Δεν είναι λίγο. Οταν δουλεύεις το σκηνοθετικό σου ντεμπούτο δεν μπορείς ούτε να ονειρευτείς ότι η ταινία σου θα είναι το επίσημο άνοιγμα των Οριζόντων του 77ου Φεστιβάλ Βενετίας. Ούτε ότι θα την επιλέξει το Telluride στην Αμερική, το φεστιβάλ που την τελευταία δεκαετία έχει σπρώξει τις σημαντικότερες indie ταινίες στα Οσκαρ (κάτι στο οποίο ακούγεται ότι ποντάρει κι η CAA, που έχει αναλάβει τις πωλήσεις της ταινίας στις Η.Π.Α). Και μάλιστα, με την διευθύντρια προγράμματος του Τζούλι Χάντσινγκερ, να δηλώνει πολύ μεγάλη φαν της ταινίας από τώρα: «Τα "Μήλα" είναι η γιατρειά για τις ραγισμένες μας καρδιές. Ο εξαιρετικά ταλαντούχος Χρήστος Νίκου δημιούργησε ένα απροσδόκητα βαθύ φιλμ που σε γοητεύει. Ενα ήσυχο, μαγικό, θαυμάσιο έργο. Ακόμη κι αν μπορούσες να αλλάξεις τις μνήμες σου, αυτή είναι μία ταινία που δεν θα ήθελες να ξεχάσεις.»
Δείτε κι αυτό: «Μπορείς να κάνεις μια νέα αρχή»: Τρέιλερ για τα «Μήλα» του Χρήστου Νίκου
Δεν είναι λίγο. Οταν δουλεύεις το σκηνοθετικό σου ντεμπούτο δεν μπορείς ούτε να ονειρευτείς ότι θα βρεις διανομή στη Μ. Βρετανία και μάλιστα από την Curzon Artificial Eye, τη διάσημη εταιρία διανομής arthouse ταινιών, αλλά και σε Αυστραλία & Νέα Ζηλανδία από την αντίστοιχου καλλιτεχνικού βάρους Madman Entertainment - μία είδηση που έσκασε χθες στο Variety, προλογίζοντας με τον πιο δυναμικό τρόπο τη σημερινή μεγάλη πρεμιέρα της Βενετίας.
Δεν είναι λίγο. Αυτό σκεφτόμαστε όσο περιμένουμε να αρχίσει το live streaming της συνέντευξης Τύπου, όπου ο Χρήστος Νίκου, ως ο νέος σκηνοθέτης-πρόταση της ελληνικής κινηματογραφίας, θα έχει όλα τα φώτα πάνω του. Και κανέναν Ελληνα δημοσιογράφο από κάτω. Ετσι όπως η πραγματικότητα της πανδημίας θέλει να πραγματοποιείται το 77ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας. Αλλά, από την άλλη: πάλι καλά που πραγματοποιείται. Δεν είναι λίγο.
Ενας 35χρονος άντρας τριγυρίζει στο διαμέρισμά του με εμφανή σημάδια κατάθλιψης. Κλείνει την πόρτα πίσω του και βγαίνει στο δρόμο. Από αυτό το σημείο και μετά, δε θυμάται τίποτα. Γιατροί τον περιμαζεύουν και τον οδηγούν σε ένα άσυλο. Ολοι στα γύρω δωμάτια, γυναίκες και άντρες διαφορετικών ηλικιών, πάσχουν κι αυτοί από αυτή την παράξενη αμνησία που έχει πάρει διαστάσεις πανδημίας. Οι κάτοικοι της Αθήνας ξεχνούν – ποιοι είναι, που μένουν, ποιοι τους αγαπούν. Μήπως επειδή κανείς πια δεν αγαπά κανέναν. Ο άντρας θα πάρει μέρος σ' ένα πείραμα μίας θεραπεύτριας που θέλει τους ασθενείς να αναλαμβάνουν τη ζωή τους από την αρχή. Τους βάζει ασκήσεις/αποστολές στον έξω κόσμο και τους ζητά να τραβούν polaroid φωτογραφίες από τις νέες τους εμπειρίες. Ο άντρας ακολουθεί μουδιασμένος τις οδηγίες, γνωρίζεται και με μία κοπέλα που κάνει και η ίδια το ίδιο πρόγραμμα. Ολοι προσπαθούν να πιαστούν από κάπου, να ξαναθυμηθούν, η ζωή να αποκτήσει ξανά νόημα. Το μόνο που μοιάζει να του δίνει μία οικεία αίσθηση χαράς κι ασφάλειας; Τα μήλα που αγοράζει από τον γειτονικό μπακάλη. Οταν τα γεύεται κάτι ακουμπά στο παρελθόν του.
Σταύρος Ράπτης, Χρήστος Νίκου, Σοφία Γεωργοβασίλη, Ηρακλής Μαυροειδής, Νίκος Σμπιλίρης
Πρωταγωνιστής αυτή της μελαγχολικής, δυστοπικής αλληγορίας, ο Αρης Σερβετάλης – εκφραστικός και σπαραχτικός σε στιγμές, παρά τον πειθαρχημένο μινιμαλισμό του. Ο Σερβετάλης δυστυχώς απουσιάζει από το φεστιβάλ, καθώς βρίσκεται στα γυρίσματα του «Man of God». Είναι εκεί όμως η Σοφία Γεωργοβασίλη, που ερμηνεύει τόσο νατουραλιστικά την αντίστοιχα αμνησιακή ασθενή, ο συνσεναριογράφος του Σταύρος Ράπτης κι οι παραγωγοί του από την Boo productions Ηρακλής Μαυροειδής και Νίκος Σμπιλίρης.
Διαβάστε όλα όσα ειπώθηκαν στην επίσημη συνέντευξη Τύπου του 77ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, για τα «Μήλα» του Χρήστου Νίκου:
Ποια ήταν η ιδέα για τα «Μήλα». Τι τον ενέπνευσε; Ηταν μια προφητική ταινία για την πανδημία;
Χρήστος Νίκου: Πρώτα από όλα, θα ήθελα να πω πόσο ευτυχισμένος είμαι που καταφέραμε να είμαστε στη Βενετία, εν μέσω πανδημίας. Είναι κάτι πολύ ενθαρρυντικό αυτό. Οχι, ήταν φυσικά μια σύμπτωση. Πάντα μου άρεσαν οι ταινίες που κατασκευάζουν και εισάγουν το θεατή σε σκοτεινούς, δυστοπικούς κόσμους. Οι οποίοι τελικά δεν είναι παρά μια αλληγορία για τον δικό μας. Οι επιρροές μου ήταν το «Περί Τυφλότητος» του Ζοζέ Σαραμάγκου, το «1984» του Τζορτζ Οργουελ. Αλλά, κυρίως, η έμπνευσή μου πατά σε ένα προσωπικό βίωμα. Ξεκίνησα να γράφω το σενάριο πριν από 8 χρόνια. Είχα χάσει τον πατέρα μου και προσπαθούσα να ανταπεξέλθω στον πόνο της απώλειας. Δεν μπορούσα. Προσπαθούσα να καταλάβω πώς άλλοι άνθρωποι ξεχνούν τόσο εύκολα κι εγώ όχι. Υπάρχει μία σύνδεση μνήμης και πόνου; Αν σβήσουμε κάτι επώδυνο, σβήνουμε και ποιοι είμαστε; Οπότε μπορεί να είμαστε το σύνολο όσων δεν μπορούμε να ξεχάσουμε; Αυτά σκεφτόμουν όταν ξεκίνησα το σενάριο...
Σταύρος Ράπτης: Οχι η πανδημία δεν ήταν το κυρίως θέμα μας. Στον άξονα του σεναρίου ήταν το πρόβλημα του ήρωα. Η ιστορία είναι ότι ένας άντρας προσπαθεί να ξεχάσει κάτι από το παρελθόν του. Μέχρι εδώ θα μιλήσω, όλα τα υπόλοιπα θα ήταν spoiler.
Γιατί αυτός ο τίτλος; Γιατί «Μήλα»;
Χρήστος Νίκου: Πρώτα από όλα γιατί αυτή είναι η πιο έντονη μνήμη που έχω από τον πατέρα μου, που όπως σας είπα ήταν και η κυρίως έμπνευση για την ταινία. Ο πατέρας μου έτρωγε καθημερινά 7-8 μήλα την μέρα. Κι είχε καταπληκτική μνήμη, κάτι που έχω κληρονομήσει κι εγώ. Μετά έμαθα ότι υπάρχει σύνδεση: τα μήλα βοηθούν στη μνήμη, δεν τον ήξερα εξ αρχής. Ομως σίγουρα υπάρχει και μια ειρωνία στον τίτλο. Πιστεύω ότι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας κάνει τους ανθρώπους να ξεχνούν πιο εύκολα, επίσης. Κάνει το μυαλό πιο τεμπέλικο. Δεν χρειάζεται να αποθηκεύουμε πράγματα στο μυαλό μας πλέον. Το κάνουμε σε συσκευές της Apple.
Γιατί η ταινία επιλέγει έναν αναλογικό κόσμο, κι όχι έναν φουτουριστικό;
Χρήστος Νίκου: Πάντα με παραξένευε το γεγονός ότι οι δυστοπικές ταινίες τοποθετούσαν την αφήγησή τους σ' ένα σκοτεινό φουτουριστικό μέλλον. Αντιθέτως, εγώ βρίσκω μια δύναμη στο να κατασκευάσεις μία δυστοπία στο σήμερα και το τώρα. Οταν αφηγείσαι κάτι που πλησιάζει στο παρόν σου. Οπότε, ναι, προσπαθήσαμε να αποφύγουμε το κλισέ των νέων τεχνολογιών και να πλάσουμε ένα σύμπαν άχρονο και άτοπο, αλλά που να επιτρέπει στην ιστορία να αναπτυχθεί χωρίς τις παρεμβάσεις κινητών ή άλλων σύγχρονων gadgets. Σ' εμάς ο κόσμος είναι αναλογικός: polaroid φωτογραφικές μηχανές, χειρόγραφες επιστολές, παλιές τηλεοράσεις, μαγνητόφωνα. Με τις polaroid θέλαμε να κάνουμε άλλη μία ειρωνική αναφορά στον παραλογισμό του σήμερα: οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν πια polaroid φωτογραφικές μηχανές, αλλά αυτό είναι το φίλτρο που βάζουν στις selfies τους στο Instagram. Γενικώς, σήμερα κανείς δεν μοιάζει να ευχαριστιέται τη στιγμή, να ζει τη ζωή του, αλλά περισσότερο τον απασχολεί να την ποστάρει στα social media.
Γιατί υπάρχει και το στοιχείο της κωμωδίας σ' ένα τόσο τραγικό θέμα;
Χρήστος Νίκου: Οταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε το σενάριο με τον Σταύρο ήταν καθαρά κωμωδία. Ο,τι γράφαμε, το γράφαμε κωμικά. Μετά, αρχίσαμε να αλλάζουμε τον τόνο για να πετύχουμε μία σωστή ισορροπία. Πιστεύω όμως στη δύναμη της κωμωδίας. Αλλωστε και η ζωή μας αυτό είναι: ένας συνδυασμός τραγικών και κωμικών στιγμών, οι οποίες μπορούν να συνυπάρχουν. Κι έτσι γυρίσαμε και την ταινία – με διαφορετικά στιλ. Δεν ανήκει σ' ένα ξεκάθαρο είδος – εμπεριέχει κωμωδία, δράμα, μυστήριο, ρομαντισμό. Αυτό είναι κάτι που αγαπώ στις ταινίες, επίσης. Να μην είναι ξεκάθαρες. Να σου προκαλούν διαφορετικά συναισθήματα, μέσα από διαφορετικά στιλ.
Για τον Αρη Σερβετάλη: γιατί τον επέλεξε, πώς συνεργάστηκαν
Χρήστος Νίκου: Με τον Αρη είχαμε ξαναδουλέψει μαζί στη μικρού μήκους μου, το «km». Από τότε είχαμε πει ότι, αν κάτι προέκυπτε, θα ξανασυνεργαζόμασταν. Με τον Σταύρο, γράψαμε το σενάριο πάνω του. Ολα όσα βλέπετε στην ταινία είναι γραμμένα. Δεν υπάρχουν αυτοσχεδιασμοί. Ομως ήξερα πολύ καλά τι μπορεί να καταφέρει ο Αρης. Είναι μινιμαλιστής, «less is more» με τον Αρη, αλλά ταυτόχρονα είναι τόσο εκφραστικός. Και με ένα μεγάλο ένστικτο και ταλέντο στο πώς χρησιμοποιεί τη γλώσσα του σώματος. Η μόνη μου οδηγία, στην προπαραγωγή της ταινίας, ήταν να δει όλες τις ταινίες του Ζακ Τατί, όπως επίσης και δύο του Τζιμ Κάρεϊ (την «Αιώνια Λιακάδα Ενός Καθαρού Μυαλού» και το «Truman Show»). Για τον ήρωα των «Μήλων» του είπα να έχει έναν συνδυασμό Τατί/Κάρεϊ στο μυαλό του.
Πώς και γιατί συνεργάστηκε η Σοφία Γεωργοβασίλη μ' έναν πρωτοεμφανιζόμενο σκηνοθέτη;
Σοφία Γεωργοβασίλη: Με τον Χρήστο μιλήσαμε πολύ. Συζητήσαμε το θέμα της μνήμης και της απώλειας αναλυτικά. Δεν κάναμε πολλές πρόβες κι αυτό ήταν απόφαση. Μου άρεσε πολύ πώς μου περιέγραψε την ηρωίδα μου: ένα κορίτσι που προσγειώνεται στη ζωή του ήρωα σαν πεφταστέρι – δεν ξέρουμε τίποτα για αυτήν, δεν έχει παρελθόν. Είναι εκεί για να τον κινητοποιήσει. Εχω ξαναδούλεψει με πρωτοεμφανιζόμενους σκηνοθέτες και μου αρέσει πολύ. Υπάρχει κάτι πολύ όμορφο σε αυτές τις συνεργασίες: δεν ξέρεις τίποτα για το στιλ του σκηνοθέτη, δεν ξέρεις τι να περιμένεις, οπότε όλη η εμπειρία είναι μια μεγάλη έκπληξη. Κι αυτό είναι κάτι που αγαπώ ως ηθοποιός και ως άνθρωπος. Να είμαι ανοιχτή. Βέβαια, βοήθησε πολύ ότι έχω ξαναδουλέψει με τον Αρη.
Και οι παραγωγοί; Πώς είδαν το στοίχημα να ποντάρουν σ' ένα σκηνοθετικό ντεμπούτο;
Ηρακλής Μαυροειδής: Είναι κάτι που ταυτόχρονα σε ενθουσιάζει και σε τρομάζει. Γιατί υπάρχει ρίσκο. Ιδιαίτερα όταν ξεκινήσαμε την προπαραγωγή της ταινίας, 6 χρόνια πριν, στην καρδιά της ελληνικής οικονομικής κρίσης. Ομως, με τη βοήθεια των Ευρωπαίων συμπαραγωγών μας, οι οποίοι είναι εδώ και θέλω να τους ευχαριστήσω για ακόμα μία φορά, τα καταφέραμε. Και είμαστε πολύ περήφανοι για το αποτέλεσμα.
Νίκος Σμπιλίρης: Πράγματι, η βοήθεια των Πολωνών και Σλοβάκων συμπαραγωγών μας ήταν πολύτιμη. Θα ήθελα κι εγώ να τους (ξανα)ευχαριστήσω. Ναι, τα πράγματα μπορεί να είναι δύσκολα σε μια τέτοια περίπτωση, όταν όμως έχεις να κάνεις με τόσο ταλέντο, μπροστά και πίσω από τις κάμερες, τα ξεπερνάς. Ολοι δούλεψαν τόσο σκληρά και κάτω από σκληρές συνθήκες. Η ανταμοιβή στο τέλος ξεπερνά τη δυσκολία της αρχής.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία στο γύρισμα;
Χρήστος Νίκου: Η μεγαλύτερη δυσκολία είναι μέχρι να βρεις την σωστή ομάδα συνεργατών. Κι εγώ ήμουν πολύ τυχερός με τους συνεργάτες, τους ηθοποιούς και το συνεργείο μου. Από εκεί και πέρα, κοιτάξτε, μιλάμε για μία low budget ταινία – κόστισε 250.000 ευρώ. Είχαμε λοιπόν πολύ λίγες μέρες γύρισμα στη διάθεσή μας. Κι αυτό σημαίνει ότι το πρόγραμμα ήταν αδιάλλακτο. Δεν είχες περιθώριο να είσαι αυθόρμητος, να δοκιμάσεις πολλά πράγματα. Επρεπε να είσαι 100% προετοιμασμένος. Ταυτόχρονα ευρηματικός στις αναποδιές. Αυτός ο συνδυασμός ήταν μεγάλο σχολείο.
Αν ακολουθήσουμε λοιπόν τον αφηγηματικό ιστό της ταινίας που θέλει κοινωνίες χωρίς μνήμη να είναι κόσμοι χωρίς ταυτότητα, τι πιστεύετε ότι έχει χαθεί περισσότερο σήμερα;
Χρήστος Νίκου: Αυτό είναι κάτι τόσο υποκειμενικό. Για μένα η απάντηση είναι η επικοινωνία. Πιστεύω ότι δεν επικοινωνούμε πια.
Σοφία Γεωργοβασίλη: Για μένα είναι η επαφή με τη φύση. Αυτή είναι η μεγαλύτερη απώλεια του σύγχρονου ανθρώπου.
Σταύρος Ράπτης: Δεν θα μιλήσω γενικά. Θα αναφερθώ στο σοκ των τελευταίων 6 μηνών με την πανδημία. Μου στοιχίζει που έχει χαθεί το άγγιγμα.
Τα «Μήλα» του Χρήστου Νίκου κάνουν πρεμιέρα στις 17.00 στην Sala Darsena του 77ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας
Διαβάστε περισσότερα:
- «Μπορείς να κάνεις μια νέα αρχή»: Τρέιλερ για τα «Μήλα» του Χρήστου Νίκου
- To πόστερ για τα «Μήλα» του Χρήστου Νίκου, «ξεφλουδίζει» την καρδιά της ταινίας
