Θέλω να είμαι πολύ ξεκάθαρος - δεν μπορώ να μιλήσω για την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, θα μιλήσω για όσα ξέρω: ηθοποιούς με αναπηρία. Το μόνο που ζητάμε είναι μία θέση στο τραπέζι. Μία ευκαιρία, μία ακρόαση όταν προκύπτουν τέτοια πρότζεκτ. Να μην πηγαίνει αυτόματα το μυαλό σε υπέροχους ηθοποιούς χωρίς αναπηρία, αλλά να μπαίνουμε κι εμείς στο δωμάτιο και να προσπαθούμε. Διαφορετικά, ποιοι άλλοι ρόλοι μένουν για εμάς;
Δύσκολα, σύνθετα θέματα, δοσμένα μέσα από μαύρη κωμωδία. Πώς τα καταφέρατε με γυρίσματα μέσα σε μόνο 22 μέρες, συχνά κάνοντας μόνο μία λήψη, έχοντας ένα τόσο μικρό προϋπολογισμό;
Ααρον Σίμπεργκ: Ηταν μεγάλη πρόκληση, αλλά ταυτόχρονα και κάτι που έχω συνηθίσει. Ολες μου οι ταινίες είναι low-budget παραγωγές και έχω ένα 20μερο να τις γυρίσω. Βέβαια, αυτή εδώ ήταν η πιο απαιτητική, καθώς γυρίζαμε στους δρόμους της Νέας Υόρκης, με όλα τα απρόβλεπτα που μπορεί να σημαίνει αυτό. Ο Σεμπάστιαν συνεχώς με κυνηγούσε: πρόσεξε την πίεση σου, ηρέμησε (γέλια).
Σεμπάστιαν Σταν: Είναι τελειομανής και αγχώδης. Και όταν έχεις ένα τέτοιο σφιχτό πρόγραμμα, μπορεί να τρελαθείς. Δεν σου φτάνουν οι ώρες τις μέρες. Θυμάσαι αυτή τη σεκάνς, όπου ο Εντουαρντ περπατάει σούρουπο στους δρόμους της Νέας Υόρκης με το «νέο του» πρόσωπο, παραζαλισμένος; Ε αυτό το το γυρίσαμε σε μία μόνο λήψη, ο Ααρον, ο διευθυντής φωτογραφίας κι εγώ στο τέλος μιας μέρα που όλα είχαν πάει πίσω. Για μένα όμως ήταν μία πολύ κρίσιμη σκηνή που δεν επιτρεπόντουσαν λάθη. Ηταν η σκηνή της μεγάλης αλλαγής, του σοκ. Ομως μαθαίνεις, ως ηθοποιός, να λειτουργείς κάτω από όλες τις συνθήκες. Με είχε εντυπωσιάσει στα γυρίσματα του «Monday» στην Ελλάδα ότι έτσι κάνετε εσείς τα γυρίσματα - ο Αργύρης είχε στη διάθεσή του ένα συνεργείο που έτρεχε με αυτοθυσία και ιδέες και όλοι μαζί έκαναν τα πάντα για να βγει το πλάνο, η λήψη, η μέρα, η ταινία.
Θα μπορούσα κι ο ίδιος να είμαι ήρωας του Γούντι Αλεν. Για αυτό και το καπέλο στο τέλος είναι ένας φόρος τιμής στον Γούντι. Ελπίζω να λειτουργεί γιατί έχει γίνει με γλυκιά πρόθεση...» | Ααρον Σίμπεργκ
Να συζητήσουμε λίγο και για τις αναφορές στον Γούντι Αλεν; Αρχικά ένας από τους γείτονες συγκρίνει τον Εντουαρντ με τον Γούντι. Μετέπειτα, μεταμορφώνεται σε Γούντι με το σήμα-κατατεθέν καπέλο. Η Ινγκριντ έχει την γλυκύτητα, την αφέλεια, την νεύρωση μίας γουντιαλλενικής ηρωίδας - θα μπορούσε να την ερμηνεύει στα νιάτα της η Νταϊάν Κίτον. Είναι όλα αυτά τυχαία;
Ααρον Σίμπεργκ: (γελάνε με τον Σεμπάστιαν Σταν)
Οχι. Μάς πιάσατε. Είναι ένα inside joke που διατρέχει όλη την καριέρα μου ότι μου λένε ότι μοιάζω με τον Γούντι Αλεν. Μάλλον το λένε γιατί εμφανισιακά είμαι ντροπαλός, εσωστρεφής και νευρωτικός. Εγώ βέβαια το εκλαμβάνω ως κοπλιμέντο: μου λένε ότι έχω ταλέντο (γελάει). Ναι, είμαι κι εγώ ένας νεοϋορκέζος που βλέπω την τραγικότητα της ζωής να φλερτάρει με το γελοίο, έχω τις εμμονές μου, οι γυναίκες που θεωρώ γοητευτικές έχουν αυτές τις χάρες και τις νευρώσεις. Θα μπορούσα κι ο ίδιος να είμαι ήρωας του Γούντι Αλεν. Για αυτό και το καπέλο στο τέλος είναι ένας φόρος τιμής στον Γούντι. Ελπίζω να λειτουργεί γιατί έχει γίνει με γλυκιά πρόθεση.
Ο κόσμος, ακόμα κι όταν έχει τις καλύτερες προθέσεις, δεν ξέρει πώς να φερθεί σε άτομα με αναπηρία - μπορεί να περάσει εύκολα στην συγκατάβαση, την αδιακρισία. Είμαστε ακόμα αρκετά ανεκπαίδευτοι και αμήχανοι. Πιστεύετε ότι το σινεμά, μία τέτοια ταινία που σε κάνει ακόμα και να γελάς με την αφέλεια σου, ανοίγει έναν απαραίτητο διάλογο με τον θεατή;
Ανταμ Πίρσον: Ναι, ο κόσμος δεν ξέρει πώς να αντιδράσει, ακόμα κι όταν έχει τις καλύτερες προθέσεις. Μπαίνουν σε ένα περίεργο panic mode. Ολοι μας έχουμε το δικαίωμα της αμηχανίας απέναντι σε μία κατάσταση που δεν γνωρίζουμε - το έχω κάνει κι εγώ σε άλλες περιπτώσεις. Κι αν το σινεμά μάς βοηθάει στο να συμφιλιωθούμε με τη διαφορετικότητα, ακόμα και να κάνουμε πλάκα με τον εαυτό μας και τις προκαταλήψεις του, το θεωρώ σπουδαίο.
Ααρον Σίμπεργκ: Το σινεμά έχει μεγάλη δύναμη - μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλό, για να ξυπνήσει την ενσυναίσθησης, ή για κακό. Έχουμε δει και στο παρελθόν το ότι χρησιμοποιήθηκε για πολιτική προπαγάνδα. Αυτό που αγαπώ πολύ είναι ότι μπορείς να αποτυπώσεις τα πάντα στο σινεμά με έναν τρόπο που -αν το κάνεις σωστά- ο συνομιλητής σου, ο θεατής, δε θα νιώσει ότι του κάνεις κήρυγμα. Το κάνεις με ελαφρότητα ή με συγκίνηση, ή με χιούμορ και πετυχαίνεις να επικοινωνήσεις κάτι που θα ήταν αδύνατον σε μία συζήτηση γύρω από ένα τραπέζι. Τουλάχιστον εγώ, το γνωρίζω καλά, μόνο με το σινεμά μπορώ να επικοινωνήσω ακριβώς όπως θέλω.
Σεμπάστιαν Σταν: Κι εγώ συμφωνώ απολύτως κι είναι ένας από τους λόγους που αγαπώ τόσο πολύ το σινεμά. Εχει αυτό τον μαγικό τρόπο. Κάθεσαι άγνωστος μεταξύ αγνώστων κι ζεις, δημόσια, μία πολύ προσωπική εμπειρία, έχεις μία πολύ ευάλωτη αντίδραση απέναντι σε αυτό που διαδραματίζεται στην μεγάλη οθόνη. Οι ταινίες σε φέρνουν αντιμέτωπο με θέματα που δεν έχεις λύσει μέσα σου, ή δεν ήξερες πώς να τα αντιμετωπίσεις. Κι όσο πιο ειλικρινής και γενναία είναι αυτή η σύγκρουση, τόσο πιο γεμάτος βγαίνεις από την αίθουσα. Κι η διαδικασία συνεχίζεται και μετά. Για αυτό και πολλές φορές δε θέλω να υπεραναλύουμε πράγματα στις συνεντεύξεις. Νομίζω ότι ο κάθε θεατής πρέπει να κάνει τις δικές του διαδρομές. Να του επιτρέπουμε τις δικές του αναγνώσεις, τα δικά του συμπεράσματα. Αλλιώς, το χαλάμε.
Κάθε άνθρωπος έχει τη δική του αναπηρία - αυτό μου έμαθαν τα χρόνια. Άλλων φαίνεται με την πρώτη ματιά, άλλων την ανακαλύπτεις σταδιακά. Αυτό είναι το πρόσωπο μου, αυτή είναι η ζωή μου, και στο χέρι μου να την κάνω κάτι περισσότερο από επιδερμική...» | Ανταμ Πίρσον
Ανταμ, τολμώ να ρωτήσω. Η ιστορία του Εντουαρντ τον έφερε μπροστά από ένα δίλημμα: ακόμα κι αν οι παρενέργειες ήταν φρικτές, μία πειραματική θεραπεία θα μπορούσε να εξαφανίσει την αναπηρία του. Θα το δοκίμαζες ποτέ;
Ανταμ Πίρσον:
Οχι. Είμαι απολύτως συμφιλιωμένος με την κατάσταση μου. Αυτό είναι το πρόσωπο μου, αυτή είναι η ζωή μου, και στο χέρι μου να την κάνω κάτι περισσότερο από επιδερμική. Κάθε άνθρωπος έχει τη δική του αναπηρία - αυτό μου έμαθαν τα χρόνια. Άλλων φαίνεται με την πρώτη ματιά, άλλων την ανακαλύπτεις σταδιακά. Το θέμα είναι πώς στέκεσαι απέναντι σε αυτή. Αν πεισμωμένα συγκρούεσαι με την κακή σου μοίρα και δίνεις ενέργεια και κόπο με σκέψεις «αν αυτό, κι αν εκείνο», δεν καταφέρνεις τίποτα. Χάνεις όλη σου τη ζωή, τη χαραμίζεις. Μεγάλωσα με μια οικογένεια που μου έμαθαν να κοιτάω πέρα και πίσω από τα πράγματα. Και εκεί να ανακαλύπτω όσα πραγματικά αξίζουν.
Το 74ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου διεξάγεται φέτος από τις 15 μέχρι και τις 25 Φεβρουαρίου. Το Flix βρίσκεται εδώ για να σας μεταφέρει, ζωντανά, όλα όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από τις αίθουσες.
Ευχαριστούμε την Aegean Airlines για την παροχή των εισιτηρίων του ταξιδιού στο 74ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.
